بیماری سرطان که به زبان ساده آن را ناشی از تکثیر مهارنشده سلول ها می دانند، یکی از عوامل اصلی بروز مرگ و میر در جهان امروز شناخته شده که بعد از بیماری‌های قلبی، عروقی دومین عامل شایع مرگ و میر در کشورهای توسعه یافته و سومین عامل مرگ در کشورهای کمتر توسعه یافته معرفی می شود.
استان مازندران با حدود سه میلیون و 300 هزار نفر جمعیت یکی از استان هایی است که همواره شایعات و اخباری مبنی بر بالاتربودن میانگین شیوع سرطان در این استان نسبت به میانگین کشوری در بین عامه و رسانه ها مطرح است.
این در حالی است که رئیس دانشگاه علوم پزشکی مازندران با رد این شایعه، تنها جغرافیای سرطان را به دلیل شیوع سرطان معده در این استان، متفاوت با دیگر نقاط کشور عنوان می کند.
***سرطان معده شایع ترین سرطان در مازندران/سرطان سینه و مری شایع ترین در کشور
دکتر قاسم جان بابایی در گفت وگو با ایرنا اظهارکرد: در نوار شمالی ایران سرطان دستگاه گوارش همانند معده، روده بزرگ و مری شایع تر و بالعکس در نوار جنوبی ایران آمار شیوع این نوع سرطان ها پایین تر است.
این فوق تخصص خون و آنکولوژی افزود: این در حالی است که بر اساس اعلام وزارت بهداشت سرطان سینه شایع ترین سرطان در بین زنان و سرطان مری شایع ترین در بین مردان کشور است.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی مازندران گفت: در مطالعه ای که در 20 سال اخیر توسط این دانشگاه انجام شده و با مقایسه اطلاعات دو دهه، می توانیم بگوییم در حال حاضر میزان ابتلا به سرطان معده که رایج ترین سرطان دستگاه گوارش در استان مازندران و کشنده ترین نوع سرطان است، در حال کاسته شدن است و بر میزان بروز سرطان روده بزرگ که قابل علاج ترین سرطان این دستگاه است، افزوده شده است.
***تغییر رفتار، بیش از 50 درصد بروز سرطان را کاهش می دهد
رئیس دانشگاه علوم پزشکی مازندران گفت: مهمترین عوامل تاثیرگذار در بروز سرطان معده در مردم مازندران رفتار افراد شامل اضافه وزن و چاقی، کم تحرکی، حجم غذای سنگین و چرب و سرخ کردنی، مصرف سیگار و الکل که در حال افزایش است و بهداشت دهان و دندان می باشد که تمامی این عوامل با تغییر رفتار و عادات مردم قابل پیشگیری هستند.
وی تاکید کرد: عامل دیگر عوامل محیطی شامل آلاینده های محیطی، دسترسی مواد صنعتی، شیمیایی و فاضلاب ها به آب های سطحی مازندران و آلودگی آب آشامیدنی است که به دلیل وجود مواد سرطان زا در بروز این بیماری موثرند.
دکتر جان بابایی گفت: استفاده از سموم کشاورزی خطرناک و غیراستاندارد نیز عامل مهم دیگر است که به رغم مدیریت درست جهاد کشاورزی استان در این امر، هنوز برخی کشاورزان از روی ناآگاهی مبادرت به خرید و استفاده سموم خطرناک، غیراستاندارد و نامناسب با صیفی جات به خاطر ارزان بودن و یا درجه آفت کشی بالا از افراد غیرفنی و مجاری غیرقانونی می کنند.
وی افزود: کشاورزان باید آگاه شوند که لازم است سموم کشاورزی با استانداردها تهیه و شرایط سم پاشی هم باید رعایت شود.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی مازندران به افزایش مصرف نان بربری در سبد نان مردم مازندران اشاره و تاکید کرد: نان بربری به دلیل برخورداری از خمیر زیاد نشاسته بیشتری در خود دارد که ذخیره بیش از حد آن خود موجب بروز سرطان می شود.
وی مردم را به استفاه از نان ها با خمیر و نشاسته کمتر، از جمله نان لواش و سنگک با روش پخت سنتی توصیه کرد و افزود: مصرف برنج و مواد غذایی چرب نیز مناسب نیست و این در حالی است که بسیاری از رستوران ها خورشت را از فهرست غذای خود به دلیل عدم استقبال مشتریان حذف کرده و آن را با مواد سرخ شدنی جایگزین کرده اند.
دکتر جان بابایی خاطرنشان کرد: دانش مردم مازندران باید بالا رود، باید به مردم آگاهی داد حجم غذا، مصرف برنج و غذاهای چرب را کاهش داده و به سمت نیم پرس (مقدار) کردن غذا و مصرف خورشت روی آورند.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی مازندران فرهنگ سازی در زمینه مصرف سبزیجات و فواید آن را نیز متذکر شد و گفت: مصرف میوه و سبزیجات در بین مردم مازندران به عنوان استانی که خود قطب کشاورزی است، از میانگین کشوری پایین تر و مایه تاسف است.
دکتر جان بابایی تاکید کرد: تغییر رفتار و سبک زندگی بیش از 50 درصد بروز سرطان بویژه سرطان های دستگاه گوارش را کاهش می دهد
بر اساس آمار رسمی نزدیک به دو سوم از جمعیت استان اضافه وزن دارند، به گونه ای که هم اکنون 61.7 درصد زنان و 47 درصد مردان مازندرانی چاق هستند، چاقی نتیجه برهم خوردن تعادل میان انرژی دریافتی و تحرک است که بر این اساس 98 درصد زنان و 92 درصد مردان مازندرانی کم تحرک اند که این آمار در کشور 96.3 و 87.3درصد است.
***مازندران رتبه اول چاقی در کشور را دارد
کارشناس مسئول تغذیه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران نیز در گفت وگو با ایرنا اظهارکرد: استان مازندران رتبه اول در اضافه وزن و چاقی در کشور را دارد و چاقی یک فاکتور موثر در ابتلا به سرطان معده است بنابراین حفظ وزن ایده ال با تغییر سبک زندگی از جمله تغذیه صحیح و تحرک بدنی می تواند احتمال ابتلا به سرطان را کاهش دهد.
جلال نوروزخوانی افزود: خوردن غذای چرب با حجم زیاد و مصرف غذاها و ترشی های مانده و نمک سود شده و کم تحرکی، مصرف زیاد فست فودها به عنوان غذاهای پرحجم که با روغن و ادویه زیاد تهیه می شوند و نیز خوردن برنج زیاد به دلیل برخورداری از نشاسته فراوان از جمله دلایل چاقی مردم این استان است.
وی گفت: برای مبارزه با این عارضه بزرگسالان حداقل پنج روز در هفته را به مدت نیم ساعت باید فعالیت فیزیکی متوسط تا شدید داشته و برای کودکان و نوجوانان نیز روزانه انجام 60 دقیقه فعالیت فیزیکی و به تناوب حداقل پنج روز در هفته لازم است.
این کارشناس تغذیه تاکید کرد: مصرف زیاد نمک نیز خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش می دهد که براساس تحقیقات، مازندرانی ها دو تا سه برابر از حد مورد نیاز که مقدار آن سه تا پنج گرم است، نمک مصرف می کنند.
نوروزخوانی گفت: باید مصرف گوشت های فرآوری شده مثل سوسیس و کالباس و غذاهای کنسروشده که حاوی نمک زیادی است، نیز به حداقل برسد.
نوروزخوانی توصیه کرد: مردم برای طعم دادن به غذا، به جای نمک از چاشنی های دیگر مثل سبزی های معطر، سیر و آب لیمو استفاده کنند.
وی گفت: افرادی که سوء تغذیه دارند و بدنشان با کمبود کالری مواجه است نیز بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به سرطان معده قرار دارند، همچنین کمبود پروتئین ها و ویتامین ها بویژه ویتامین های C و A و متعادل نبودن مصرف ماهی و مرغ به همراه گوشت قرمز که منبع پروتئین است، نیز از دیگر دلایل ابتلا به سرطان معده است.
کارشناس مسئول تغذیه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران تصریح کرد: مصرف میوه جات و سبزیجات به‌خاطر برخورداری از مواد مغذی شامل ویتامین‌ها و مواد معدنی و مواد شیمیایی مفید برای بدن دارای اثرات مفیدی بر سلامتی انسان ها است که این مصرف در مازندران پایین است.
نوروزخوانی تاکید کرد: استفاده از حداقل پنج واحد میوه و سبزی در روز و همچنین غذاهای گیاهی غنی از پروتئین و نشاسته مثل غلات، لوبیاها و سیب‌زمینی، مقدار زیادی از مواد مغذی ضد سرطان را به بدن می رساند.
وی افزود: رژیم غذایی یکی از مهم ترین قسمت‌های پیشگیری و درمان سرطان است.
به گفته وی با اجرای طرح تحول سلامت، کارشناسان تغذیه در مراکز بهداشتی درمانی استان مازندران در حال ارائه مشاوره تغذیه و رژیم درمانی بصورت رایگان به مردم هستند.
***مراجعه زودهنگام تنها راهکار درمان برای بیمار سرطانی است
رئیس دانشگاه علوم پزشکی مازندران خاطرنشان کرد: تمامی انواع سرطان ها به شرط مراجعه زودهنگام بیمار در مرحله اولیه که بیماری قابل جراحی بوده و امکانات درمان با شیمی و پرتو درمانی وجود دارد، قابل درمان هستند و برعکس بیماری با توموری که وارد مرحله پیشرفته شده، لاعلاج خواهد بود.
جان بابایی گفت: عدم ابتلا به سرطان به طور کلی در یک جامعه امری غیرممکن است، حتی در کشورهایی همچون اسکاندیناوی، نروژ و سوئد که بهترین شاخص های بهداشتی را دارا هستند نیز سرطان در حال افزایش است و نمی شود مانع از بروز کامل این بیماری شد.
فوق تخصص خون و آنکولوژی افزود: هرچه سن بالاتر می رود ابتلا به سرطان نیز افزایش می یابد، زیرا مهمترین علت ابتلا به سرطان، سن است و براین اساس هرچه میانگین امید به زندگی در جامعه ای بالاتر می رود خطر بروزسرطان و میزان شیوع آن نیز در آن جامعه بیشتر می شود.
وی تاکید کرد: در مازندران امید به زندگی نسبت به دهه های اخیر بیش از 25 سال افزایش داشته به گونه ای که در حال حاضر این نرخ در زن های مازنی 81 و در مردها 76 سال است.
جان بابایی تصریح کرد: با افزایش عمر، احتمال ابتلا به بیماری های مزمن مثل دیابت، فشارخون و سرطان افزایش می یابد.
به گفته وی افزایش سرطان پدیده ای است که در کل دنیا مشهود است اما مهمترین اتفاقی که افتاده تغییر جغرافیای سرطان در برخی کشورها از جمله سوئد به خاطر زیرساخت های ایجاد شده در حوزه سلامت و آگاهی مردم، مراعات رژیم غذایی و رعایت عوامل زیست محیطی است که موجب کاهش سرطان معده شده اند که با تشخیص زودهنگام آمار مرگ و میر آن را نیز کاهش داده اند.
جان بابایی افزود: عملا شیوع سرطان در همه جای دنیا در حال افزایش است اما نکته قابل توجه کاهش مرگ و میر ناشی از این بیماری به خاطر پیشرفت هایی است که در مرحله تشخیص و درمان صورت گرفته است.
وی مهمترین راهکار برای پیشگیری از بروز سرطان را آگاهی دادن به مردم و افزایش دانش آنان دانست و تاکید کرد: این مهم از طریق سیستم شبکه بهداشت و درمان مازندران، رسانه ها و صدا و سیما در حال انجام است.
جان بابایی گفت: آموزش زنان خانه دار در زمینه مدیریت تغذیه خانواده و نیز تغییر عادت مردان مازنی، افزایش اطلاع رسانی و آموزش ها ازطریق ارتباط جمعی، آموزش مردمان روستاها توسط رابطین و کارشناسان بهداشت در مراکز بهداشت روستایی اقدامات لازم برای افزایش آگاهی مردم است.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی مازندران به فعالیت 6 مرکز جامع سرطان در این استان اشاره و تاکید کرد: اقدامات تشخیصی و درمانی رایگان این مراکز در اختیار بیماران قرار می گیرد و نیز یکی از بزرگترین مراکز تحقیقات جامع سرطان کشور در این استان فعال است.
***ثبت مشخصات 15 هزار بیمار سرطانی مازندران در سامانه
مسئول واحد ثبت بیماری سرطان در دانشگاه علوم پزشکی مازندران نیز در گفت وگو با ایرنا اظهارکرد: سامانه ثبت بیماران سرطانی این استان از ابتدای سال 95 به منظور ثبت دقیق آمار و مشخصات بیماران سرطانی راه اندازی و آغاز بکار کرد.
مجید یعقوبی افزود: جمع آوری داده های سرطان به دستور وزارت بهداشت، در 12 استان کشور از جمله مازندران به صورت دقیق و علمی در حال انجام است و این داده ها و گزارشات علمی مبنای تحقیق متخصصان برای ریشه یابی و چاره اندیشی در مورد این بیماری قرار خواهد گرفت.
وی گفت: بر اساس آخرین آمار مستند موجود ابتلا به سرطان در استان مازندران در سال 93 بیش از چهار هزار مورد جدید بوده و در هریک از سالهای 93 و 94 یکهزار و 900 بیمار سرطانی در این استان جان خود را از دست داده اند.
یعقوبی افزود: سرطان بیماری سنین پیری است و به دلیل افزایش طول عمر و رفاه جمعیت از یکسو و کاهش تحرک و تغییر فرهنگ تغذیه در جامعه و مصرف غذاهای کارخانه ای شاهد افزایش بروز این بیماری هستیم.
وی میزان بقای بیماران سرطانی در جوامع مختلف را متفاوت دانست و تاکید کرد: میزان بقا بعد از تشخیص نوع سرطان در ایران به دلیل برخورداری از امکانات تشخیصی و درمانی خوب بیشتر از بسیاری کشورهاست و تنها نیاز به اطلاع رسانی در مورد مراجعه زودهنگام بیماران پس از بروز علائم است.
یعقوبی گفت: سیستم بهداشتی مازندران ضعیف نیست و نقاط محروم زیادی نیز ندارد و از سویی از فرهنگ بهداشتی پایین تری نسبت به کشور برخوردار نیست تنها رفتار و تغییر سبک زندگی مردم این استان را مهمترین عامل در بروز بیماری سرطان معده می توان عنوان کرد.
وی خاطرنشان کرد: نیاز است اطلاعات بیماری سرطان در این استان بدرستی و مستند جمع آوری و نوشته شود تا با مقایسه آن با وضعیت متوسط کشوری بویژه استان های مجاور و مشابه از لحاظ شرایط فرهنگی، اقتصادی و ژنتیکی همچون گیلان و گلستان، وضعیت سرطان استان مشخص گردد.
یعقوبی مهمترین نکته در مورد بیماری سرطان را پیشگیری و در مرحله دوم تشخیص و در مرحله سوم درمان خوب دانست و گفت: کاهش استرس و نیز برخورداری از روحیه مبارزه جو در بیمار نیز در درمان و بقای بیماری موثر است.
***علائم سرطان
دردهای مداوم به دلایل نامشخص، کاهش وزن بدون دلیل، نفخ کردن مداوم، تغییرات سینه و خونریزی غیرعادی در خانم ها، تغییرات پوستی، بروز مشکل در بلع، درد شکم و افسردگی به طور همزمان بویژه در زنان، مشکلات گوارشی و سوءهاضمه بدون هیچ دلیل مشخص، سرفه های مداوم، خستگی، تب مداوم و بدون دلیل و عفونت دهانی از جمله متداول ترین علائم سرطان هستند که باید جدی گرفته شوند.
***توصیه هایی برای مبارزه با سرطان
ترک سیگار، افزایش مصرف غلات و میوه و سبزیجات از جمله سیر، کاهش وزن، ورزش و تحرک بدنی، محافظت از پوست در برابر آفتاب و مصرف ویتامین دی از جمله راهکارهای و توصیه های پزشکان برای مبارزه با بروز سرطان است.
به گزارش موسسه تحقیقات، درمان و آموزش سرطان ایران، سرطان در کشور ما سالانه بیش از 30 هزار ایرانی را به کام مرگ می کشاند و با افزایش امید به زندگی و افزایش درصد سالمندی در جمعیت کشور، دور شدن سبک زندگی از محیط پاک و بدون آلاینده‌های سرطان زای صنعتی انتظار می‌رود موارد بروز سرطان در 2 دهه آینده به 2 برابر افزایش یابد.
بنابر پیش‌بینی سازمان بهداشت جهانی، بروز سرطان در ایران در سال 1399 شمسی به حدود 86 هزار مورد در کل جمعیت و میزان مرگ و میر ناشی از سرطان به حدود 63 هزار مورد خواهد رسید و ماحصل این آمارها و گزارش‌ها نشان می‌دهد که توجه ویژه‌ای به این موضوع لازم است.
