هادی محمدیان کارگردان جوانی است که از فیلم ها و انیمیشن های کوتاه در جشنواره عمار تا «شاهزاده روم» و حالا «فیلشاه» راه پر ماجرایی را برای رسیدن به موفقیت طی کرده است. علاقه وافر به دنیای انیمیشن با چاشنی همه دغدغه هایی که یک هنرمند دارد،در کنار کار گروهی و همکاری جمعی از بر و بچه های با استعداد در هنرپویا به تولید محصولات فاخری در سینمای ایران منجر شده است.با هادی محمدیان درباره انیمیشن فیلشاه به گفت و گو نشستیم.
یک ایده صرفا برای بچه‌ها
اگر انیمیشنی ایده‌ای مشخص و موفق نداشته باشد ممکن است که شکست بخورد. اما شما در شاهزاده روم نشان دادید که می‌توانید در کشف ایده های موفق باشید؛ ایده اصلی و طرح فیلشاه چگونه به وجود آمد؟
بعد از اکران شاهزاده روم و بازخوردهایی که وجود داشت،تصمیم گرفتیم تکلیف مان را با مخاطب بیشتر مشخص کنیم. به این معنا که اگر قرار است برای مخاطب کودک و نوجوان فیلم بسازیم، همه چیزمان را فدای این کار کنیم یعنی تمام اولویت مان را برای این مخاطب بگذاریم. البته نه به این معنا که مخاطب بزرگسال را در نظر نگیریم. طبعا زاویه دیدی که برای فیلشاه انتخاب شد نگاهی مناسب کودک و نوجوان یعنی محصولی فانتزی و با چاشنی خیال پردازی بود. قصه فیلشاه را از زاویه دیدی شروع کردیم که بچه ها دوستش داشته باشند.
همه‌ی صاحب نظران در حوزه‌ی سینما اذعان دارند که استانداردهای انیمیشن سازی درمورد فیلشاه به طور کامل رعایت شده است؛ چطور به آن دست یافتید؟
ما برای به دست آوردن تجربه تلاش می کنیم در عین حال که همکاران ما در تکنیک انیمیشن سازی ایده آل گرا و آرمانگرا هستند و به تجربیات قبلی بسنده نمی کنند. درست است که ما در انیمیشن نسبت به دنیا عقب تر هستیم. بهرحال آنها نزدیک به یک قرن در حال ساخت انیمیشن هستند اما نه به این معنا که آنها صدسال از ما جلوتر هستند بلکه فقط در قیاس زمانی ممکن است عقب باشیم.تجربه دو پروژه اخیر ما نشان می دهد که به سرعت در حال پیشرفت هستیم. ضمن اینکه همیشه دوست داریم که محصول با کیفیت و استاندارد بسازیم اما خب مقدمات و زیرساخت هایی هم لازم است که تا به حال درباره آن فکر نشده بود.
در ساخت انیمیشن به خودباوری رسیده ایم
چرا زیر ساختی وجود ندارد؟
ببینید. اصلا سینمایی به نام سینمای انیمیشن در ایران شناخته شده نبود. فیلم انیمیشنی که مخاطب وسیعی از کودک و نوجوان تا بزرگسال داشته باشد برای سینمای ایران باورپذیر نبود. خب ما در ساخت انیمیشن به یک خودباوری رسیدیم که می توانیم در اکران و گیشه موفق باشیم و هم کاری تولید کنیم که پارامترهای فنی و هنری در سطح خودش را داشته باشه باشد. استانداردی که باتوجه به پتانسل و ظرفیت های بومی رعایت می شود. کشورهایی که در دنیا به شکل پیشرفته درگیر انیمیشن سازی هستند حدود 10 کشور هستند. اینها هم هیچوقت خط تولید و پلان کار خود را در اختیار کسی قرار نمی دهند. نهایتا در حد نرم افزار هایی که فقط انیمیشن سازی را آسان می کند اما تکنیک تولید را نمی‌دهند.
به مرور که وارد تولید شدیم، دیدیم اینها یک جور در باغ سبز است و چیزی به دست نمی آوریم. برای همین درحین تولید خیلی از مراحل را برنامه نویسی و کدنویسی کردیم. انگار که دوباره داریم چرخ را اختراع می کنیم آن هم در انیمیشن. ما تلاش می کنیم با تجربه کارهای گذشته زیربنا را دوباره بسازیم.در قصه، روایت، مراحل تولید، فنی و گرافیک. با اینکه فاصله و مقایسه هست اما من افق انیمیشن و رسیدن به پیشرفت در این کار را خیلی نزدیک می بینم.
تجربه شاهزاده روم چه تاثیری بر کیفیت و خروجی کار بعدی یعنی فیلشاه داشت؟
شاهزاده روم یک اتفاق در سینمای ایران بود که کمک خیلی بزرگی به ما کرد.قبل از این انیمیشن کودک و نوجوانی نبود که ببینیم، نقد کنیم و ایرادهای آن را بگیریم وتجربه کسب کنیم. معتقدم فیلشاه هنوز به آن درجه پختگی که لازمه کار انیمیشن است نرسیده ولی نسبت به شاهزاده روم بسیار جلوتر است. تولید انیمیشن در ایران مثل یک سفر پرماجراست. هر پروژه ای که شروع می شود حتی با تجربه کار قبلی، بازهم یک حس ماجراجویی سرشار از هیجان، انرژی لازم برای ادامه کار را به ما می دهد.
فیلشاه را کپی نمیدانم
بازار مقایسه با نمونه های خارجی همیشه داغ بوده است؛ فیلشاه را با انیمیشن های دیزنی و پیکسار مقایسه نمی کنند؟
ما از روز اول وقتی وارد این مسیر شدیم می دانستیم این حرف ها زده خواهد شد و فیلشاه با انیمیشن های خارجی مقایسه خواهد شد.در این مساله با دو گروه مخاطب کودک و بزرگسال مواجه می شویم. این مقایسه ها بین مخاطب کودک وجود ندارد. با اینکه زیاد انیمیشن می بینند و بیشتر از بزرگترها با محصولات خارجی درگیر هستند اما تا اینجای کار بازخورد خوبی نسبت به فیلشاه داشته اند. از تماشای فیلشاه لذت برده اند و با رضایت سینما را ترک کرده اند.
اما بزرگترها با پارامترهایی که دارند همیشه به دنبال مقایسه هستند که شاید درست هم نباشد. یکی از دلایل این اتفاق عدم خودباوری است. نگاهی که همیشه به دنبال محصولات خارجی است حتی اگر بهترین انیمیشن با بالاترین کیفیت درداخل کشور ساخته شود باز هم معتقد است انیمیشن خارجی بهتر است.
علت این نگاه به خارج و عدم حمایت از محصولات ایرانی چیست؟
مشخص است که ریشه فرهنگی دارد.در دنیا، انیمیشن مخاطب وسیع و بازار جهانی دارد. در اکران هم باید به همه سلیقه ها پاسخ دهد. در حالی که ما در ایران با مخاطب مشخص و محدودی مواجه هستیم. اعتقاد دارم کیفیت کار ما و تکنیکی که به کار برده می شود به حد قابل قبولی رسیده که می تواند مخاب را راضی نگه دارد و فیل شاه را به عنوان یک انیمیشن استاندارد می پذیرد. حتی اهل فن و متخصصان انیمیشن دنیا هم باور نمی کردند که ما بتوانیم محصول با کیفیت بسازیم. عده ای هم در داخل این باور را دارند.عدم خودباوری مثل یک دور باطل است که باید در بحث فرهنگی و اجتماعی حل شود.
دوبله جذاب، به سبک اجرای نمایش؛ ویژگی اصلی فیلشاه
یکی از ویژگی های انیمیشن چه ایرانی و چه خارجی، دوبله جذاب آن است. درباره دوبله فیلشاه از قبل فکر شده بود؟
بله. ازهمان زمان شروع نوشتن فیلنامه و سیناپس‌ها به دوبله فکر می کردیم و اینکه چه کسی به جای شخصیت ها صحبت کند.حتی بعضی از نقش ها همان ابتدای کار قطعی شد. مثل شخصیت فیلشاه، پدر،مافین و پافین.نکته ای که درباره دوبله فیل شاه باید گفت این است که ما برخلاف تصور عامه که اول فیلم ساخته و بعد دوبله می شود, عمل نکردیم. ما فیلمنامه فیلشاه را مثل یک نمایشنامه اجرا کردیم. از صدای دوبلورها استفاده کردیم درحالی که تصویری وجود نداشت و کار دوبله شد. به این ترتیب از صورت و چهره دوبلورها در ساخت انیمیشن هم استفاده شد.
دوبله فیلشاه یک تجربه جدید بود. تجربه دوبله بدون تصویر که در تمام دنیا مرسوم است. حتی بازیگران درجه یک با فن بیان بالا برای حضور در یک انیمیشن با هم رقابت می کنند. ما سراغ دوبله ای رفتیم که به صنعت سینما کمک می کند؛ چه در خود دوبله و چه سایر حوزه ها. برای این کار هم از دوبلورهای باتجربه و قدیمی بهره بردیم تا هم از پس کار بر بیایند و هم حس نوستالژی و جذابیت صداهای آشنا حتی برای مخاطب بزرگسال نیز به وجود بیاید.
همکاری 220 نفر در 2سال برای ساخت فیلشاه
شما یکی از پیچیده ترین مخاطبین را انتخاب کردید؛ چطور شد که وارد سینمای کودک و نوجوان شدید؟
اینکه وارد سینمای کودک شویم هم یک تصمیم شخصی و هم گروهی بود.گروهی از این جهت که بالاخره ما و دوستان مان تصمیم گرفتیم برای کودک و نوجوان انیمیشن بسازیم. تا اینکه حالا برای مخاطبین کودک با سن کم هم فیلم می سازیم.به طور کلی انیمیشن در تمام دنیا فرد محور نیست و گروه و کار تیمی مهم است. برای همین هم انیمیشن ها را به نام کمپانی سازنده می شناسند تا شخص. درباره خودم هم واقعا بیش از آنکه دغدغه باعث ورودم به این حوزه شود، علاقه شخصی و دوست داشتن این فضا بود که دنبال انیمیشن آمدم.
کارِگروهی و داشتن یک حامی مثل هنرپویا در موفقیت کارهای اخیرتان چقدر موثر بوده است؟
قبل از شاهزاده روم من در گروهی به نام سلوک بودم و دوستان دیگر هفت سنگ. شاهزاده روم باعث شد دو گروه با همه سختی ها و سلیقه های مختلف در کنارهم قرار بگیرند و برای رسیدن به هدف مشترک،فردیت را کنار بگذارند. حاصل آن وحدت این بود که شاهزاده روم به عنوان پرمخاطب ترین فیلم سال 94 شناخته شود. به این ترتیب باور کردیم خدا با جماعت است.
اگر فیلشاه با این کیفیت تولید شده و مخاطب را جذب کرده به دلیل کار گروهی حدود 220 نفر است که دو سال برای ساخت آن زحمت کشیده و همکاری کردند.ما در هنرپویا برای یک هدف مشترک کار می کنیم.طبعا کار تیمی و گروه از همه چیز مهم تر است. هنرپویا می خواهد یک کمپانی بزرگ فیلمسازی و حتی فراتر از آن باشد.کمپانی تولید فیلم به جای تولید فردی، چیزی که سینمای ایران فاقد آن است.
فیلشاه یک فیلم دینی نیست
در فیلشاه یک قصه دینی و قرآنی هم داریم، چرا به سراغ یک روایت دینی رفتید؟
ببینید! از نظر من همه فیلم های دنیا، فیلم دینی است اگر از این منظر به آن نگاه کنیم که دین یک نوع سبک و روش زندگی است، آن وقت هر فیلمی در دنیا یک فیلم دینی محسوب می شود چون یک نوع سبک زندگی را تبلیغ می کند.من بر خلاف خیلی ها، معتقدم که فیلم ها فقط برای سرگرمی ساخته نمی شوند بلکه یک روش زندگی را هم ترویج می کنند.
یک باور منفی هم درباره فیلم های دینی وجود دارد؟ یک واکنش ناخواسته نسبت به فیلم دینی؟
برخلاف آن ذهنیتی که وجود دارد، فیلشاه فیلم دینی نیست بلکه یک فیلم تاریخی است و یک واقعه تاریخی پیش از اسلام را روایت می کند.روایتی که بر اساس برخی منابع ساخت بنای کعبه را در زمان حضرت آدم می دانند و مربوط به همه ادیان و آیین های توحیدی است.
البته خیلی از فیلم ها با محوریت موضوعات دینی و مذهبی ساخته می شوند حتی در آمریکا. چیز بدی هم نیست اما ذهنیت منفی که برخی نسبت به فیلم های اینچنینی وجود دارد ریشه در جای دیگری دارد.بعضی از فیلم های مذهبی آن قدر بد ساخته شده که مخاطب را وادار به واکنش منفی می کند. عدم اعتقاد سازنده، غلبه مادیات بر معنویات و .. دست به دست هم می دهد تا حاصل کار یک فیلم شعاری و سطحی شود.
با این توضیحات در فیلشاه دنبال چه بودید؟
مخاطب فیل شاه کودک و نوجوان است. یک ذهن خام و دست نخورده که فیلم را از ابتدا تا انتها می بیند. با قصه سرگرم می شود و پیام فیلم را به همان اندازه ای که در فیلم بوده، دریافت می کند. فیلشاه حرفش را می زند. علامت سوال هم ایجاد می شود. حالا مخاطب باید برود دنبال جواب سوال هایش. خدا، توحید، آفرینش و ...همین علامت سوال ها هستند.جرقه ای که مخاطب را درگیر خود می کند.
چه بازخوردهایی از اکران فیلشاه داشتید؟
بزرگترین دستاورد انیمیشن سازی برای کودک و نوجوان همین بازخوردهای مثبت و منفی اما صادقانه است. انرژی مثبتی که بچه ها بعد از تماشای فیلم به انیماتور و سازنده می دهند با هیچ چیز دیگری قابل قیاس نیست.
بگذارید یک خاطره هم از اکران ها بگویم. در یکی از اکران ها همراه تهیه کننده، در داخل سالن با صندلی های خالی روبرو شدیم. تک و توک صندلی ها پر شده بود و جاهای خالی ناراحت کننده بود. کمی که جلوتر رفتیم با صحنه جالبی مواجه شدیم. همه صندلی ها پر شده بود ولی چون جثه بچه ها کوچک است، به چشم نمی آمدند.
برنامه های بعدی تان چیست؟
ما در هنرپویا قرار است که هرسال یک انیمیشن داشته باشیم. پروژه بعدی هم درباره محیط زیست ایران است که انشاله بزودی معرفی خواهد شد.
