سرلوحه مسیر حرکت ائمه اطهار علیهم السلام، موضوع امر به معروف و نهی از منکر است. در این میان، قیام حضرت سیدالشهدا علیه السلام نمونه بارزی است که آن حضرت جان خود را در راه دفاع از دین خدا فدا کردند تا ریشه‌های دین با خون آن حضرت آبیاری شود و در تاریخ زنده بماند. این گونه است که سبک زندگی حسینی را باید به منزله کشتی نجاتی در نظر گرفت که هر کسی به آن تأسی کرده و از آن تبعیت کند، در زندگی دنیا و آخرت نجات پیدا می‌کند و هر کسی که از دایره زندگی حسینی خارج شود، طبعا زندگی گمراهانه‌ای خواهد داشت که نتیجه‌ای جز سردرگمی، بیچارگی و ضلالت ندارد.
در آستانه ولادت پر خیر و برکت حضرت اباعبدالله امام حسین علیه السلام با حجت‌الاسلام محمود فتاحی، استاد حوزه و کارشناس دینی انجام داده است تا رابطه میان حج نیمه تمام، کشتی نجات بودن و ادای مسئولیت امر به معروف و نهی از منکر در سبک زندگی امام حسین علیه السلام مشخص شود.
آن‌گونه که این کارشناس دینی توضیح می‌دهد، مطالعه سیره و سبک زندگی امام حسین علیه السلام در همه زمان‌ها می‌تواند برای ما نجات‌بخش و هدایتگر باشد. درحقیقت آشنایی با سبک زندگی آن حضرت به منزله سفینه و کشتی است که وقتی سعی کنیم مانند ایشان زندگی کنیم و مرز میان حق و باطل را بشناسیم و بر آن پای بند باشیم، درواقع گویا بر کشتی نجات سوار شده‌ایم که رستگار خواهیم شد. به این ترتیب در این دنیا با سرافرازی زندگی خواهیم کرد و به خوشبختی حقیقی و آرامش می‌رسیم و هم در آخرت به سعادت پایدار و زندگی حقیقی دست پیدا می‌کنیم.
تشبیه اهل بیت علیهم السلام به کشتی حضرت نوح علیه السلام
گروهی از امت اسلام که خود را پیرو پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله می‌دانند، از اهل بیت آن حضرت علیهم السلام پیروی نمی‌کنند. تکلیف این عده چیست؟
خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ» منظور از اولی الامر در این آیه، ائمه اطهار علیهم السلام هستند که پیغمبر خدا صلی‌الله علیه و آله نیز بر آن تأکید فرموده‌اند. درواقع خوشبختی و سعادت نصیب کسی می‌شود که بر کشتی نجات این خاندان سوار شود و بدبخت کسی است که با آن‌ها مخالفت کند، دستور آن‌ها را اطاعت نکند و از آن‌ها روی برگرداند. چون به فرموده خداوند متعال که خالق و پروردگار عالم هستی است، ائمه اطهار علیهم السلام دستاویز محکم و ریسمان الهی هستند و اطاعت امر آن‌ها برای هر انسانی واجب است.
امام سجاد علیه السلام نیز دو حدیث مشهور دارند که آن را از نبی مکرم اسلام نقل کرده‌اند. ایشان فرموده‌اند: «آیا نشنیده‌اید که پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله فرمودند: مثل اهل بیت من مانند کشتی نوح است که هر کسی بر آن سوار شد نجات پیدا کرد و هر کسی جا ماند، هلاک شد و مثل اهل بیت من مانند باب حطه در بنی‌اسرائیل است.»
بیشتر بخوانید: محمدرضا سنگری: کربلا موزه نیست، آموزه است/ انعطاف امام حسین(ع) با دشمن، دروغی است که از سوی سپاه یزید ساخته شد
باب حطه چیست؟
باب حطه در بنی‌اسرائیل، دری بود که هر کسی می‌خواست از آن رد شود، باید در برابر خداوند متعال تعظیم می‌کرد و کمرش را به نشانه شکرگزاری خم می‌کرد. در این روایت اهل بیت علیهم السلام به این دلیل به باب حطه تشبیه شده‌اند که همه مردم باید در برابر این بزرگواران تابع شده و در زیر سایه و طبق امر آن‌ها در مقابل خداوند متعال تعظیم کنند. چون تنها این بزرگواران هستند که مسیر صحیح شکرگزاری و بندگی خدای تعالی را نشان می‌دهند.
سعادت در گرو سوار شدن بر کشتی نجات است
آیا درست است که نتیجه بگیریم طبق حدیثی که از نبی مکرم اسلام نقل شده، هر کسی تابع اهل بیت علیهم السلام نبوده و از ولایتایشان سر باز بزند، به سعادت نرسیده و نجات پیدا نمی‌کند؟
بله. همین حدیث، همه نگرانی‌ها و سردرگمی‌ها را درباره یافتن مسیر صحیح زندگی و بندگی حل می‌کند. همان طور که امام سجاد علیه السلام در این باره فرمودند: «طبق سخن پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله، وقتی اهل بیت علیهم السلام تنها راه نجات و سعادت هستند و همه مردم باید در برابر این بزرگواران مطیع باشند، پس راهی که گروهی از امت اسلام در پیش گرفته‌اند و از این کشتی نجات تخلف کرده و در برابر هر کسی جز این خاندان سر تعظیم فروآورده‌اند، نتیجه‌ای جز هلاکت نخواهد داشت.»
بنابراین هیچ جای تعجب نیست که اعتقاد داشته باشیم گروهی از امت اسلام که مهم‌ترین دستور پیغمبر خود را در پیروی از اهل بیت علیهم السلام رها کرده‌اند، مسیر جهنم را در پیش گرفته و خودشان را به سمت هلاکت سوق داده‌اند.
تأکید نبی مکرم اسلام بر نجات‌بخش بودن سیره امام حسین علیه السلام
درست است که همه امامان معصوم علیهم السلام عامل نجات و چراغ سعادت و هدایت هستند، اما به خصوص درباره امام حسین علیه السلام گفته می‌شود که آن حضرت کشتی نجات هستند. این مطلب اختصاصی که در شأن و منزلت امام حسین علیه السلام عنوان می‌شود، چه دلیلی دارد؟
این مطلب به فرموده‌ای از پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله مربوط است که فرمودند: «ان الحسین مصباح هدی و سفینه النجاه» به این معنا که به درستی که امام حسین علیه السلام، چراغ هدایت و کشتی نجات است. روایت‌های زیادی درباره این سخن رسول خدا صلی‌الله علیه و آله وجود دارد که نشان می‌دهد آن حضرت در شرایط گوناگون و چندین بار بر این نکته تأکید کرده‌اند تا همه بدانند و این رمز ارزشمند در حافظه تاریخ به یادگار بماند. حتی عالمان و محدثان از برادران اهل سنت هم این روایت را نقل کرده‌اند.
به عنوان مثال در کتاب عیون اخبار الرضا علیه السلام نوشته شده که ابی بن کعب در کنار نبی مکرم اسلام بود که امام حسین علیه السلام وارد جمع شدند. رسول خدا صلی‌الله علیه و آله با دیدن امام حسین علیه السلام فرمودند: «خوش آمدی ای زینت‌بخش آسمان‌ها و زمین‌ها!» ابی بن کعب سؤال کرد: «چطور امکان دارد کسی غیر از رسول خدا زینت‌بخش آسمان‌ها و زمین‌ها باشد؟» نبی مکرم اسلام جواب دادند: «قسم به حق خدایی که من را به پیامبری مبعوث کرده است، مقام حسین بن علی در آسمان‌ها از مقام او بر روی زمین بالاتر است و در سمت راست عرش الهی درباره او نوشته شده که: چراغ هدایت و کشتی نجات، امام استوار، مایه عزت و افتخار و دریای علم و گنجینه است.»
چگونه از طریق این کشتی نجات می توان هدایت شد؟
پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله در حدیث ثقلین راه نجات و سوار شدن بر کشتی نجات را مشخص کرده‌اند. آن حضرت به ما دو سفارش مهم فرموده‌اند: «إِنِّی تَارِک فِیکمْ أَمْرَینِ إِنْ أَخَذْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا- کتَابَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَهْلَ بَیتِی عِتْرَتِی أَیهَا النَّاسُ اسْمَعُوا وَ قَدْ بَلَّغْتُ إِنَّکمْ سَتَرِدُونَ عَلَی الْحَوْضَ فَأَسْأَلُکمْ عَمَّا فَعَلْتُمْ فِی الثَّقَلَینِ وَ الثَّقَلَانِ کتَابُ اللَّهِ جَلَّ ذِکرُهُ وَ أَهْلُ بَیتِی» به این معنا که: «من در میان شما دو چیز باقی می‌گذارم که اگر آن‌ها را دستاویز قرار دهید، هرگز گمراه نخواهید شد: کتاب خدا و عترتم که اهل بیتم هستند. ای مردم بشنوید! من به شما رساندم که شما در کنار حوض بر من وارد می‌شوید، پس من از شما درباره رفتارتان با این دو یادگار ارزشمند سؤال خواهم کرد، یعنی کتاب خدا و اهل بیتم.»
جایگاه شناخت و معرفت در هدایت
در این میان، توسل به اهل بیت علیهم السلام سه مرحله دارد که اگر هر یک از مراتب پایینی برای شخصی ممکن شود، دو مرحله بعدی نیز برای او میسر خواهد بود. مرتبه اول، معرفت نسبت به اهل بیت علیهم السلام است. در مرحله دوم، از مسیر معرفت، محبت نیز ایجاد خواهد شد و درنهایت ولایت امکان‌پذیر خواهد بود که انسان مطیع اوامر الهی خواهد بود.
اشاره کردید که مرحله اول معرفت است. این شناخت و معرفت چگونه ممکن می‌شود؟
مطالعه سیره و سبک زندگی امام حسین علیه السلام در همه زمان‌ها می‌تواند برای ما نجات‌بخش و هدایتگر باشد. درحقیقت آشنایی با سبک زندگی آن حضرت به منزله سفینه و کشتی است که وقتی سعی کنیم مانند ایشان زندگی کنیم و مرز میان حق و باطل را بشناسیم و بر آن پای بند باشیم، درواقع گویا بر کشتی نجات سوار شده‌ایم که رستگار خواهیم شد. به این ترتیب در این دنیا با سرافرازی زندگی خواهیم کرد و به خوشبختی حقیقی و آرامش می‌رسیم و هم در آخرت به سعادت پایدار و زندگی حقیقی دست پیدا می‌کنیم.
امر به معروف و نهی از منکر، یکی از مهم‌ترین آموزه‌های عاشوراست
مطالب متنوعی درباره سبک زندگی حضرت سیدالشهدا علیه السلام عنوان شده که بیشتر مطالب به واقعه عاشورا مربوط است و سبک زندگی امام حسین علیه السلام در طول زندگی ایشان کمتر مطرح شده است. بزرگ‌ترین آموزه آن حضرت که بتوانیم برای زندگی امروز از آن بهره ببریم، چیست؟
مهم‌ترین و اصلی ترین نکته‌ای که در زندگی همه ائمه معصوم علیهم السلام و ازجمله در حیات امام حسین علیه السلام مشاهده می‌شود، موضوع هدایت و دعوت به حق است. این مسئولیتی است که در هیچ زمانی ترک نشده و همه امامان ما علیهم السلام بر آن پایبند بوده و اصل زندگی خود را بر آن استوار کرده بودند. آن بزرگواران هم خودشان در مسیر حق بودند و هم دغدغه اصلی زندگی شان نجات دادن مردم از خرافات و باطل بود. همان طور که پیغمبران دیگر قبل از حضرت خاتم الانبیاء صلی‌الله علیه و آله به آن تعهد داشتند.
امام حسین علیه السلام نیز بر همین مسیر بودند. اما نکته مهم در زندگی آن حضرت، ترک کردن و نیمه گذاشتن حج واجب است. چون در زمان ایشان، بزگان و خواص جامعه نیز در مسیر انحراف قرار گرفته بودند و دین خدا در معرض خطر بود. حتی کسی بر مسند خلافت مسلمانان قرار گرفته بود که علنا شراب می خورد و کارهای خلاف اسلام انجام می‌داد. اما عنوان حاکم مسلمانان را داشت و حکومت می‌کرد. به این ترتیب حضرت اباعبدالله علیه السلام برای نجات دین از مسیری که در جهت قهقرا حرکت می‌کرد، قیام کردند و حتی جان شریف خود و خانواده و بهترین یاران شان را به بهای نجات دین فدا کردند.
این قیام هم با هدف امر به معروف و نهی از منکر انجام شده بود
درست است. هر دو فریضه امر به معروف و نهی از منکر مورد توجه امام حسین علیه السلام بود. همان طور که خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «وَلْتَکن مِّنکمْ أُمَّةٌ یدْعُونَ إِلَى الْخَیرِ وَ یأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ ینْهَوْنَ عَنِ الْمُنکرِ وَ أُوْلَئِک هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛ باید از میان شما، جمعى دعوت به نیکى و امر به معروف و نهى از منکر کنند و آن‌ها همان رستگاران هستند.»
البته باید دقت داشت این طور نبود که آن حضرت در بدو امر دست به شمشیر ببرند، بلکه بارها و بارها و حتی در میدان کربلا که دشمن آن حضرت را محاصره کرده بود، موضوعات و مطالب مهمی درباره لزوم اطاعت از خدا و پرهیز از خطا و گناه بیان کردند.
در واقعه عاشورا هم آن کسی که دست به شمشیر برد، لشکر ابن زیاد بود که قصد جان امام حسین علیه السلام و یاران آن حضرت را کرده بودند. وگرنه امام علیه السلام در آن شرایط تنها برای دین خدا ایستادند و از حرمت دین خدا دفاع کردند.
