اترواسکلروز علت عمده تنگی شریانها و انسداد تدریجی و مزمن عروق و پارگی پلاک آترواسکلروتیک و بدنبال آن تشکیل لخته در رگ، از عوامل عمده‌ی انسداد ناگهانی عروق و در نتیجه سکته‌های قلبی و مغزی است.
دو سیستم متفاوت و متضاد در بدن تشکیل یا حل شدن لخته را کنترل می کند. پلاکت ها بعنوان سنگفرش و فیبرینوژن بعنوان ملات موجب تشکیل لخته می شوند. از طرف دیگر، سیستم فیبرینولیتیک با کنترل سیستم فوق مانع گسترش نابجای لخته در بدن می شود.پس بهم خوردن این تعادل مشکل ساز خواهد بود. بطور خلاصه عوامل تأثیرگذار درافزایش تشکیل لخته عبارت‌اند از:
الف) افزایش استعداد و گرایش پلاکت‌های خون برای تجمع و ایجاد لخته : پلاکت‌های خون، اجزای کوچک موجود در خون هستند که با چسبیدن به یکدیگر یا به دیواره‌ی رگ‌های بدن، همانند آجر یا سنگفرش ،موجب بوجود آمدن لخته می‌شوند.
ب) افزایش فیبرینوژن: فیبرینوژن نوعی پروتئین است و به‌عنوان ملات بین پلاکت ها در لخته نقش آفرینی کرده و افزایش مقدار آن در جریان خون ،موجب افزایش احتمال تشکیل لخته÷لاکتی می‌شود.
ج) سیستم فیبرنولیتیک: برعکس دو مورد فوق ، وظیفه عمده‌ی این سیستم، شکستن و حل کردن لخته‌های به وجود آمده در شرایط مختلف است، و از کسترش نابجای ترومبوز درعروق و اندام ها جلوگیری میکند. و کاهش عملکرد این سیستم موجب تسهیل تشکیل لخته خون می شود.
پس در کل چند راهکار برای پیش کیری از سکته های قلبی و مغزی لازم است:
۱- کاهش احتمال تشکیل پلاک های آترواسکلروتیک و انسداد تدریجی و بی علامت عروق قلبی و مغزی (تصلب شرایین)
۲- تلاش برای کاهش حجم پلاک های آترواسکلروتیک موجود و کاهش امکان پارگی این پلاک ها در عروق (پیشگیری ثانویه با دارو و رژیم غذایی)
۳- کاهش تمایل سیستم انعقادی برای تشکیل لخته (کاهش تجمع پلاکتی) و انسداد ناگهانی عروق در صورت پارگی این پلاک های آترواسکلروتیک (پیشگیری ثانویه با دارو و رژیم غذایی)
۴- بهبود عملکرد سیستم فیبرینولیتیک برای لیز سریع لخته های احتمالی
نقش و اثر مهم مواد غذایی مختلف بعنوان مساعد کننده یا بازدارنده در فرآیند تشکیل لخته خون شناخته شده‌اند.رعایت چند دستورالعمل زیر به کاهش احتمال تشکیل لخته و نیز بهبود سیستم فیبرینولیز برای لیز لخته های احتمالی خون کمک میکند.
۱- از کاهش آب بدن جلوگیری کنید ؛ به‌خصوص تحت تأثیر تعریق در اثر افزایش درجه‌ی حرارت محیط یا تب، اسهال، استفراغ ، مصرف بی‌رویه‌ی داروهای مُدر( ادرار آور) یا در طی مسافرت‌های طولانی مدت. برای تامین سلامتی خود در طی روز، به‌مقدار کافی از آب یا مایعات مختلف استفاده کنید.
۲- با یک برنامه ریزی غذایی مناسب ، روزانه به مقدار کافی شیر و لبنیات کم‌چرب و سبزی‌های مورد علاقه‌ی خود را مصرف کنید.
۳- با یک برنامه ریزی غذایی مناسب ، روزانه به مقدار کافی میوه های تازه ، کاهو ، کلم وسبزیجات مورد علاقه‌ی خود را مصرف کنید.
۴- استفاده‌ی بیشتر از مواد غذایی فیبری که منشا گیاهی دارد، به‌ویژه انواع سبزی و میوه ها؛ طوری که از طریق مصرف آن‌ها بیش از ۲۰گرم فیبر به ازای هر ۱۰۰۰ کیلو کالری دریافتی وارد دستگاه گوارش شما شود. بدین ترتیب نه تنها از بروز یبوست می‌شود، بلکه جذب متعادل موادقندی و چربی‌ها و نیز خنثی‌سازی مواد اتروژن و نیز سرطان زا، توسط فیبر مصرفی صورت می گیرد
۵- اقدام عملی در جهت کاهش چربی‌های خون،بویژه کلسترول خون بسیارمهم است. موارد زیر کمک کننده است:
جهت کاهش دریافت اسیدهای چرب اشباع زیر۷ درصد باید مصرف روغن نباتی جامد، پیه حیوانی و چربی‌های حیوانی (غیرروغن ماهی) وبرخی مواد چرب مانند روغن نارگیل حذف یا بسیار محدود شود و مقدار کل چربی دریافتی کاهش داده شده را نیز به‌طور متناسبی در وعده‌های خود غذایی تقسیم کرد
استفاده‌ی بیشتر از منابع غذایی حاوی اسیدهای چرب اُمگا-۳ مثل شاه‌ماهی،ماهی تن، ماهی‌آزاد، خال مخالی و ساردین ، همراه با محدود کردن مقدار مصرف چربی در برنامه‌ی غذایی روزانه.
محدود کردن مصرف گوشت به خصوص گوشت قرمز و نیز همچنین عدم استفاده یا مصرف خیلی کم منابع غذایی حاوی اسید آراشیدونیک فراوان مثل دل، قلوه، مغز و پیه گاو و گوسفند.
۶- در طی رژیم لاغری، ضمن رعایت رژیم غذایی صحیح برای کاهش تدریجی اضافه وزن، تحت هیچ شرایطی برای رسیدن سریع به وزن مطلوب، هیچ یک از گروه‌های غذایی را بطور کامل حذف نکنید.
۷- خوردن صبحانه و عدم حذف آن به‌مقدار قابل توجهی موجب کاهش احتمال لخته شدن خون و چسبندگی پلاکت‌ها می‌شود.
منبع: دکتر محمد رضا تابان فوق تخصص بیماری های قلب و عروق ومتخصص بیماریهای داخلی
