نقش اساسی خواب در سلامت ما امری ثابت شده است. بدن ما بعد از یک روز طولانی به خواب مناسب و کافی شبانه نیاز دارد تا بتواند نیروی از دست رفته اش را بازیابد.کمبود خواب و مشکلات ناشی از آن در همه‌ی ابعاد زندگی ما تأثیر می‌گذارد و به نه فقط جسم، بلکه به روح ما هم صدمه می‌زند. همه‌ی ما ممکن است گاهی شب‌ها خواب خوبی نداشته باشیم، اما تکرار طولانی مدت این مسأله چیزی نیست که به آن بی توجه باشیم، چرا که بی خوابی خود یکی از نشانه‌های اصلی بسیاری از بیماری‌ها و مشکلات جسمی و روحی است. در ادامه به ۱۱ بیماری و مشکلی می‌پردازیم که بی خوابی و مشکلات خواب از نشانه‌های اصلی آن‌ها هستند.
۱- اختلالات تیروئید
هم کم کاری و هم پرکاری تیروئید منجر به بروز مشکلات مزمن در خواب می‌شوند. غده‌ی تیروئید هورمون‌هایی تولید می‌کند که سوخت و ساز بدن را تنظیم می‌کنند و تأثیر گسترده‌ای بر سیستم‌های بدن دارند، از عملکرد مغز و اشتها و خلق و خو گرفته تا سطح انرژی و خواب.
بی خوابی یکی از نشانه‌های پرکاری تیروئید است. تیروئید پرکار می‌تواند خوابیدن را سخت کند. دیگر نشانه‌های پرکاری تیروئید عبارتنداز تپش قلب، لرزش دست، افزایش تعریق، ضعف عضلانی، اضطراب و زودرنجی.
کم کاری تیروئید هم می‌تواند باعث بروز مشکلاتی در خواب مثل بیدار شدن‌های مکرر شود. دیگر نشانه‌های کم کاری تیروئید عبارتند از: احساس خستگی، افسردگی، دشواری در تمرکز، خشکی پوست و احساس سرما.
یک تست خون ساده می‌تواند سطح تیروئید در بدن تان را مشخص کند، بنابراین اگر دچار مشکلاتی در خواب خود شده اید و دیگر نشانه‌های مربوط به تیروئید را هم دارید به پزشک مراجعه کنید.
۲- اضطراب
اضطراب می‌تواند حاد و واکنشی به وقایع غیر منتظره و دشوار زندگی مثل مرگ یکی از عزیزان یا بیکار شدن باشد. علاوه بر این، اضطراب یکی از شایع‌ترین عوامل ایجاد اختلال در خواب است. اضطراب همچنین می‌تواند مزمن و واکنشی به زندگی روزمره و فشار‌های مربوط به کار، خانواده، روابط عاطفی و مسائل مالی باشد. هر دو نوع اضطراب می‌تواند منجر به بی خوابی شود. اضطراب و خواب روی یکدیگر تأثیر دارند: اضطراب باعث بی خوابی می‌شود و کمبود خواب ما را در برابر اضطراب آسیب پذیرتر می‌کند. اضطراب در سراسر بدن جریان پیدا می‌کند و ممکن باعث درد‌های عضلانی، معده درد، تغییر اشتها و احساس خستگی شود. اضطراب همچنین باعث نوسانات خلقی، زودرنجی، دشواری در تمرکز، تضعیف حافظه و افکار رقابتی (وقتی افکار مختلفی به ذهن شخص هجوم می‌آورند و شخص همزمان چندین فکر مختلف دارد) می‌شود.
اگر دچار مشکلاتی در خواب خود شده اید و بیشتر از یک ماه است که چندین بار در هفته دیگر نشانه‌های ناشی از اضطراب را هم تجربه می‌کنید، به پزشک مراجعه کنید.
۳- سندروم پای بی قرار
سندروم پای بی قرار یکی از انواع اختلالات خواب است که عموما به درستی تشخیص داده نمی‌شود و باعث احساس ناخوشایند سوزش یا خارش، خزیدن یا کشش در پا‌ها می‌شود. افراد مبتلا به این سندروم احساس می‌کنند برای رفع این حس‌های ناخوشایند باید پاهایشان را حرکت بدهند. نشانه‌های این سندروم معمولا در هنگام شب تشدید می‌شود، در نتیجه این افراد نمی‌توانند بخوابند. تحقیقات نشان می‌دهد دو سوم افراد مبتلا به این سندروم در خواب خود دچار مشکل هستند. کمبود خواب مزمن ناشی از این سندروم باعث بروز خستگی می‌شود و فرد به سختی می‌تواند بهترین عملکردش را داشته باشد. حس‌های ناخوشایند ناشی از این سندروم در زمان نشستن یا دراز کشیدن بروز پیدا کرده و استراحت در هنگام روز یا شب را دشوار می‌کنند.
اگر این حس‌های ناخوشایند را در پا‌های خود دارید به پزشک مراجعه کنید.
۴- بیماری رفلاکس اسید معده
رفلاکس اسیده معده یا همان بازگشت اسید معده به مری باعث احساس سوزش در ناحیه‌ی قفسه‌ی سینه و گلو می‌شود. نشانه‌های رفلاکس اسید معده شب‌ها تشدید می‌شوند. وقتی به پشت می‌خوابید این مسأله باعث می‌شود اسید معده بیشتر در مری باقی بماند. عمل بلع می‌تواند اسید را به معده بازگرداند و بزاق دهان به بی اثر کردن تأثیرات اسید در مری کمک می‌کند. اما وقتی خواب هستید حرکت غیر ارادی بلعیدن تا حد زیادی کمتر اتفاق می‌افتد. رفلاکس شبانه‌ی اسید معده می‌تواند خوابیدن را دشوار کند و باعث شود مکررا از خواب بیدار شوید. این مسأله منجر به کاهش کیفیت خواب می‌شود.
اگر احساس می‌کنید دچار مشکلاتی در خواب تان هستید و نشانه‌های دیگری مثل خشکی گلو، دشواری در بلع، سوزش گلو و بدمزه بودن دهان را هم دارید، به پزشک مراجعه کنید.
۵- اختلال وقفه‌ی تنفسی در خواب
خستگی مزمن یکی از نشانه‌های اختلال وقفه‌ی تنفسی در خواب است. حتی اگر فکر می‌کنید خواب خوبی دارید هم این اختلال می‌تواند شما را از یک استراحت واقعی محروم کند. نشانه‌های این اختلال عبارتند از: سردرد و خشکی دهان در هنگام صبح، دشواری در تمرکز و فراموشکاری، افسردگی، نوسانات خلقی و زودرنجی. تحقیقات نشان می‌دهد عمده‌ی کسانی که دچار بی خوابی هستند، دست کم نوع خفیفی از این اختلال را دارند. این افراد در هنگام خواب، گهگاه شکل سطحی یا منقطعی از تنفس را تجربه می‌کنند. این مسأله می‌تواند باعث سبک شدن خواب و بیداری‌های مختصر در فرد شود که در نتیجه‌ی آن شخص در طول روز احساس خستگی می‌کند. بسیاری از چنین افرادی از مشکل خود بی خبرند و همسر یا دیگر اعضای خانواده‌ی آن هامتوجه این مشکل در آن‌ها می‌شوند. خروپف‌های بلند، تنفس منقطع یا ایجاد صدا‌های خفه، نشانه‌های شایع این اختلال هستند.
روش‌های مؤثری برای درمان این اختلال وجود دارد، بنابراین اگر خروپف می‌کنید و دچار مشکلات مزمنی در خواب خود هستید، به پزشک مراجعه کنید.
۶- تشویش
طبق تحقیقات، کسانی که دچار بی خوابی هستند احتمال وجود اختلالات اضطرابی در آن‌ها هفده برابر بیشتر است. وقتی بدن وارد حالت جنگ یا گریز (واکنش اولیه و غریزی بدن در برابر یک تهدید یا حمله برای نجات جان ما) می‌شود، سیستم عصبی بدن در حالت آماده باش قرار می‌گیرد، هورمون‌های اضطراب در بدن سرازیر می‌شوند، عضلات منقبض می‌شوند، ضربان قلب بالا می‌رود و خوابیدن سخت می‌شود. تشویش مزمن شامل نگرانی‌ها و ترس‌هایی می‌شود که دائمی هستند و در ذهن شخص بزرگ نمایی شده اند. تشویش دائمی می‌تواند در عملکرد طبیعی فرد اختلال ایجاد کند و مانع از داشتن یک خواب مناسب شود. در این حالت، افکار ناخوانده‌ای به ذهن فرد هجوم می‌آورند که اجازه‌ی خوابیدن را به او نمی‌دهند. در اغلب موارد این افراد زودتر از خواب بیدار می‌شوند و بعد از خواب شبانه هم احساس خستگی می‌کنند.
اختلالات اضطرابی شایع‌ترین نوع مشکلات روحی هستند. اگر نگرانی یا هجوم افکار رقابتی بیشتر از دو هفته است که بی خواب تان کرده، به پزشک مراجعه کنید.
۷- افسردگی
منقطع و کوتاه شدن خواب می‌تواند از نشانه‌های افسردگی باشد. البته افراط در خواب هم دیگر نشانه‌ی افسردگی است. با این حال، تحقیقات نشان می‌دهد کسانی که از بی خوابی رنج می‌برند احتمال وجود افسردگی در آن‌ها ده برابر بیشتر است و مشکلات خواب می‌تواند حتی بعد از بهبودی افسردگی هم در شخص باقی بماند. خواب منقطع هم از نشانه‌های افسردگی و هم از ریسک فاکتور‌های بروز اختلال خلقی است. افسردگی باعث ایجاد مشکل در خواب می‌شود و خواب نامناسب می‌تواند در بروز افسردگی نقش داشته باشد. دیگر نشانه‌های افسردگی عبارتند از: بی علاقگی به چیز‌هایی که قبلا به آن‌ها علاقه داشتید، احساس اندوه، ناامیدی و گناه، بی قراری و نوسانات خلقی.
اگر بیشتر از دو هفته است که این نشانه‌ها را دارید، به پزشک مراجعه کنید.
۸- آلرژی
تحقیقات نشان می‌دهد کسانی که دچار انواع شایع آلرژی هستند احتمال بی خوابی در آن‌ها دو برابر بیشتر است. نشانه‌های آلرژی یعنی گرفتگی بینی، سرفه، عطسه و خارش و آبریزش چشم ها، خوابیدن را سخت می‌کند که نتیجه‌ی آن خوابی نامناسب و منقطع است و فرد هنگام صبح همچنان احساس خستگی می‌کند. بعضی نشانه‌های خیشومی آلرژی خطر خروپف و بروز اختلال وقفه‌ی تنفسی در خواب را افزایش می‌دهد. عوامل یروز آلرژی در خود را بشناسید، اتاق خواب تان را تمیز نگه دارید و همیشه از ملافه‌های تمیز استفاده کنید تا عوامل آلرژی زا را در محیط خواب خود کم کنید.
اگر نشانه‌های آلرژی باعث بروز مشکلاتی در خواب شما شده اند به پزشک مراجعه کنید.
۹- درد مزمن
درد مزمنی که باعث مختل شدن خواب می‌شود می‌تواند ناشی از یک آسیب جسمی یا ورزش بیش از اندازه باشد. بیشتر کسانی که دچار درد‌های مزمن هستند از مشکلات خواب هم رنج می‌برند. درد و خواب رابطه‌ی پیچیده‌ای با یکدیگر دارند. درد، خواب را مختل می‌کند و کمبود خواب هم می‌تواند درد را تشدید کند. در نتیجه فرد گرفتار چرخه‌ای معیوب و رو به وخامتی از بی خوابی و درد فیزیکی می‌شود. کمبود خواب آستانه‌ی تحمل درد را پایین می‌آورد و فرد را نسبت به درد حساس‌تر می‌کند. طبق تحقیقات، وقتی خواب نامناسب تبدیل به مشکلی مزمن می‌شود، خطر ابتلا به درد‌های مزمن در آینده بالا می‌رود. بیماری‌هایی مثل آرتروز (ورم مفاصل)، فیبرومیالژیا (سندروم درد مزمن عضلانی-استخوانی)، میگرن و سردرد، همگی در ایجاد اختلال در خواب نقش دارند.
اگر بیشتر از یک ماه است که چندین روز در هفته، درد‌های جسمانی شما را بی خواب می‌کنند یا اگر صبح‌ها با تن درد، عضلات گرفته و خستگی از خواب بیدار می‌شوید، به پزشک مراجعه کنید.
۱۰- آلزایمر
تحقیقات جدید نشان می‌دهد خواب نامناسب می‌تواند از نشانه‌های اولیه‌ی بروز بیماری آلزایمر در افرادی باشد که سابقه‌ی این بیماری در خانواده‌ی آن‌ها وجود دارد یا استعداد ژنتیکی ابتلا به آن را دارند. همچنین تحقیقات زیادی نشان می‌دهد خواب منقطع خطر بروز آلزایمر و دیگر بیماری‌های عصبی مثل زوال عقل و پارکینسون را افزایش می‌دهد. رفع مشکلات خواب و همینطور داشتن یک رژیم غذایی سالم و ورزش دادن مغز می‌تواند به مراقبت از سلامت عصبی شما کمک کند.
اگر در خواب خود دچار مشکل شده اید و از مشکلات شناختی و تغییرات خلقی هم رنج می‌برید، به پزشک مراجعه کنید.
۱۱- مصرف دارو
گاهی بروز مشکل در خواب نه به دلیل یک بیماری بلکه به دلیل دارو‌هایی است که برای درمان بیماری مصرف می‌کنید. بسیاری از دارو‌ها – هر دو نوع تجویزی و بدون نسخه – باعث بروز مشکلاتی در خواب می‌شوند.
آتتی هیستامین ها، قرص‌های سرماخوردگی، دارو‌های مخصوص فشار خون بالا و کلسترول، دارو‌های کورتیکواستروئید مخصوص آسم و دارو‌های درمان اضطراب، افسردگی و اختلال کم توجهی، بعضی از این دارو‌ها هستند.
قبل از مصرف هر داروی جدیدی، با پزشک مشورت کنید و عوارض جانبی داروهایتان را بشناسید. اگر بیشتر از یک ماه است که در خواب خود دچار مشکل شده اید، دارو‌های مصرفی تان را بررسی کرده و به پزشک مراجعه کنید.
