پس از زلزله کرمانشاه با ابعاد خسارت‌های جانی و مالی فراوانی که داشت و پس لرزه‌های پرتعداد در مناطق مختلف کشور، توجه و حساسیت مردم به زلزله تهران بیشتر شد، به طوری که مسئولان ارگان‌های مختلف اظهار نظر‌هایی از وضعیت و شرایط موجود و پیش بینی خسارت‌های احتمالی تهران داشتند با همین پس زمینه ذهنی، شبانگاه چهارشنبه هفته گذشته تهران لرزید، اما گویا تهرانی‌ها زلزله را محال می‌دانستند و بر همین باور هم بود که غافلگیر شدند.
به دنبال این زلزله برخی از مردم تهران در بیشتر مناطق شهر به کوچه‌ها، خیابان‌ها و پارک‌ها پناه بردند و شب را در خودرو‌های خود صبح کردند. این اتفاق باعث ترافیک در بسیاری از معابر تهران و صف‌هایی طولانی در هر پمپ بنزین شد. بطوریکه سخنگوی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی از مصرف ۲۳ میلیون لیتر بنزین در آن شب خبر داد. زیبا اسماعیلی در این مورد گفته بود که تهرانی‌ها در مدت ۱۲ ساعت پس از وقوع زلزله، حدود ۱۵ میلیون لیتر بنزین مصرف کردند و شاخص کیفیت هوای این کلانشهر افزایش چشمگیری داشته و به عدد ۱۷۰ یعنی شرایط ناسالم برای همه رسیده است.
در چنین شرایطی بود که حتی خود مردم نیز به خلاء آموزش پی بردند، البته عملکرد افرادی هم که آموزش دیده بودند نیز با سایر افراد تفاوت چندانی نداشت و شهروندان تهرانی ترجیح دادند جان خود را بردارند و به شهر‌های دیگر فرار کنند و یا اینکه به ماشین‌ها و پارک‌ها پناه ببرند.
معاون سابق آموزش جمعیت هلال احمر در گفت و گویی به نکات جالبی از زلزله اشاره کرد. "در زلزله تهران رفتار غالب مردم "پدیده فرار" بود که البته پدیده خوشایندی نیست و این یعنی بازگشت به رفتار ۲۰۰ سال گذشته که مردم در قبال پدیده زلزله به دلیل عدم استحکام سازه‌ها خانه‌های خود را ترک می‌کردند. وقتی رفتار غالب مردم هنگام زلزله "فرار" است یک معنی دارد آن هم در یک جمله اینکه " ما در آموزش موفق نبودیم. "
جمال الدینی با اشاره به اینکه آموزش فقط انتقال یک دانش نیست، همچنین نمی‌توان گفت که مردم ما دانش رفتار در زلزله را نداشتند. گفت: مطالعه زلزله‌های گذشته از جمله ورزقان نشان می‌دهد که تقریبا نزدیک به ۷۰ درصد مردم اصول پناه گیری را می‌داند، ولی در هنگام زلزله این رفتار را انجام نمی‌دهد و تنها درصد ناچیزی به درستی پناه گیری می‌کنند. این موضوع در کرمان و کرمانشاه به ویژه در مناطق شهری نیز صادق بود.
وی با تاکید بر اینکه جمعیت زیادی در هنگام زلزله به دلیل اضطراب و استرس به علم خود عمل نمی‌کنند، تصریح کرد: این مسئله ریشه در عدم برگزاری مانور و تکرار منظم آن دارد. همچنین آسیب به سرمایه‌های اجتماعی نیز از عوامل استرس بوده و هرچه اعتماد و مشارکت مردم کاهش یابد اضطراب مردم نیز افزایش می‌یابد. به عبارتی وقتی مردم دچار اضطراب می‌شوند، مهارت آن‌ها در موقع لزوم کاهش می‌یابد.
درس زلزله کرمانشاه به تهران و کرمان؛ با پتو فرار کنید!
این استاد دانشگاه می‌گوید: نکته جالب اینکه زلزله کرمانشاه و مشکلات مردم در تامین لوازم گرمایشی به مردم تهران و کرمان یک درس داشت؛ وقتی مردم دیدند که درکرمانشاه پتو به مسئله مهمی تبدیل شده است در هنگام زلزله با پتو فرار کردند؛ این آموزشی بود که مردم به صورت خودجوش از یک کمبود برداشت کردند.
وی با تاکید بر عدم توجه به حق مسلم شهروندان که برخواسته از بازار عرضه و تقاضاست، نیز خاطرنشان کرد: مردم نقشه خطرپذیری، سیستم ایمنی و سازه‌ای خود را کمتر از سازندگان مطالبه می‌کنند در صورتی که نوع مبلمان به عنوان جزء غیرسازه‌ای برایشان مهمتر است و این بازار تقاضا، باعث تاثیر بر بازار عرضه را نیز می‌شود.
وقتی عکس‌های زلزله برای ایرانی‌ها مهمتر از نکات آموزشیست!
جمال الدینی با اشاره به این که در سال گذشته جست و جوی کلمه کمک‌های اولیه در گوگل توسط تهرانی‌ها ۱۸ درصد افزایش پیدا کرده بود. گفت: در صورتی که میزان تولیدات علمی کشور در این حوزه کاهش پیدا کرده بود، چرا که با تطبیق این پژوهش با اینکه بیشترین جست و جوی مردم در همین حوزه کلمه کمک‌های اولیه + pdf، کمک‌های اولیه+ عکس و کمک‌های اولیه+کیف بود. همچنین بعد از زلزله بم نیز بیشترین کلید واژه‌ای که از این زلزله جست و جو شده بود زلزله بم + عکس بوده و درس آموخته‌ها و آموزش‌ها مقام دهم را هم نداشت.
وی ادامه داد: در مطالعه مشابه در استرالیا به عنوان یکی از کشور‌های پرکار در موضوع کمک‌های اولیه، بیشترین جستجور مردم استرالیا دوره کمک‌های اولیه بوده و به تبع دانشگاه‌های این کشور نیز هم بیشترین کار را در این زمینه انجام داده است؛ بنابراین بازار عرضه و تقاضا مطالبات را تعیین می‌کند، وقتی ما عکس جست و جوکنیم بیشترین مطالب و آموزشی نیز عکس می‌شود و این نشان گر این است که "ما چگونه ما می‌شویم "
معاون سابق آموزش جمعیت هلال احمر با اشاره به لزوم مراقبت و ارتقاء سرمایه‌های اجتماعی، تصریح کرد: هرچه مشارکت مردم اعتماد، امید، دلبستگی افزایش یابد در مدیریت بحران آسانتر، در زمان کمتر و هزینه کمتر تحقق می‌یابد.
نمره آمادگی خانوار ایرانی در برابر مخاطرات ۳.۹ از ۱۰۰
وی با تاکید بر اینکه مسئولیت پذیری اجتماعی خاطرنشان کرد: تمام مراکز علمی باید بخشی از فعالیت خودشان را به نیاز‌های اصلی مردم معطوف کنند و به صورت کاربرد‌های علم به مردم نشان دهند، باید آمادگی در حوادث و بلایای به عنوان حق شهروندی به عنوان یک مطالبه مطرح شود.
به گفته جمال الدینی این حادثه نشان داد که آمادگی خانوار در برابر مخاطرات شاخص آمادگی از ۳.۹ از صد بالاتر نیست و در کل مهمترین مخاطره ایران هم از نظر شدت آسیب و وسعت زلزله است و نیاز به جزم ملی دارد، مسئولان با برگزاری جلسات درونی و غیرعلنی که مردم دچار اضطراب نشوند و باید عملکرد خودمان در دهه گذشته ارزیابی داشته باشد و با برگزاری جلسات به صورت علنی برای اطمینان بخشی با نگاهی به آینده مردم را دلگرم کند.
آموزش اولیه ابتدایی تلفات زلزله را یک درصد کاهش می‌دهد
احمد صادقی رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری تهران نیز می‌گوید: مطالعات نشان داده اگر مردم یکسری آموزش‌های اولیه را دریافت کنند، یک درصد از خسارت جانی در زلزله کاسته می‌شود و جان جمعیت قابل توجهی از مردم حفظ می‌شود. این آموزش‌ها بسیار مختصر و شامل پناهگیری ساده است.
وی با بیان این که آموزش‌ها از طریق جمیت هلال احمر و مراکز مدیریت بحران شهرداری تهران در سطح نواحی و سرا‌های محله ارائه می‌شود. گفت: شناسایی نزدیک‌ترین نقاط امن به محل سکونت از نکاتی است اگر مردم بداند جان درصد زیادی از آن‌ها در هنگام بروز بلایا کاهش می‌یابد.
