هایپوکالمی به شرایطی گفته می‌شود که سطوح پتاسیم در خون کمتر از حد عادی باشد. پتاسیم یک ماده مغذی ضروری است اما اغلب نادیده گرفته می‌شود، از این رو کمبود آن ممکن است به عنوان یک موضوع نگران‌کننده در نظر گرفته نشود. اما باید به این نکته توجه داشت که پتاسیم نقش مهمی در بسیاری از عملکردهای بدن ایفا می‌کند.
پتاسیم به حرکت عضلات، دریافت مواد مغذی مورد نیاز سلول‌ها و ارسال سیگنالها توسط اعصاب کمک می‌کند. افزون بر این، پتاسیم اهمیت ویژه‌ای برای سلول‌های قلب دارد، زیرا از افزایش بیش از حد فشار خون جلوگیری می‌کند. به واسطه اهمیت پتاسیم، آگاهی از علائم کمبود آن در بدن و چرایی رخداد آن اهمیت دارد.
ضعف و گرفتگیهای عضلانی
همان گونه که پیش‌تر نیز‌اشاره شد، پتاسیم برای عملکرد عادی و درست عضلات بدن ضروری است. بر همین اساس، کمبود این ماده مغذی می‌تواند دلیل تجربه برخی مشکلات عضلانی باشد. ضعف عضلانی ممکن است از نخستین نشانهها باشد که می‌تواند دشواری در راه رفتن یا نگهداشتن‌اشیا را موجب شود.
افزون بر این، کمبود پتاسیم ممکن است به گرفتگیهای عضلانی منجر شود. این اسپاسمها، به ویژه در پاها رخ میدهند. اگر سطوح پتاسیم روند کاهشی خود را ادامه دهد، امکان فلج عضلانی افزایش مییابد و اگر این شرایط دیافراگم، عضله مسئول تنفس، را درگیر کند، نارسایی تنفسی رخ خواهد داد.
خستگی
هر سلولی در بدن نیازمند مقدار مشخصی پتاسیم برای ارائه عملکرد درست است. از این رو، کمبود پتاسیم می‌تواند به خستگی عمومی منجر شود.
ا
ما طیف گستردهای از عوامل میتوانند به احساس خستگی منجر شوند و از این رو تشخیص ارتباط آن با کمبود پتاسیم دشوار است. به عنوان مثال، اگر به طور منظم ورزش می‌کنید و به تازگی با احساس خستگی مواجه می‌شوید، در شرایطی که به میزان کافی استراحت می‌کنید، کمبود پتاسیم می‌تواند از دلایل بروز این شرایط باشد.
یبوست
دیوارههای معده و روده حاوی سلول‌های عضلانی هستند که حرکت غذا در دستگاه گوارش را امکانپذیر می‌کنند. زمانی که سطوح پتاسیم در بدن کم است، فعالیت این سلول‌ها با مشکل مواجه می‌شود و بروز برخی مشکلات گوارشی را در پی دارد.
یبوست یکی از شایع‌ترین شرایط است. اگر سطوح پتاسیم بدن به شدت افت کند، حرکات روده ممکن است به طور کامل متوقف شود و به شکل‌گیری حالت تهوع، استفراغ، بی‌اشتهایی، نفخ و درد شکمی منجر شود.
ریتم قلب غیرعادی
قلب به لطف تعادل در مواد شیمیایی مهم از قبیل پتاسیم و سدیم می‌تواند بیوقفه به فعالیت خود ادامه دهد. زمانی که هایپوکالمی رخ می‌دهد می‌تواند بر این تعادل اثر منفی گذاشته و در ریتم قلب عادی اختلال ایجاد کند.
این ریتمهای غیرعادی قلب به نام آریتمی شناخته می‌شوند و ممکن است موجب احساس کوبش، لرزش یا حتی خروج قلب از قفسه سینه شوند. این علائم جدی در نظر گرفته می‌شوند و فرد باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن کمک پزشکی دریافت کند.
فشار خون بالا
سطوح کم پتاسیم می‌تواند به افزایش فشار خون منجر شود. پتاسیم به رگهای خونی در کسب آرامش کمک می‌کند. سطوح ناکافی از این ماده مغذی انقباض رگها را به همراه دارد و موجب افزایش فشار خون می‌شود.
با کاهش سطوح پتاسیم، بدن هر چه بیشتر در معرض اثرات سدیم دریافتی از رژیم غذایی قرار می‌گیرد که می‌تواند فشار خون را افزایش دهد. در برخی موارد، این شرایط می‌تواند موجب از هوش رفتن انسان یا احساس ضعف شود، به ویژه زمانی که قصد دارید از حالت نشسته به حالت ایستاده تغییر وضعیت دهید.
تکرر ادرار
در برخی موارد، اگر هایپوکالمی برای مدت زمانی طولانی پایدار باشد، ممکن است مشکلات کلیوی شکل بگیرند. تکرر ادرار و تولید ادرار بیش از حد عادی یکی از مشکلاتی است که افراد مبتلا به کمبود پتاسیم با آن مواجه می‌شوند.
از دست دادن آب به واسطه تکرر ادرار محرک تشنگی و نوشیدن مایعات بیشتر برای جبران این شرایط است که به تکرر ادرار بیشتر منجر شده و این چرخه معیوب ادامه مییابد. در صورت بی‌توجهی به این علائم، هایپوکالمی می‌تواند موجب سوء عملکرد کلیوی شود که افراد مبتلا به بیماری کلیوی نسبت به نارسایی کلیوی آسیب پذیر هستند.
سوزن سوزن شدن و بی‌حسی
سطوح کم پتاسیم در خون می‌تواند موجب احساس سوزن سوزن شدن و بی‌حسی شود که به نام پارستزی شناخته می‌شود. این شرایط به طور معمول در اندام‌های انتهایی، مانند انگشتان دست و پا رخ می‌دهد، اما می‌تواند به بخشهای دیگر بدن از جمله کل دست و پا سرایت کند.
از آنجایی که پتاسیم ماده مغذی ضروری برای ارائه عملکرد درست اعصاب در بدن است، کاهش آن می‌تواند بر پالس‌های الکتریکی که از پوست و عضلات به سمت نخاع و مغز حرکت می‌کنند اثر گذاشته و به از دست رفتن احساس در اندام‌های انتهایی منجر شود.
دلایل
داروهای ادرارآور
شایع‌ترین دلیل کاهش پتاسیم در بدن دفع بیش از اندازه آن از طریق ادرار به واسطه مصرف داروهای ادرارآور تجویزی است. این داروها اغلب برای افرادی که فشار خون بالا یا بیماری قلبی دارند، تجویز می‌شوند.
از آنجایی که دفع پتاسیم در ادرار یکی از عوارض جانبی شایع داروهای ادرارآور، مانند هیدروکلروتیازید یا فوروسماید است به افرادی که این داروها را مصرف می‌کنند توصیه می‌شود سطوح پتاسیم خود را زیر نظر داشته باشند.
استفراغ و اسهال
سطوح کم پتاسیم می‌تواند به واسطه استفراغ یا اسهال شکل بگیرد. در شرایطی که این علائم میتوانند در نتیجه یک بیماری موقت، مانند مشکلات گوارشی رخ دهند، اما ممکن است نشان دهنده ابتلا به یک اختلال غذا خوردن نیز باشند.
به عنوان مثال، در افراد مبتلا به بولیمیا، استفراغ خود خواسته بسیار شایع است. مصرف بیش از حد ملین در بلندمدت یکی دیگر از دلایل شایع هایپوکالمی است. افراد مبتلا به بولیمیا چنین رفتارهایی را در تلاش برای پیشگیری از افزایش وزن ناشی از پرخوری انجام میدهند.
عوارض جانبی دارو
افزون بر داروهای ادرارآور، هایپوکالمی ممکن است در قالب عوارض جانبی مصرف برخی داروهای دیگر نیز شکل بگیرد. مصرف بیش از اندازه برخی آنتی بیوتیکها، مانند پنیسیلین، آمپیسیلین، نافسیلین، یا کربنیسیلین می‌تواند دفع پتاسیم را افزایش دهد. اثری مشابه می‌تواند به واسطه آمینوگلیکوزید درمانی و آمفوتریسین B رخ دهد.
داروهای دیگر مانند انسولین، آلبوترول و تربوتالین موجب جریان هرچه بیشتر پتاسیم از خون به سلول‌ها شده و می‌تواند زمینه‌ساز هایپوکالمی‌شود که اغلب حالت موقتی دارد، مگر اینکه شرایطی دیگر نیز موجب از دست رفتن پتاسیم شود.
رژیم غذایی نامناسب
اگرچه امکانپذیر است، اما هایپوکالمی به ندرت در نتیجه دریافت ناکافی پتاسیم از رژیم غذایی شکل می‌گیرد. این ماده مغذی در بسیاری از منابع غذایی طبیعی وجود دارد که از آن جمله میتوان به سیبزمینی شیرین، موز، گوجه فرنگی، لوبیاها، چغندر و هندوانه‌اشاره کرد.
در برخی موارد، این کمبود می‌تواند عمدی باشد، همانند افرادی که به آنورکسیا یا بی‌اشتهایی عصبی مبتلا هستند. بی‌اشتهایی یک اختلال غذا خوردن است که گرسنگیهای طولانی مدت را شامل می‌شود و افراد مبتلا به آن ممکن است به اندازه کافی مواد غذایی حاوی پتاسیم مصرف نکنند.
