درمان بزرگی پروستات با دارو

بزرگی خوش‌خیم پروستات (BPH) یکی از مشکلات رایج در مردان مسن است که در آن غدۀ پروستات (غده‌ای اندازۀ یک گردو و عضوی از سیستم تناسلی مردانه) به طور غیرطبیعی بزرگ می‌شود و مشکلات مختلفی را در مجرای ادرار ایجاد می‌کند. بزرگی پروستات هیچ ارتباطی با سرطان پروستات ندارد و روش‌‌های درمانی گسترده‌‌ای برای این بیماری وجود دارد. داروها و سبک زندگی نقش مؤثری در کنترل این بیماری دارند. در این مقاله، به بررسی علائم بزرگی پروستات، داروهای مورد استفاده برای درمان آن و همچنین تغییرات سبک زندگی که می‌تواند به بهبود این وضعیت کمک کند خواهیم پرداخت.

علت بزرگ شدن پروستات

برخی شرایط می‌تواند فرد را مستعد ابتلا به بزرگی پروستات کند. برخی از آن‌ها، مانند سن، اجتناب‌ناپذیرند و گروهی دیگر قابل مدیریت‌ هستند. در ادامه این عوامل را بررسی می‌کنیم.

• افزایش سن: تقریباً ۵۰٪ مردان بالای ۶۰ سال و ۹۰٪ مردان بالای ۸۰ سال علائم ناشی از BPH را تجربه می‌کنند.
• افزایش هورمون‌های جنسی: یکی از مهم‌ترین عوامل رشد پروستات هورمون دی‌‌هیدروتستوسترون (DHT) است که از تستوسترون مشتق می‌‌شود. تحقیقات نشان می‌‌دهد که دی‌‌هیدروتستوسترون با فاکتور رشد انسولینی (IGF-1) در ارتباط است و باعث تجمع آن در پروستات می‌شود. این اتفاق به بزرگ شدن پروستات منجر خواهد شد. 
• عفونت‌‌ها و التهاب پروستات: التهاب پروستات یا عفونت‌‌های اطراف این غده می‌‌توانند فرایند‌هایی را در پروستات تحریک کنند و به رشد سلول‌های پروستات منجر شوند.
• سندرم متابولیک: در سندرم متابولیک، فرد دارای ویژگی‌هایی مانند چاقی، دیابت، فشارخون بالا و سطح پایین ویتامین D است. مطالعات مختلف نشان داده‌اند این موارد در افزایش خطر BPH نقش دارند.
• مصرف داروهای بتابلاکر: برخی داروهای بتا بلاکر مانند پروپرانولول، که برای درمان فشارخون و میگرن تجویز می‌شوند، ممکن است باعث بزرگی پروستات شوند.
• سابقۀ خانوادگی: احتمال ابتلا به بزرگی پروستات در افرادی که دارای سابقۀ خانوادگی BPH هستند بیشتر است.

علائم بزرگی پروستات (BPH)

بزرگی پروستات باعث فشرده‌شدن مجرای ادرار می‌شود. این اتفاق علائم و نشانه‌هایی را در فرد ایجاد می‌کند و می‌تواند زندگی روزمره و سلامت بیماران را به‌طور‌جدی تحت‌تأثیر قرار دهد. این علائم در افراد مختلف متفاوت‌اند و حتی ممکن است توسط بیماری‌های دیگری مانند تنگی مجرا، عفونت‌های مثانه، سنگ مثانه، قند خون و… نیز ایجاد شده باشند. برخی از نشانه‌های رایج BPH را در ادامه بررسی می‌کنیم.

1.جریان ضعیف ادرار

در بیماران مبتلا به BPH، پروستات بزرگ‌شده مجرای ادرار را فشرده می‌کند. به دلیل انسداد مجرا، جریان ادرار ضعیف تر از حالت طبیعی می‌شود و بیمار زمان بیشتری برای تخلیه مثانه نیاز دارد. 

1.تاخیر در شروع ادرار

این مشکل، که به نام «Hesitancy» نیز شناخته می‌شود، به این معنا است که بیمار مدتی منتظر می‌ماند تا ادرار شروع شود و ممکن است با افزایش سن شدیدتر شود​.

1.قطره‌قطره آمدن ادرار

در انتهای ادرار، برخی بیمارانی که BPH دارند، ممکن است جریان قطره‌ای ادرار را تجربه کنند. این علامت به دلیل کاهش تدریجی فشار مثانه و جریان نامنظم ادرار به وجود می‌آید. این مشکل در مردان مسن شایع‌تر است. 

1.تخلیه ناکافی مثانه

گروهی از بیمارانی که دچار بزرگی پروستات هستند، احساس می‌کنند ادرار آن‌‌ها به طور کامل تخلیه نمی‌‌شود. احساس تخلیه ناکافی یکی از علائم شایع BPH است که به دلیل باقی‌ماندن ادرار در مثانه ایجاد می‌شود. این نشانه در بیمارانی که مدت زیادی درگیر BPH هستند، شایع‌تر است و می‌تواند به عوارضی مانند عفونت‌های ادراری منجر شود.

1.بی‌اختیاری اورژانسی 

بی‌اختیاری اورژانسی یعنی فرد حتی در مسیر رسیدن به سرویس بهداشتی، توان نگه‌داشتن ادرار را ندارد. بزرگی پروستات می‌تواند باعث تجمع ادرار در مثانه شود. این مشکل موجب انقباضات غیرارادی مثانه می‌شود و حتی زمانی که مثانه کاملا پر نیست، فرد نیاز فوری به دفع ادرار پیدا می‌کند. 

1.تکرر ادرار

تکرر ادرار یعنی فرد در طول شبانه‌روز، بارها به دفع ادرار نیاز داشته باشد. این موضوع به‌ویژه در طول شب مشکل‌ساز می‌شود و می‌تواند فرد را به دفعات از خواب بیدار کند. در پی تکرر ادرار شبانه (ناکچوری)، بیمار احتمالاً دچار اختلالات خواب نیز خواهد شد و این عارضه باعث کاهش کیفیت زندگی و احساس خستگی در طول روز می‌شود​.

1.انسداد کامل مجرای ادراری و احتباس ادراری حاد

در موارد نادر، پروستات بزرگ‌شده می‌تواند به انسداد کامل مجرای ادراری منجر شود که به آن «احتباس ادراری حاد» می‌گویند. کمتر از 1% بیماران را درگیر این عارضه می‌شوند. این افراد باید فوری سوندگذاری شوند. 

1.انسداد مزمن ادراری و عفونت‌های مکرر

در برخی بیماران، تخلیه ناقص مکرر منجر به انسداد مزمن ادراری می‌شود و با عوارضی مانند عفونت‌های مکرر و حتی بی‌اختیاری ادرار همراه است. انسداد مزمن محیطی مناسب رشد باکتری‌ها ایجاد می‌کند و باعث عفونت‌های مکرر و ضعف عملکردی می‌شود. 

​این علائم ممکن است به‌تدریج و با گذشت زمان بدتر شوند و تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی فرد بگذارند. ازآنجایی‌که علائم BPH ممکن است مشابه سایر مشکلات ادراری مانند عفونت‌های دستگاه ادراری یا سرطان پروستات باشد، تشخیص صحیح و زودهنگام و مراجعه به پزشک متخصص اورولوژیست بسیار مهم است.

درمان دارویی بزرگی پروستات؛ کلاس‌های دارویی و داروهای موجود در ایران

درمان دارویی بزرگی پروستات رویکردی است که با استفاده از داروهایی مانند «آلفا بلاکرها، مهارکننده‌های ۵ آلفا ردوکتاز و داروهای ترکیبی»، به کاهش علائم ادراری و بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک می‌کند. در این روش، داروهایی نظیر «تامسولُسین، فیناستِراید، تِرازوسین و پِرازوسین» بر اساس نیازهای فردی بیمار تجویز شده و با هدف بهبود جریان ادرار و جلوگیری از پیشرفت بیماری تحت نظارت پزشک قرار می‌گیرند.

۱. کلاس‌های دارویی مؤثر در درمان بزرگی پروستات

اورولوژیست‌ها بر اساس شدت بیماری، درمان دارویی را در نظر می‌گیرند. اگرچه این داروها بیماری را به‌طور کامل ریشه‌کن نمی‌کنند، هدف آن‌ها کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی بیمار است.

• آلفا بلاکرها (Alpha Blockers)با شل‌کردن گردن مثانه و پروستات، علائم ادراری را بهبود می‌بخشند. این داروها معمولاً اولین گزینه در درمان BPH محسوب می‌شوند و تاثیری در کوچک شدن پروستات ندارند.
• مهارکنندۀ ۵ آلفا ردوکتاز (5-Alpha Reductase Inhibitors)با تأثیر بر گیرنده‌های پروستات، به کوچک شدن این غده و کاهش علائم کمک می‌کنند. ممکن است عوارضی مانند کاهش میل جنسی، اختلال نعوظ و افزایش اندازۀ پستان‌ها نیز ایجاد شود. اثرات این داروها معمولاً پس از چند ماه مشهود می‌شود.
• داروهای مهارکنندۀ فسفودی استراز-۵برای بیمارانی که همراه با BPH اختلال نعوظ دارند مفید است. لازم است توجه شود که بیمارانی که از نیترات استفاده می‌کنند یا عملکرد کلیۀ آن‌ها پایین است، نباید این داروها را مصرف کنند.
• داروهای ترکیبیدر برخی موارد، ترکیب یک آلفا بلاکر با یک مهارکننده ۵ آلفا ردوکتاز می‌تواند به کاهش اندازۀ پروستات و بهبود جریان ادرار کمک کند.

۲. داروهای رایج موجود در ایران

در ایران، داروهای متعددی برای درمان بزرگی پروستات تجویز می‌شوند که از جملۀ آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تامسولوسین (Tamsulosin) – آلفا بلاکربا شل‌کردن عضلات پروستات و مثانه، جریان ادرار را بهبود می‌بخشد و علائم مانند ادرار مکرر یا مشکل در شروع ادرار را کاهش می‌دهد.
• فیناستراید (Finasteride) – مهارکننده ۵ آلفا ردوکتازبا مسدود‌کردن آنزیمی که موجب رشد پروستات می‌شود؛ باعث کوچک شدن پروستات می‌گردد. اگرچه اثرات کامل آن ممکن است چند ماه طول بکشد، اما بهبود جریان ادرار و کاهش علائم BPH از مزایای آن است. برخی از عوارض ممکن شامل کاهش میل جنسی یا اختلال نعوظ است.
• ترازوسین (Terazosin) – آلفا بلاکرمشابه تامسولوسین، با شل‌کردن عضلات پروستات و مثانه به بهبود جریان ادرار کمک می‌کند و در درمان فشارخون بالا نیز کاربرد دارد.
• پرازوسین (Prazosin) – آلفا بلاکرعملکرد این دارو مشابه داروهای دیگر این گروه است؛ اما ممکن است تأثیر بیشتری روی فشارخون داشته باشد که در طی درمان، نیازمند کنترل دقیق فشار خون توسط پزشک است.

تغییرات سبک زندگی برای بهبود وضعیت

علاوه‌بر درمان‌های دارویی، تغییرات سبک زندگی نیز می‌توانند به بهبود علائم BPH کمک کنند. برخی از این تغییرات عبارتند از:

1. محدودکردن مصرف مایعات قبل از خواب: یکی از علائم شایع BPH، تکرر ادرار شبانه است. برای کاهش این مشکل بهتر است مایعات را چند ساعت قبل از خواب مصرف نکنید.
2. ورزش منظم: ورزش می‌تواند به بهبود عملکرد سیستم ادراری و کاهش علائم BPH کمک کند. تمرینات ورزشی منظم، مانند پیاده‌روی یا دویدن می‌توانند به بهبود جریان خون و کاهش فشار در ناحیۀ پروستات کمک کنند.
3. تغذیۀ سالم: تغذیۀ مناسب می‌تواند در کاهش علائم BPH مؤثر باشد. مصرف غذاهای حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها و اسیدهای چرب امگا-3 مانند ماهی، سبزیجات، و میوه‌ می‌تواند التهاب را کاهش دهد.
4. کاهش استرس: استرس می‌تواند علائم بیماری‌های مختلف، از جمله BPH را تشدید کند. استفاده از روش‌های کاهش استرس مانند مدیتیشن، یوگا یا تنفس عمیق در بهبود کیفیت زندگی فرد مبتلا به BPH موثرند.
5. پرهیز از مصرف کافئین و الکل: مصرف بیش‌ازحد کافئین و الکل ممکن است باعث تحریک مثانه شود و علائم BPH را بدتر کند. بهتر است این موارد را محدود یا حذف کنید.

نتیجه‌گیری

بزرگی خوش‌خیم پروستات (BPH) یک مشکل شایع است که می‌تواند تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی مردان بالای 50 سال داشته باشد. افزایش سن مهم‌ترین عامل ایجاد این بیماری است؛ طوری‌که بیش از نیمی از مردان بالای ۶۰ سال دچار علائم ناشی از BPH می‌شوند. بزرگی خوشخیم پروستات با سرطان پروستات متفاوت است و نباید این دو را باهم اشتباه گرفت. درمان‌های BPH بسته به شدت علائم و نیازهای بیمار متفاوت است. در موارد خفیف، توصیه می‌شود که بیمار تغییراتی در سبک زندگی ایجاد کند؛ مثل اجتناب از مصرف مایعات قبل از خواب و کاهش یا حذف کافئین و الکل. درمان‌های دارویی نیز شامل مواردی مانند تامسولوسین، فیناستراید، ترازوسین و پرازوسین است که با کوچک‌کردن پروستات یا شل‌کردن بافت آن، علائم را کاهش می‌دهد. از‌آنجایی‌که درمان BPH نیاز به نظارت دقیق پزشکی دارد، توصیه می‌شود که مردان مبتلا به این بیماری تحت نظر پزشک متخصص قرار گیرند تا بهترین گزینه درمانی برای آنها انتخاب شود.