همزمان مباحث پیرامون اینکه سرانجام قراردادهایی که ایران با شرکت‌های بزرگ هواپیمایی امضا کرده است، چه می شود، ادامه دارد، همان‌طور که کارشناسان و مسئولان گمانه‌های دیگری نیز درباره نوسازی ناوگان هوایی کشور و از جمله خرید هواپیماهای کوتاه برد را مطرح می کنند.
قراردادهای کوتاه برد
طی سال های اخیر، موضوع فرسودگی ناوگان هواپیمایی کشور همواره مورد بحث و نقد کارشناسان این حوزه قرار داشته است و به تبع این انتقادها، مسئولان ناوگان هوایی کشور در دولت یازدهم، در پی عقد قراردادهایی با شرکت های معتبر بین المللی برای خرید هواپیماهای جدید برآمده اند. در این میان، شرکت های ایرباس فرانسه و ATR ایتالیا جزو اولین شرکت هایی بودند که برای تجهیز صنعت هوایی ایران به هواپیماهای جدید به ایرن قول همکاری دادند. در میانه راه و با ورود شرکت بوئینگ به موضوع فروش هواپیماهای جدید، مشکلات جدیدی نیز به وجود آمد. در همین رابطه، کنگره آمریکا در جولای ۲۰۱۶ طرحی را به تصویب رساند که بر اساس آن فروش هواپیما و نیز هر گونه قطعات آن به ایران ممنوع شده است.
خبرگزاری آسوشیتدپرس ۱۸ تیر در گزارشی نوشت:«مدیران ارشد بوئینگ ضمن واکنش به این مصوبه اعلام کرده اند که سایر شرکت های هواپیمایی و از جمله ایرباس هم نباید بتوانند با ایران معامله کنند؛ زیرا برخی از قطعات ایرباس ساخت آمریکا است.» این اتفاق در نهایت باعث شد تا مدیران صنعت هواپیمایی ایران، برای تامین نیاز ناوگانی هوایی کشور اقدام به مذاکره با مدیران شرکت هواپیمایی میتسوبیشی ژاپن کنند. بر این اساس روز ۲۲ تیر امسال پایگاه اینترنتی نیکی ژاپن در خبری نوشت:« شرکت هواپیماسازی میتسوبیشی ژاپن در حال مذاکره با ایران برای تامین هواپیماهای مسافربری مورد نیاز این کشور در زمانی است که صنعت هواپیمایی ایران در حال توسعه است.» با این اقدام، به نظر می رسد که تلاش‌ها برای جایگزین کردن دیگر شرکت های سازنده هواپیما به جای ایرباس و بوئینگ، سیاستی است که در دستور کار مقامات صنعت هوانوردی ایران قرار دارد.
پنجشنبه هفته گذشته مدیرکل دفتر نظارت بر فرودگاه ها، شرکت‌ها و موسسات هوانوردی سازمان هواپیمایی کشور از تجهیز فرودگاه‌های ایران به هواپیماهای کوتاه برد خبر داد و گفت:« با ورود هواپیماهای کوتاه‌برد، نیاز ۸۰ درصد فرودگاه‌های کوچک برطرف می‌شود.» میزان روز گذشته به نقل از مرتضی دهقان نوشت:« بر این اساس با میتسوبیشی و ای تی آر ایتالیا برای خرید هواپیماهای کوچک مذاکراتی صورت گرفته است.» بنا بر این گزارش، این مقام هوانوردی کشور، ضمن اشاره به این موضوع که میانگین فاصله‌های مسیرهای هوایی داخل کشورمان بین یک ساعت تا یک ساعت و ربع است، عنوان کرد:« هواپیماهای بزرگ در مسیرهای استانی و شهر به شهر به ظرفیت کامل پروازی نمی رسند که این برای شرکت های هواپیمایی اقتصادی نیست.» مرتضی دهقان در عین حال اشاره کرد:« در حال حاضر تعدادی از این هواپیماهای کوچک در خطوط هوایی ایران پرواز می کنند که بسیاری از این هواپیماها به‌خاطر عمر بالا غیرعملیاتی شده اند.» به نظر می رسد با توجه به این اظهار نظر، نیاز ناوگان هوایی کشور به نوسازی بسیار جدی است.
هواپیماهای اوراقی
ناوگان هوایی ایران آن‌چنان فرسوده است که بنا به گفته مسئولان این صنعت، از حدود ۲۵۰ فروند هواپیمای موجود، تنها ۶۰ درصد آنها قادر به پرواز هستند. ۱۰۰ فروند از مابقی این هواپیماها نیز آن‌چنان ناکار آمد هستند که بنا بر گفته رئیس سازمان هواپیمایی کشوری در مسیر اوراق قرار دارند. علی عابدزاده روز گذشته در این ارتباط گفت:«تاکنون چهار فروند از هواپیماهای زمینگیر در فرودگاه‌های کشور را اوراق کرده‌ایم.» این مقام صنعت هوانوردی کشور در عین حال یادآور شد:« این کار همچنان در حال پیگیری است. ضمن آنکه پنج فروند دیگر را نیز به مراکز آموزشی داده‌ایم.» گذشته از این، گویا هواپیماهای شرکت ایران ایر هم در فهرست اوراقی‌ها قرار دارند.
عابدزاده در این باره گفت:«به دنبال اخذ مجوزهای لازم از دولت برای انجام این کار هستیم»، اما فارغ از این موضوع، به نظر می رسد علاوه بر اوراق هواپیماهای زمینگیر شده، فروش آنها هم در دستور کار مقامات این صنعت قرا ردارد. رئیس سازمان هواپیمایی کشوری در این باره هم عنوان کرد:« شرکت های خارجی هواپیماهای اوراقی را کیلویی خریداری می‌کنند، بنابراین ابتدا تجهیزات نصب‌شده روی این هواپیماها جدا شده و سپس بدنه اوراق می‌شود.» بر اساس اعلام سازمان هواپیمایی کشوری ، ۲۷ فروند از هواپیماهای زمینگیر، که متعلق ایرلاین های داخلی هستند اوراق می‌شوند؛ ۱۰ فروند از این هواپیماها متعلق به ایران‌ایر هستند.
مانع‌تراشی OFAC
با اوراق شدن این تعداد از هواپیماها، بیش از پیش نیاز ناوگان هوایی ایران به هواپیماهای جدید احساس می شود. در این میان، سرانجام قراردادهای منعقد شده میان ایران با فرانسه و آمریکا، همچنان در هاله ای از ابهام قرار دارد. از سوی دیگر، سفیر سابق فرانسه در تهران، ضمن گفت‌و‌گو با دویچه وله درباره سرانجام قرارداد فروش هواپیما توسط ایرباس به ایران گفت:« فروش بوئینگ منوط به صدور مجوز اداره کنترل دارایی‌های خارجی OFAC است اما فروش ایرباس هم وابسته به مجوز همین اداره است، چرا که بسیاری از قطعات این هواپیما از طریق آمریکا تامین شده است.» فرانسوا نیکولو در عین حال، مشکل ایجاد شده در این رابطه را مربوط به مسائل بانکی دانست و عنوان کرد:« سیستم بانکی ایران برای اروپایی‌ها پیچیده است و آنها تمایل ندارند عملیات بزرگ بانکی با ایران انجام دهند؛ چون آنها هم در طول سال‌های تحریم ایران متحمل ضررهایی شده‌اند. به همین خاطر با اینکه رسما توافق حاصل شده است باید مسائل مربوط به تامین بودجه نیز به سرانجام برسد.»
