معضل ترافیک و آلودگی هوا همگانی‌ترین معضل زندگی مردم است که هر قشری را از کودک و پیر تا ثروتمند و فقیر را درگیر می‌کند. بنابر اظهارات لیلا نظری، سخنگوی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، روز گذشته (دوشنبه 26 آبان 97) چهلمین روز هوای آلوده تهران در سال 97 بود.
آلودگی هوا این روزها در بیشتر شهرهای کشور دیده می شود. در کنار عوارض جسمانی، آلودگی هوا بر روی روح و روان انسان‌ها به خصوص کودکان هم تاثیر زیان باری می‌گذارد. این نوع آلودگی می‌تواند علت بیماری بچه‌های بیش‌فعال باشد و ضریب هوشی دانش‌آموزان را کاهش دهد. بیماری اوتیسم ( نوعی اختلال رشدی کودکان که از علائم آن رفتارهای ارتباطی و کلامی غیرطبیعی است) و همچنین گوشه‌گیری کودکان، از آثار مخرب سرب موجود در هوای آلوده است.
متاسفانه در کشور ما فرهنگ حفاظت از محیط زیست نهادینه نشده و بسیاری از مردم، به هشدارهای زیست محیطی بی توجهی می کنند و مرگ‌ومیر و بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا را باور نمی‌کنند.
چرا آلودگی هوا تاثیر بیشتری بر کودکان دارد؟
در هنگام آلودگی هوا، به دلایلی که در زیر به آنها اشاره می کنیم، کودکان در معرض خطر بیشتری نسبت به بزرگسالان قرار دارند:
-کودکان سریع‌تر نفس می‌کشند و تعداد تنفس آنها در دقیقه، بیشتر از بزرگسالان است.
- بیشتر از راه دهان نفس می‌کشند و در هر تنفس حجم هوای زیادی را وارد ریه‌ها می‌کنند.
- تحرک بیشتری نسبت به بزرگسالان دارند.
- معمولا زمان بیشتری را در فضای بیرون از خانه، مانند پارک یا حیاط منزل می‌گذرانند.
- ریه‌هایشان از زمان تولد همچنان در حال رشد است.
- سیستم ایمنی بدن‌شان هنوز کامل نشده است.
- در صورت وجود سرب در هوا، کودکان به دلیل آنکه قد کوتاه‌تری دارند بیشتر در معرض خطر قرار می‌گیرند. زیرا سرب به دلیل سنگین بودن، به سطح زمین نزدیک‌تر است.
تاثیرات آلودگی هوا بر کودکان
لازم به ذکر است آلودگی هوا باعث کاهش آستانه تحمل و بروز پرخاشگری در انسان می‌شود. هنگامی که فرد به دلیل آلودگی هوا و کمبود اکسیژن بی‌حوصله و یا کم‌حوصله می‌شود، توانایی کنترل خشم خود را از دست می‌دهد. درگیری‌های مردم پس از تصادف رانندگی در روزهایی که آلودگی هوا بیشتر شده افزایش می‌یابد. احساس نوع‌دوستی و کمک به دیگران و بخشش کاهش چشمگیری پیدا می‌کند. پس باید نگران خشونت کلامی – فیزیکی و واکنش‌های ناهنجار در روزهایی که هوا آلوده است، باشیم.
البته در این شرایط می‌توان با قاطعیت گفت کودکان قربانیان بی‌دفاع آلودگی هوا هستند و توصیه‌های مسئولان، نقش موثری در حفاظت از سلامتی جسم و روان کودکان ندارد.
گفتنی است؛ آلودگی هوا روی یادگیری دانش‌آموزان نیز اثر می‌گذارد در این شرایط زمانی که هوا آلوده باشد دانش‌آموزان به سختی تمرکز می‌کنند و مجبورند برای یادگیری دروس انرژی بیشتری را صرف کنند و درنتیجه حالت خستگی و عصبانیت به آنها دست می‌دهد.
سهیلا علیپور در خصوص تأثیر آلودگی هوا بر سلامت روان کودکان اظهار کرد: آلودگی ها می تواند علت بیماری بچه‌های بیش‌فعال باشد و حتی می تواند روی ضریب هوشی بچه اثر بدی گذارد.
وی با بیان اینکه هنوز سرب به عنوان آلاینده جدی در شهرهای بزرگ وجود دارد، گفت: غیر از مواد سوختی مانند بنزین که سبب متصاعد شدن سرب می شوند، وسایلی که روزمره از آنها استفاده می کنیم مانند وسایل الکترونیکی و اسبا‌ب‌بازی ها نیز دارای سرب هستند و ثابت شده که آلودگی سرب آثار زیان‌باری بر سلامت کودکان دارد.
علیپور گفت: بیماری اوتیسم (نوعی اختلال رشدی که با رفتارهای ارتباطی ، کلامی غیر طبیعی مشخص می شود) و همچنین گوشه‌گیری کودکان و بیماری های گوارشی و تنفسی از آثار مخرب سرب موجود در محیط زندگی کودکان است.
این روان شناس گفت: ثابت شده حتی در بیماری های روحی- روانی مانند افسردگی یا اسکیزوفرنی ها، ردپایی از آلودگی هوا یافته می شود.
لزوم بیرون نرفتن کودک از خانه در هنگام آلودگی هوا
دکتر عباس مومن زاده، فوق تخصص عفونی اطفال درباره لزوم بیرون نرفتن کودک از خانه در هنگام آلودگی هوا می گوید: «بهتر است وسایل بچه ها در اتاقشان را با پارچه نم دار یک به یک تمیز کنیم تا ذرات معلق نشسته روی اشیا پاک شود. در شرایط آلوده نمی توان توصیه به باز کردن پنجره ها برای تعویض هوا کرد. مسلما خطر مواجه شدن با ذرات معلق خطرناک در هوای آلوده خارج از خانه در فصول سرد بسیار بیشتر است. این مواد موجب افزایش بروز عفونت های ریوی، شدت یافتن آلرژی و در بلندمدت زمینه ساز ابتلا به انواع سرطان ها در کودکان می شود. بنابراین باید از مواجهه با ذرات معلق و مضر موجود در هوای آلوده پیشگیری کرد.»
توصیه‌های برای مراقبت از کودکان در هنگام آلودگی هوا
۱. کودکان را در خانه نگه دارید و جز در مواقع ضروری آنها را بیرون نبرید. اگر هم مجبور به این کار شدید سعی کنید صبح زود یا آخر شب این کار را انجام دهید.
۲. از فعالیت زیاد و شدید کودکان جلوگیری کنید. فعالیت زیاد باعث ورود حجم هوای بیشتر و در نتیجه آلودگی بیشتری به ریه‌های آنها می‌شود.
۳. بر روی صورت کودک ماسک هوا قرار دهید. ماسک‌ها تا حد زیادی از ورود برخی آلاینده‌های خطرناک، گرد و غبار و باکتری‌ها به ریه‌ها جلوگیری می‌کنند.
۴. هوای داخل خانه را تمیز نگه دارید. علاوه بر آلودگی هوا که به داخل خانه نیز راه پیدا می‌کند، طبق مطالعات آژانس حفاظت از محیط زیست، هوای داخل منازل می‌تواند حتی ۵ برابر آلوده‌تر از فضای بیرون باشد. در این راستا می‌توانید با رعایت برخی نکات و همچنین تصفیه هوا با استفاده از دستگاه‌هایی که دارای فیلتر HEPA هستند، هوای داخل منزل را پاکیزه نگه دارید.
۵. مایعات بیشتر و غذاهای سالم مصرف کنید. این توصیه نه‌تنها برای کودکان بلکه برای تمامی اعضای خانواده است. افزایش مصرف مایعات به فرایند سم‌زدایی در بدن‌تان کمک و از بروز علائم شدید ناشی از آلودگی هوا جلوگیری می‌کند. همچنین غذاهایی که حاوی مقادیر زیادی ویتامین C و اسیدهای چرب امگا هستند، به تقویت سیستم ایمنی بدن‌تان کمک می‌کنند.
۶. انواع گیاهان را در خانه خود پرورش دهید، اگر هم نمی‌توانید خیلی به آنها رسیدگی کنید از گیاهان آپارتمانی که نیازی به رسیدگی زیاد ندارند استفاده کنید.
