به ضربان طبیعی قلب و فعالیت مدوام آن که در حالت سلامت توسط خود فرد احساس نمی‌شود تپش یا ضربان قلب گفته می‌شود؛ اما زمانی که فرد در درون قفسه سینه، تپیدن قلب خود را احساس کند دچار بیماری تپش قلب شده است. بنابراین تپش قلب به معنی آگاهی از ضربان قلب خود است.
بیماری تپش قلب به صورت‌های متفاوتی مانند کوبیدن، لرزیدن، تپیدن و… احساس می‌شود و ممکن است با ضربانی غیر عادی، اغلب در قفسه سینه، گردن یا گلو نیز همراه باشد. این بیماری در برخی از افراد با احساس ریزش ناگهانی قلب همراه است؛ مانند زمانی که فرد در اثر ترسیدن می‌گوید: قلبم ریخت! در برخی نیز تپش قلب به صورت دائم احساس می‌شود. علائم همراه با تپش قلب شامل سرگیجه، سیاهی رفتن چشم‌ها، تنگی نفس، سرفه ناخودآگاه، درد قفسه سینه، غش کردن یا احساس وقوع مرگ می‌باشد. احساس تپش قلب لزوما با سرعت بالای ضربان قلب همراه نیست؛ این بیماری می‌تواند با سرعت ضربان خیلی پایین نیز همراه باشد.
علت تپش قلب چیست؟
در اغلب موارد تپش قلب به تنهایی نشانه دهنده بیماری و اختلال خاصی نمی‌باشد و جای نگرانی چندانی نیست، ولی گاهی ممکن است نشانه بیماریهای مهمی باشد. علت تپش قلب را می‌توان در موارد زیر خلاصه نمود:
-
برخی بیماریهای قلبی از جمله: ایسکمی قلبی، بیماریهای دریچه‌ای مختلف مانند افتادگی دریچه میترال، نارسایی قلبی و میوکاردیت‌ها، پریکاردیت و آریتمی‌های قلبی (به غیر طبیعی و نامنظم بودن ریتم ضربان قلب آریتمی قلب گفته می‌شود.) می‌توانند علت تپش قلب باشند.
-
علل روحی و روانی و نیز برانگیخنگی احساسی مانند ترس، استرس یا اضطراب، افسردگی و… (بیماران مبتلا به اضطراب اغلب از احساس تپش قلب شکایت دارند.)
-
در افراد سالم، ورزش و فعالیت جسمی می‌تواند علت تپش قلب باشد که کاملا طبیعی است و مشکلی محسوب نمی‌شود.
-
موادی مانند کافئین، نیکوتین، کوکائین و برخی از قرص‌های لاغری.
-
بیماری‌هایی مانند پرکاری تیروئید، بیماریهای ریوی و هیپوکسی (کاهش میزان اکسیژن خون).
-
مصرف داروهایی که برای درمان بیماریهای تیروئید، آسم، فشارخون بالا یا بی‌نظمی ضربان قلب مصرف می‌شوند می‌توانند علت تپش قلب باشند.
-
مصرف داروهای سرماخوردگی که حاوی پزودوافدرین (pseudoephedrine) اند.
-
بی‌خوابی، خستگی، تب
-
کم خونی و قند خون پایین
-
تغییرات هورمونی مربوط به قاعدگی، بارداری و یا یائسگی
راه‌های تشخیص علت تپش قلب
کسی که دچار تپش قلب می‌شود باید حتما به پزشک مراجعه کند. پس از انجام معاینات لازم از بیمار نوار قلب گرفته می‌شود که تا حد زیادی می‌تواند علت تپش قلب را مشخص کند. گاه نیز انجام آزمایش‌هایی برای تشخیص برخی بیماریهای زمینه‌ای لازم است. در نهایت اگر علت تپش قلب مشخص نشود، دستگاهی به نام هولتر مونیتور (Holter monitor) یا نوار قلب متحرک به فرد متصل می‌شود تا در طول ۲۴ ساعت نوار قلب مداوم از بیمار گرفته شود. در طی این مدت اگر فرد دچار تپش قلب گردد، نوار قلب در همان حالت از بیمار گرفته شده و نوع آریتمی قلب فرد مشخص می‌شود. علاوه بر هولتر مانیتورینگ، می‌توان از تست ورزش جهت القاء برخی آریتمی‌های خطرناک استفاده کرد تا پزشک و بیمار اطمینان حاصل کنند که فعالیت شدید، عامل بوجود آورنده آریتمی خطرناک نیست.
راه‌های درمان تپش قلب در بیماریهای قلبی
اصول درمان تپش قلب بر موارد زیر استوار است:
-
حذف عامل بوجود آورنده مانند دارو، تنباکو، قهوه، چای و الکل و...
-
تشخیص و درمان بیماریهای همراه با این بیماری، مانند پرکاری تیروئید، افت قند خون، علائم یائسگی و اضطراب
-
درمان آریتمی خاص تشخیص داده شده (به غیر طبیعی بودن ریتم ضربان قلب آریتمی قلب گفته می‌شود.)
در اکثر موارد درمان تپش قلب با رعایت عادات مناسب زندگی و تغذیه، پرهیز از استرس‌ها و هیجانات و انجام ندادن فعالیت‌های ورزشی نامتناسب، مقدور و سهل الوصول است. به منظور خاتمه دادن برخی آریتمی‌های بازچرخشی، گاهی مانور والسالوا و مانورهای واگی متعدد توسط پزشک یا توسط فرد آموزش دیده انجام می‌شود که با تحریک عصب واگ (عصب واگ طولانی‌ترین عصب مغزی است که از ساقه مغز تا اندام‌های داخلی شکم ادامه می‌یابد) باعث برگشت تپش قلب در بعضی از آریتمی‌ها می‌شوند مثل:
ماساژ ناحیه کاروتید گردن (البته منوط به اجازه پزشک و این که روش انجام بدون خطر این تکنیک را فرا گرفته باشید.)
مانور واگی که شامل موار زیر است:
-
نگاه داشتن نفس به‌طور کوتاه مدت
-
سرفه پی‌در‌پی
-
نیشگون گرفتن از پوست بازو به قدری که باعث درد شود.
-
زدن آب سرد به صورت، فرو بردن سر در آب سرد به مدت کوتاه یا دوش سرد بطوری که آب سرد روی سر بریزد.
مانور والسالوا: درِ بینی و دهان خود را بگیرید و سعی کنید در همین حال، هوا را از بینی خارج کنید بطوری که احساس کنید پرده‌های گوش به سمت بیرون حرکت می‌کنند.
درمان تپش قلب با دارو
در مواردی که حمله تند ضربانی تکرار می‌شود، امکان دارد یک یا چند دارو برای کنترل و درمان تپش قلب تجویز شوند. در مواردی که تپش قلب در اثر آریتم‌های قلبی ایجاد شده باشد، داروهایی مانند دیگوکسین، کینیدین، مسدودکننده‌های کانال کلسیم، پروکاینامید و داروهای ضد بتاآدرنرژیک تجویز می‌شوند. در آریتمی‌ها اگر ضربان قلب به حالت طبیعی باز گردانده نشود، امکان دارد نارسایی احتقانی قلب، حمله قلبی، یا ایست قلبی که جان بیمار را به خطر می‌اندازند رخ دهند.
هنگامی که استفاده از دارو برای درمان تپش قلب یا همان آرتیمی مؤثر واقع نگردد عمل ابلیشن یا سوزاندن بافت قلبی انجام می‌شود. ابلیشن روشی است که در آن با هدایت یک لوله نازک به سیاهرگ و عضله قلبی بیمار، بافت‌هایی که باعث ایجاد بی‌نظمی در ضربان قلب می‌گردند، به وسیله امواج رادیویی تخریب می‌شوند.
گاهی نیز لازم می‌شود که برای تنظیم ضربان قلب در بیماران دچار برادی کاردی (ضربان قلب پایین)، دستگاهی به نام ضربان‌ساز قلب (Pace maker) در سینه بیمار جاسازی شود تا در مواقع ضروری ضربان قلب بیمار را تنظیم نماید. (ضربان قلب فرد بالغ در زمان استراحت و در حالت عادی بین 50 تا 80 بار در دقیقه است و کسانی که به برادی کاردی مبتلا هستند، ضربان قلب بسیار آهسته و کمتر از 50 بار در دقیقه دارند.)
ندرتاً استفاده از شوک الکتریکی جهت خاتمه به آریتمی لازم می‌شود.
