روح الامین سعیدی عضو هیئت علمی دانشگاه در یادداشتی به بررسی سخنان اخیر رئیس جمهور در دانشگاه تهران پرداخت.
متن کامل این یادداشت بدین شرح است:
استناد آقای روحانی ریاست محترم جمهور به آیه ۵۶ سوره مبارکه انفال در سخنرانی اخیر برای توجیه چرایی اعتماد مکرر به قدرت های بزرگ علیرغم بدعهدی آشکار آنان، مصداق بارز استفاده ابزاری از قرآن و استخدام آن برای به کرسی نشاندن یک مدعای شخصی بود.
در این آیه خداوند متعال خطاب به رسولش در خصوص رفتار یهودیانِ همپیمان با پیامبر میفرماید: «أَلَّذِینَ عَاهَدتَّ مِنْهُمْ ثُمَّ یَنقُضُونَ عَهْدَهُمْ فِی کُلّ مَرَّةٍ وَ هُمْ لَا یَتَّقُونَ». یعنی «آنها کسانی هستند که از ایشان پیمان گرفته‌ای، سپس پیمان خود را در هر بار می‌شکنند و (در وفاداری و حفظ پیمان)، اهل تقوا و پروا نیستند.»
ظاهراً آقای روحانی این آیه را دستاویز خوبی برای دفاع از تداوم برجام و محاجه در مقابل منتقدان و افکار عمومی تلقی کرده است که از بدعهدی طرف های غربی در مذاکرات هسته ای و اعتماد مقامات کشورمان و انفعال در برابر نقض عهدهای مکرر برجام بسیار نگران و سرخورده هستند.
ایشان در سخنرانی خود اظهار داشت: «پیغمبر با وجود آنکه کفار «فی کل مره» عهدها را نقض کردند، با آنها توافق کرد. کسی پیدا می شود که نعوذ بالله بگوید پیغمبر ساده لوحی کرد؟ چرا بعد از آن که دفعه اول کفار پیمان را نقض کردند، بار دیگر به آنها اعتماد کرد و با آنها مجدداً عهد بست؟»
خوشبختانه هوشمندی جوانان مؤمن و آگاه به قدری بود که بلافاصله پس از طرح این اظهارات، نقص سهوی یا شاید عمدیِ این نحوه استدلال و استناد رئیس جمهور به قرآن را تشخیص داده و در فضای مجازی نسبت به آن روشنگری کردند. در صحت استناد آقای روحانی شکی نیست. لکن مشکل اینجاست که ایشان احتمالاً علیرغم آگاهی از پیام و محتوای مهم دو آیه بعدی یعنی آیات ۵۷ و ۵۸ سوره انفال، از اشاره به آن صرف نظر کرده اند. زیرا دستور صریح پروردگار متعال در این دو آیه، برخورد سخت و خشن با پیمان شکنان و حتی اجازه باطل اعلام کردن معاهده در صورت ترس از احتمال پیمان شکنی طرف مقابل است.
خداوند بلافاصله در ادامه همان آیه ای که رئیس جمهور آن را توجیه گر اعتماد خود و دولتش به کفار می داند، می فرماید: «فَإِمَّا تَثْقَفَنَّهُمْ فِی الْحَرْبِ فَشَرِّدْ بِهِم مَّنْ خَلْفَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَذَّکَّرُونَ. وَإِمَّا تَخَافَنَّ مِن قَوْمٍ خِیَانَةً فَانْبِذْ إِلَیْهِمْ عَلَی سَوَآءٍ إِنَ‌اللَّهَ لَایُحِبُّ الْخَآئِنِینَ.» یعنی «پس (ای پیامبر!) هرگاه در جنگ به آنان دست یافتی، (با برخوردهای قاطع) افراد پشت جبهه آنان را به وحشت افکنده و متفرق ساز، باشد که پند گیرند (و دست از توطئه بردارند.) و اگر خوف آن داشتی که گروهی (در پیمان) خیانت کنند، تو نیز عهدشان را به سوی آنان بیانداز (و آن را لغو کن، یا به آنان اعلام کن که همانند خودشان عمل خواهی کرد.) همانا خداوند خائنان را دوست ندارد.»
به نظر می رسد دلیل اینکه احتمالاً آقای رئیس جمهور با علم به ادامه پیام قرآن و نا کامل بودن معنا تا انتهای آیه ۵۶، به ذکر تقطیع شده آن پرداخته و اشاره ای به دستورات مهم سیاسی آیات بعدی نمی کند، این است که اتفاقاً این دو آیه مذکور می تواند بهترین و روشن ترین رهنمود و دستور کار برای سیاست خارجی منفعل دولت در برهه کنونی برای مقابله با بد عهدی های تحقیرآمیز آمریکا و متحدان اروپایی اش باشد و حتی مجوز خروج از برجام را با توجیه ترس و نگرانی از خیانت طرف مقابل صادر کند.
اما آقای روحانی خوش ندارد اشاره ای به این آیات داشته باشد زیرا خلاف میل و مشی ایشان است و لذا به سهولت با تقطیع هدفمند کلام خدا، بخشی از آن را که ظاهراً با مدعای ایشان سازگاری دارد، برای توجیه اقدامات دولت به خدمت میگیرد.
در پاسخ باید گفت اگر این شیوه استناد به قرآن و بهره برداری از آیات، آن هم از جانب یک حقوقدان در لباس روحانیت پذیرفتنی باشد، پس ما هم میتوانیم دستور نخواندن نماز را از آیه «لاتقربوا الصلوه» بگیریم و دیگر به ادامه اش وقعی ننهیم که «و انتم سُکارا».
اما هر عقلی سلیم و وجدان بیداری باطل بودن این نحوه استدلال را تصدیق مینماید. پس برادرانه و مشفقانه به رئیس جمهور محترم توصیه می کنیم مسئولیت اقدامات و تصمیمات خود را بپذیرد و اگر خطا و اشتباهی صورت گرفته است، با تغییر خط مشی، جبران کند تا مجبور نشود برای توجیه توافقی که امروز توجیه آن برای افکار عمومی آگاه بسیار دشوار شده است، به تقطیع و تفسیر به رأی و استفاده ابزاری از کلام وحی متوسل گردد.
