آیا تاکنون دچار تغییرات خلقی در تغییر فصل‌های سال شده‌اید؟ و یا اینکه احساس کنید با آمدن هر فصل تازه، خسته‌تر و خواب آلوده‌تر شده‌اید؟ مطالعات متعددی در دنیا بر روی این موضوع انجام شده که نشان می‌دهد تغییرات آب و هوا و فصول بر روی خلق و خوی افراد تاثیرگذار است.
چگونگی مدیریت تغییرات جسمی و روحی در فصل بهار موضوعی است که دکتر امین رفیعی‌پور- متخصص روانشناسی سلامت، عضو هیئت علمی دانشگاه و عضو کمیسیون روانشناسی سلامت سازمان نظام روانشناسی کشور توضیحاتی درباره آن ارایه و توصیه‌هایی بیان کرده است.
به گفته این روانشناس، روان و جسم انسان را نمیتوان از هم جدا کرد؛ بنابراین هر اتفاق و تغییری میتواند بر روی روان و جسم ما تاثیر بگذارد و حتی در سرماخوردگی، تغییر فصول و یک بیماری معمولی هم نمیتوان نقش روان انسان را نادیده گرفت.
بسیاری از افراد در فصل بهار دچار حساسیت‌هایی میشوند و این میتواند زمینه‌ای را برای یک افسردگی در افراد ایجاد کند. تغییر فصل موجب نامنظم شدن خواب میشود و این موضوع بر روی مغز و انتقال‌دهنده‌های عصبی ما تاثیراتی می‌گذارد. درست است که در فصل تابستان احتمال ایجاد افسردگی در افراد شدیدتر است، اما در فصل بهار هم افسردگی‌های جدیدی ایجاد میشود به ویژه برای افرادی که از قبل افسردگی داشتند.
وی با بیان اینکه ایجاد افسردگی در اثر تغییر فصول بدین معنا نیست که همه افراد دچار افسردگی شوند، افزود: بلکه آن‌هایی که زمینه افسردگی دارند با تغییر فصول میزان افسردگی‌شان بیشتر خواهدشد. برخی تاثیرات فصول بر احساسات افراد جنبه علمی دارند به ویژه در فصل بهار که میزان ملاتونین کمتر میشود.
رفیعی‌پور ادامه داد: توصیه ما به این افراد این است که شب‌ها زودتر بخوابند و صبح‌ها زودتر از خواب بیدار شوند. به عبارتی بهداشت خواب باید رعایت شود تا خواب کامل و آرامی داشته باشند. یکی از معضلات اخیر ما شیوع شب زنده‌داری‌ها به ویژه در جوانان است.
باید توجه کرد که بهترین زمان خواب شب ۱۱ شب تا ۶ صبح است. زیرا سیستم ایمنی ما نیازمند ترمیم است و این ترمیم، درست در زمان خواب انجام میشود؛ بنابراین هرچه قدر زمان خواب ما در ساعت بهتری باشد، دچار بیماری‌های مربوط به سیستم ایمنی نخواهیم شد. توصیه سوم ما ورزش کردن در طول روز به ویژه ورزش صبحگاهی و همچنین صحبت کردن با یکدیگر است.
وی همچنین گفت: شروع فصل بهار همزمان با ایام تعطیلات نوروزی است و همین موضوع زمینه‌ای برای به هم ریختن وضعیت خواب ما است. به همین دلیل است که بیماری‌های زیادی به ویژه بیماری‌های ایمنی در این فصل شیوع پیدا میکند. همچنین پرخاشگری افراد احتمالاً به دلیل نداشتن خواب مناسب است؛ بنابراین تنظیم ساعات خواب و البته مدیریت گفتگو نیز میتواند مشکل پرخاشگری افراد را تا حد زیادی حل کند.
دکتر مجیدرضا رجبی روانشناس اجتماعی با بیان اینکه واکنش افراد به تغییر فصول متفاوت است، گفت: افرادی که دچار اختلال عاطفی فصلی هستند طبیعتاً در هر فصلی دچار این بحران خواهند شد و کسانی که در فصل بهار دچار این بحران میشوند، قطعا از قبل افسردگی داشتند. زیرا معمولاً افراد در این فصل به خاطر تغییراتی که در طبعیت ایجاد میشود شادترند، ترشح هورمون ملاتونین کمتر میشود و حتی معمولا در بهار افراد بیشتر ورزش می‌کنند.
وی افزود: در حقیقت شدت و حدت افسردگی در فصل‌ها با هم متفاوت است. به قول سهراب سپهری ما یک غم سیاه و یک غم سبز داریم غم سیاه همان تلخی‌ها و ناخوشی‌های زندگی ناشی از اندیشه‌ها و سختی هاست و غم سبز غمی است که انسان را به تفکر وادار میکند. ممکن است برخی دچار غم سبز شوند که این غم میتواند خیلی با ارزش باشد و عده‌ای هم دچار غم سیاه میشوند.
رجبی که در یک برنامه رادیویی صحبت می‌کرد، در ادامه صحبت‌هایش گفت: اولین تعامل بشر با محیط اطراف خود برقراری ارتباط بوده است. اگر فرهنگ گفتگو جاری و ساری شود میتواند در خوب شدن حال افراد موثر باشد. معتقدم خواب شب در سلامتی و خوب شدن حال روحی و جسمی افراد بسیار تاثیرگذار است و افرادی که خواب خوبی در شب ندارند در طول روز هم نمی‌توانند به آرامش لازم برسند.
وی افزود: یکی از راهکار‌هایی که ما در فصل بهار توصیه می‌کنیم، استفاده از نور خورشید است.
عدم استفاده از نور مستقیم خورشید باعث کمبود ویتامین D در افراد میشود. معمولاً در افسردگی تمایل افراد به غذا‌های شیرین بیشتر میشود؛ بنابراین ما مصرف غذا‌های سالم و ورزش را به شدت توصیه می‌کنیم. علاوه بر این موارد، رفتار گرم در خانواده و افزایش گفتگو و محدود کردن ارتباط با افراد افسرده را پیشنهاد می‌کنیم. باید سعی کنیم از فکر کردن به گذشته و آینده خودداری و در لحظه زندگی کنیم. هدفمند بودن در زندگی میتواند ما را از حالت خمودگی خارج کند. طبق تحقیق یونسکو ۹۰ درصد مردم دنیا آرزو دارند، ولی هدفمند نیستند.
