این وسیله‌ای که قرار است آرامش اعصاب بیاورد و این روزها همه‌جا از آن صحبت می‌شود و دست کوچک و بزرگ و زن و مرد و پیر و جوان به‌وفور دیده می‌شود، چیزی نیست جز فیجت اسپینر. یک اسباب‌بازی ساده که می‌گویند بطور اختصاصی برای افراد مبتلا به بیش فعالی و همچنین اوتیسم ساخته شده اما حالا ، در هر خانه و دست هرکسی می‌توان یک نمونه ازآن را دید. وسیله‌ای که می‌گویند تبش نه فقط در ایران که در دنیا هم بالاست؛ آنقدر که عنوان پرفروش‌ترین اسباب‌بازی جهان در ماه‌گذشته را به خودش اختصاص داده است.
همین اقبال دسته‌جمعی مخاطبان به فیجت اسپینرها ، توجه شرکت‌های مختلف سازنده اسباب بازی و حتی برندهای معروف را هم به این وسیله جلب کرده و باعث شده انواع و اقسام اسپینرها در شکل و جنس و رنگ و با قابلیت‌های مختلف به بازار بیایند؛ تا جاییکه تب خرید اسپینر آنقدر همه‌گیر شود که بعضی‌ها کلکسیونی از اسپینر دور خود جمع کنند؛ اما آیا واقعا چرخیدن این وسیله بین انگشت‌های دست این جماعتی که تب اسپینر تمام وجودشان را گرفته کوچکترین کمکی به آرام‌تر شدن اعصاب شان کرده‌است؟!
ما برای رسیدن به جواب این سوال راه خیلی دوری نمی‌رویم؛ اسپینربازها را همه جا و درهمه مناسبات روزمره می‌توان دید؛ شماهم با کمی دقت می‌توانید به آنها برسید:
- هلیا دختربچه 6ساله ای است که اولین بار اسپینر را دست مربی مهدکودکش دیده؛ یک وسیله رنگی چرخان و چراغ‌دار که توجه‌اش را به‌شدت جلب کرده، نتیجه این بوده که حالا هفت مدل اسپینر متفاوت دارد! اسپینرهایی که هرکدام را یکی از اقوام به او هدیه داده‌است و البته هلیا از هیچ‌کدام از آنها برای آرامش اعصاب استفاده نمی‌کند! او فقط به این اسپینرهای رنگی به چشم یک اسباب‌بازی جدید نگاه می‌کند.
- احسان، جوان 20ساله ای است دریک مغازه لوازم‌التحریر فروشی کار می‌کند؛ پشت ویترین مغازه او، بین انواع دفترها و مدادها و خودکارها، اسپینرهای رنگی هم در مدل‌ها و اشکال مختلف خودنمایی می‌کنند؛ احسان البته برای خودش در کشوی مغازه، 4 تا اسپینر خاص و ویژه دارد. از همان‌مدل‌هایی که نمونه شان کمتر در بازار دیده می‌شود. احسان هم مثل خیلی های دیگر اسپینر را فقط به خاطر اینکه در جامعه مد شده خریده و نگهداری می‌کند.
- سادنا دختر نوجوان 14 سالهای است که اولین بار اسپینر را در جمع دوستانش در مدرسه دیده؛ موقع امتحانات خرداد. ازهمان موقع به فکرخرید اسپینر افتاده و حالا بیشتراز 10 مدل اسپینرمختلف دارد؛اسپینرهایی که از قیمت‌شان از 10 هزارتومان شروع شده تا 120هزارتومان هم رسیده‌اند.برای این دختر نوجوان هم ، داشتن اسپینر فقط همراه شدن با موجی است که درجامعه راه افتاده است.
موجی که نشانه‌هایش را همه‌جا می‌توان دید، از جمع‌های خانوادگی و مهمانی‌های فامیلی ، تا صندلی‌های تاکسی و مترو ، کلاس‌های درس و سایر فضاهای عمومی از پارک و پیاده‌رو و سینما گرفته تا مراکز خرید و تفریح. جایی نیست که یک نفر اسپنر به‌دست از جلوی شما رد نشود و این وسیله چرخان بین انگشت‌هایش توجه‌ها را به خودش جلب نکند!
ذات اسپینرها اعتیادآور است
تسکین اعصاب و کاهش استرس! شنیدن این شعار دردنیای پر از استرس و هیجان این روزها مثل یک برگ برنده عمل کرده و همین شعار ساده فروشی رویایی را برای فیجت اسپینرها به ارمغان آورده؛ اما آیا واقعا فیجت اسپینرها آرامش اعصاب به ارمغان می‌آورند؟
ما این سوال را از دکتر علیرضا شوقی روانشناس و استاد دانشگاه می‌پرسیم و او درجواب می‌گوید :« شیوه عملکرد این اسباب‌بازی های جدید برای به آرامش رساندن افراد ،دقیقا شبیه همان حرکت های تکراری و کوچکی است که بسیاری از ما با وسیله‌های دیگر انجام می‌دهیم؛ همانطور که دیده اید خیلی ها موقع قرار گرفتن درشرایط استرس‌زا و بحرانی، مدام یکی از پاهای خود را تکان می‌دهند، یا اینکه ناخن یا گوشه لب خود را می‌جوند، یا حتی تسبیح دردست‌شان می‌گیرند و تکان می‌دهند یا با خودکار روی کاغذ اشکال نامفهوم می‌کشند. همه اینها در اصل واکنش‌هایی است که برای به آرامش رسیدن انجام می‌دهند که به همه اینها در مجموع لقب فیجتینگ داده شده‌است. فیجت اسپینر هم با تکیه بر همین اصل ساخته شده است به خاطر همین به آن لقب فرفره بی‌قراری داده اند؛یعنی هدف از ساخت آن از ابتدا گذاشتن تاثیر روانی مثبت بریک موقعیت استرس‌زا برای افراد خاصی بوده است؛ افرادی که یا بیش فعال یا مبتلا به اوتیسم هستند و از طریق این وسیله به تمرکز اعصاب می‌رسند. »
با این حال دکتر شوقی می‌گوید:« البته حتی همین ادعا هم درمورد فیجت اسپینرها اثبات نشده‌است، یعنی تحقیق علمی مستندی وجود ندارد که نشان بدهد استفاده از فیجت اسپینرهابرای تمام متبلایان به اوتیسم یا بیش‌فعال ها می‌تواند مفید باشد وجای سوال دارد که چطور از سوی سایر افراد جامعه نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.»
این روانشناس درادامه درباره دلایل این اتفاق می‌گوید:« ما امروز اسپینرها را در دست مخاطبان زیادی با سن و سالهای مختلف می‌بینیم،حتی بچه های خیلی کم سن و سال. درحالیکه عملا آنها از اسپینر فقط به عنوان یک وسیله سرگرمی استفاده می‌کنند نه وسیله‌ای برای تسکین اعصاب و البته درخیلی از موارد دیده شده که همین وسیله باعث حواس پرتی آنها هم شده‌است، مخصوصا وقتی که ازآن درمکانی استفاده‌کرده‌اند که احتیاج به تمرک حواس دارد؛ مثلا کلاس‌های درس.»
دکتر شوقی در ادامه هشدار می‌دهد:« باید دقت کنیم که اسپینر ذاتا طوری طراحی شده که اعتیاد آور است، اعتیاد آور از این جهت که این تمایل در فرد استفاده کننده بوجود می‌آید که مدام آن را بین انگشتانش بچرخاند و خود این حرکت ، می‌تواند وابسته کننده باشد.»
رواج اسپینر؛ مد جدید جامعه
فیجت‌اسپینرها، خوب یا بد، با رشدی عجیب و قارچ‌گونه خودشان را هم در دنیای مجازی و هم در دنیای واقعی به زندگی ما تحمیل کرده‌اند؛ حالا چه در اینستاگرام و تلگرام و چه در فضاهای عمومی داخل شهرها ، ردپایی از عرضه فیجت اسپینرها دیده‌می‌شود و حکایت از رواج یک پدیده جدید در اجتماع دارد. دکتر عباس گلدوست تهرانی، جامعه شناس و استاد دانشگاه با اشاره به همین موضوع به ما می‌گوید:« مد، بوجود آمدن تغییر در هر بخشی از سبک زندگی ما انسان هاست که شامل پوشش، خوراک، رفتار و....می‌شود. در این میان حتی وسیله‌ها و ابزارهایی که مورد استفاده قرار می‌گیرند هم می‌توانند از مد پیروی کنند. اتفاقی که درحال حاضر درباره اسپینرها رخ داده‌است.»
این جامعه‌شناس ادامه‌می‌دهد:« البته نکته مهم درباره مد، موقتی بودن آن است، یعنی وقتی پدیده یا رفتاری براساس تغییر سلیقه ناگهانی در جامعه مد می‌شود، طول عمرزیادی ندارد و بصورت مقطعی مورد استفاده قرار می‌گیرد.»
گلدوست درباره دلایل استقبال افراد مختلف جامعه از این وسیله می‌گوید:« دلایل زیادی باعث رواج استفاده از فیجت‌اسپینر بین مردم مخصوصا قشر جوان شده‌است، یکی از این عوامل، همانندسازی است. طی فرآیند همانندسازی اعمال ،رفتار و ... بقیه افراد جامعه برای فرد الگو وسرمشق می‌شود، درحقیقت با تقلید از سبک زندگی دیگران این احساس در فرد بوجود می‌آید که به همان سطح از کفایت و مقبولیت آنها رسیده‌است. دلیل بعدی ، رقابت و چشم‌وهم چشمی است؛ این عامل هم باعث می‌شود که افراد صرفا برای عقب نماندن از دیگران، به انجام رفتاری مشابه به آنها دست بزنند.»
سرعتی‌ها؛ برنده مسابقات شرط‌بندی
فیجت اسپینرها با اینکه از اول با هدف دیگری ساخته شدند ،اما حالا از آنها برای اهداف گوناگونی استفاده می‌شود؛ مسابقه و شرط بندی روی زمان چرخش این اسباب بازی‌های به ظاهر ساده، پدیده جدیدی است که چند وقتی است بین جوانان پایتخت دیده می‌شود.
جوانانی که یک گوشه یکی از پارک‌های بزرگ را برای این کار انتخاب می‌کنند و هرکدام با فیجت اسپینری سرعتی قدم به میدان می‌گذارند. اینجا زمان چرخش بلبرینگ ها حرف اول را می‌زند و برنده نهایی کسی است که فیجت‌اسپینرش مدت زمان بیشتری نسبت به بقیه بچرخد.
مسابقه از لحظه شروع چرخش استارت می‌خورد، چشم‌ها همزمان چرخش اسپینر و عقربه ثانیه شمار را دنبال می‌کنند، این مسابقه تا وقتی که اسپینر ازحرکت بایستد ادامه دارد.همین بهانه باعث شده، فیجت اسپینرهای سرعتی با قیمتی بالاتر ازبقیه در بازار معامله شوند.
تا جایی که رد و نشان‌شان در دنیای مجازی هم دیده شود؛ قیمت‌های بالای 100 هزارتومان در این میان نصیب اسپینرهایی می‌شود که زمان چرخش طولانی‌تری دارند. اسپینرهایی که برخلاف بقیه همنوعان‌شان، لحظات پر از استرسی را برای صاحبان‌شان به ارمغان می‌آورند؛ چرا که باخت در این شرط‌بندی‌ها خیلی وقت‌ها هزینه‌های گزافی را به آنها تحمیل می‌کند!
