یکی از خوانندگان تبیان نوشته است: مدت دو روز بود که کمر درد خیلی شدیدی داشتم و بعد از دو روز در همان ناحیه درد، شروع به زدن دانه های قرمز رنگ کرد بنا به گفته پزشک به بیماری زونا مبتلا شده ام. لطفا بفرمایید این بیماری چیست و چگونه درمان می شود؟
پاسخ مشاور:
زونا چیست؟
اگر تا کنون به آبله مرغان دچار شده‌اید احتمال دارد که ویروس هنوز در بدن شما آزادانه وجود داشته باشد. ویروس واریسلا-زوستر (varicella-zoster) می‌تواند در بدن دهه‌ها نفهته بماند بدون این که هیچ علامتی ایجاد کند. در برخی از مردم این ویرس بیدار می‌شود و در طول رشته‌های عصبی به سمت پوست حرکت می‌کند. نتیجه آن تاول دردناک و متمایزی به نام زونا است.
جوش زونا می‌تواند خوشه‌ای مشخص از تاول‌های پر از مایع باشد که اغلب در نواری اطراف یک سمت کمر دیده می‌شود. محل دیگر تاول زونا که بیشتر از همه متداول است، یک سمت پیشانی یا اطراف یک چشم است اما این تاولها ممکن است هر جای دیگری در بدن اتفاق بیافتند.
اولین علائم زونا قبل از پیدایش تاول ها
اولین علامت زونا یک تا پنج روز پیش از ایجاد تاول دیده می‌شود. این علائم هشدار دهنده اولیه، معمولاٌ در محلی احساس می‌شود که تاول ایجاد می‌شود. این موارد عبارتند از:۱. خارش ۲. سوزش ۳. درد ۴. مور مور شدن
علائم دیگر زونا
در حالیکه درد و تاول‌های منطقه‌ای، علائم مشخصه زونا هستند، علائم دیگر آن می‌تواند شامل: ۱. تب ۲. سردرد ۳. احساس سرما ۴. آشفتگی معده، باشد.
تاول‌های کوچکی که تنها بر روی لبها یا اطراف دهان دیده می‌شوند، ممکن است تبخال باشند که گاهی اوقات تاول تب خوانده می‌شوند. این تاولها زونا نیستند اما توسط ویروس هرپس سیمپلکس ایجاد می‌شوند.
عامل زونا چیست؟
ویروس واریسلا زوستر مسئول آبله مرغان و زونا است. اولین باری که فرد در معرض ویروس قرار می‌گیرد، تاول‌های خارش‌دار و گسترده در بدن به نام آبله مرغان ایجاد می‌شود. این ویروس در بدن باقی می‌ماند و در سلول‌های عصبی جای می‌گیرد. سالها بعد ممکن است ویروس دوباره فعال شود و زونا را ایجاد نماید. این ویروس به نام هرپس زوستر نیز شناخته می‌شود اما ارتباطی با ویروسی که تبخال دستگاه تناسلی را ایجاد می‌کند، ندارد.
تشخیص زونا
پزشک می‌تواند زونا را تنها با نگاه کردن به تاولها تشخیص دهد. اگر علائم زونا دارید، حتی در صورتی که فکر می‌کنید هرگز آبله مرغان نداشته اید، به پزشک مراجعه کنید. بسیاری از موارد آبله مرغان در کودکی به قدری خفیف است که متوجه آن نمی‌شوید اما ویروس همچنان وجود دارد و با تاخیر دوباره فعال می‌شود. برای پیشگیری از پیچیدگی‌ها، باید درمان را به محض ظاهر شدن زونا، شروع کنید.
زونا چه مقدار طول می‌کشد
تاول‌های زونا معمولا ظرف هفت تا ده روز دلمه بسته و ظرف دو تا چهار هفته به طور کامل ناپدید می‌شود. در بیشتر افراد سالم، تاولها هیچ جای زخمی باقی نمی‌گذارند و درد و خارش پس از چند هفته یا ماه از بین میرد اما کسانیکه دچار ضعف سیستم ایمنی هستند ممکن است تاول‌های زونا در آنها به موقع بهبود نیابد.
چه افرادی در خطر زونا قرار دارند؟
فردی که پیش از این به آبله مرغان مبتلا شده ممکن است به زونا مبتلا شود اما احتمال زونا با افزایش سن افزایش می‌یابد. افراد با سن بالاتر از شصت سال ده برابر بیشتر از کودکان زیر ده سال احتمال ابتلا به زونا دارند. عوامل دیگری که احتمال زونا را افزایش میدهد عبارتند از:
۱. برخی از داروهای سرطان
۲. داروهای استروئید
۳. استرس یا صدمه روحی بلند مدت
۴. ضعف سیستم ایمنی ناشی از بیماریهایی مانند سرطان یا ایدز.
۵. یک چهارم بزرگسالان در طول عمرشان بالاخره به زونا دچار می‌شوند و اغلب از جهات دیگر سالم هستند.
زونا مسری است؟
بله اما نه به صورتی که شما فکر می‌کنید. تاول زونای شما در افراد دیگر زونا ایجاد نمی‌کند بلکه ممکن است موجب آبله مرغان در کودکان شود. افرادی که هرگز پیش از این آبله مرغان نگرفته‌اند یا واکسن پیشگیری از آن را نزده‌اند ممکن است ویروس را با تماس مستقیم با تاول‌های زونای فرد مبتلا بگیرند. بنابراین روی تاول‌های زونا را بپوشانید و از تماس با نوزادان و زنان بارداری که ممکن است پیش از این آبله مرغان نگرفته باشند، یا واکسن واریسلا را نزده اند دوری کنید.
ممکن است زونا درد مزمن ایجاد کند؟
در برخی از افراد مسن تر درد زونا ممکن است ماه‌ها یا حتی سالها پس از بهبودی تاولها طول بکشد. این درد به علت عصبهای آسیب دیده در زیر پوست است که به عنوان دردهای بعد از بیماری زونا (postherpetic neuralgia ) شناخته می‌شود. برخی دیگر نیز خارش مزمن در ناحیه‌ای که تاول وجود داشته است، احساس می‌کنند. در موارد شدید درد یا خارش ممکن است به قدری آزار دهنده باشد که موجب بی خوابی، کاهش وزن یا افسردگی شود.
اگر تاول‌های زونا در اطراف چشم یا پیشانی ایجاد شوند، ممکن است موجب عفونت چشم و کوری موقتی یا دائمی شوند. اگر ویروس زونا به گوش حمله کند، ممکن است فرد دچار مشکلات تعادل یا شنوایی شود. در موارد نادر ویروس زونا ممکن است به مغز یا نخاع نیز حمله کند. این پیچیدگی‌ها معمولاً با پیشگیری از طریق شروع زود هنگام درمان قابل اجتناب است.
جوش زونا می‌تواند خوشه‌ای مشخص از تاول‌های پر از مایع باشد که اغلب در نواری اطراف یک سمت کمر دیده می‌شود. محل دیگر تاول زونا که بیشتر از همه متداول است، یک سمت پیشانی یا اطراف یک چشم است اما این تاولها ممکن است هر جای دیگری در بدن اتفاق بیافتند.
با این که هیچ معالجه‌ای برای زونا وجود ندارد، داروهای ضد ویروسی می‌تواند حمله را آهسته و کند سازند. درمان فوری می‌تواند زونا را کوتاه‌تر و خفیفتر کند و در عین حال خطر ایجاد درد پس از زونا را به نصف کاهش میدهد. پزشکان توصیه می‌کنند داروهای ضد ویروسی تجویز شده با اولین علائم تاول زونا مصرف شود. داروها عبارتند از آسیکلوویر(acyclovir)، والاسی کلوویر (valacyclovir)یا فامسی کلوویر (famcyclovir) .
درمان:
لوسیون‌های ضد خارش و مسکن‌های بدون نسخه مانند کالامین می‌توانند درد و خارش زونا را آرام کنند. اگر درد شدید باشد یا تاول نزدیک به چشم یا گوش قرار داشته باشد، باید فوراٌ با پزشک مشورت کنید. داروهای دیگر مانند کورتیکواستروئیدها ممکن است برای کاهش التهاب تجویز شوند.
برای درمان و تسکین درد ضایعات پوستی در بیماران مبتلا به زونا معمولا درمان‌های خوراکی و موضعی تجویز می‌شود. از درمان‌های خوراکی می‌توان به جوشانده عناب و آلو به طور همزمان اشاره کرد که بسیاری از عوارض پوستی را کاهش میدهد. ضایعات پوستی در بیماری زونا هم مستعد عفونت و هم دردناک هستند. ترکیب‌های گیاهی که موضعی به کار می‌روند، نه‌تنها التیام‌بخش سطح پوست هستند، بلکه به ترمیم ضایعات نیز کمک می‌کنند. از این ترکیب‌ها می‌توان به ترکیب برگ بارهنگ، گل‌ختمی، برگ مورد و بابونه اشاره کرد که موضعی و به صورت کمپرس استفاده می‌شوند. برای تهیه این ترکیب، 2 تا 3 قاشق غذا‌خوری گل‌ختمی، یک قاشق غذا‌خوری بابونه، یک قاشق غذا‌خوری مورد و یک قاشق غذا‌خوری برگ بارهنگ را با هم مخلوط می‌کنند.
این گیاهان را نباید مستقیم روی پوست قرار داد و برای پیشگیری از عفونت لازم است آنها را حتما در 4-3 لیوان آب جوشاند و صاف کرد. جوشانده گیاهان باید به شکل کمپرس هر 3 ساعت یک بار روی سطح پوست گذاشته و برداشته شود. براساس نتایج تحقیقات انجام‌شده، آثار ضدالتهابی بابونه با پماد هیدروکورتیزون برابر است با این تفاوت که این گیاه کورتون ندارد. بارهنگ و گل‌ختمی نیز آثار ترمیم‌کنندگی بسیار خوبی بر پوست دارند. اثر ضدمیکروبی بابونه نیز به اثبات رسیده است.
گل‌ختمی بر سیستم ایمنی اثر مثبت دارد و به دفع باکتری‌ها کمک می‌کند. گیاه مورد نیز ترشحات ضایعات پوستی را کاهش میدهد و ترمیم‌کننده بسیار خوبی است. علاوه بر استفاده از گیاهان، حجامت نیز کمک‌کننده است و به کاهش درد کمک می‌کند. البته حجامت در مبتلایان به زونا در نواحی خاص انجام می‌شود و حتما باید زیر نظر متخصص طب سنتی باشد. بهتر است این درمان‌ها در یکی دو روز اول انجام شوند و همزمان درمان‌های دیگر نیز اجرا شود زیرا درمان‌های طب سنتی و ضدعفونی کردن ناحیه با مصرف پمادهای طب امروزی مغایرت ندارد. استفاده از اکسید روی هم توصیه می‌شود. نکته مهم در درمان زونا رعایت بهداشت و پیشگیری از ایجاد عفونت پوستی است.
