اختلال خود زشت پنداری!

هرچند سیرت زیبا کنار ظاهری متناسب و پاکیزه برای دوست داشته شدن کافی است، ولی به هر حال اولین چیزی که در برخورد افراد دیده می شود، صورت و ظاهر است.

تمایل انسان به زیبا بودن و زیبا دیدن امری ذاتی و درونی است. ما انسان ها زیبایی را دوست داریم و بر همین اساس می خواهیم زیباتر باشیم تا دوست داشتنی تر شویم، اما معیار زیبایی چیست؟

به طور کلی، ایرانی ها براساس نژادشان و از نظر ژنتیکی بینی هایی درشت و بزرگ دارند. اگر فرض کنیم که این موضوع درست است و ایرانی ها دارای فرم خاصی از بینی هستند، آیا این به معنی زشت بودن ایرانی هاست؟ و آیا زشت بودن بینی آنها، باعث شده مقام اول را در این زمینه داشته باشند؟!

برای رسیدن به جواب این سوال، پس از جست و جوی مختصری میان عکس ها و چهره های مردم کشورهای مختلف، حتی بازیگران آنها که معمولا به عنوان چهره های زیباتر و جذاب تر شناخته می شوند، متوجه تفاوت چشمگیری در زیبایی چهره یا بینی آنها نمی شویم. همچنین پژوهش ها نشان می دهد بیش از 97 درصد مردم دنیا ظاهری متوسط و پایین تر از آن دارند و با این حال از زندگی عادی برخوردارند.

این موضوع که چرا ایرانی ها بیشتر سراغ عمل جراحی زیبایی می روند از این جهت اهمیت بیشتری می یابد که می تواند نشان دهنده افکار و احساساتی درون آنها باشد که این ویژگی ها در بسیاری از جنبه های زندگی تاثیرگذارند.

بین سال های 90 و 91 در بیمارستان تخصصی پوست رازی، وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران، پژوهشی انجام گرفت و نتایج قابل تامل به دست آمد. پژوهشگران در این پژوهش میزان شیوع اختلال «بادی دیسمورفیک» یا «بدشکل انگاری» بدن را در افراد مراجعه کننده به درمانگاه زیبایی این بیمارستان مورد بررسی قرار دادند و نزدیک به 200 نفر که بیشتر آنها را خانم ها تشکیل می دادند در این تحقیق شرکت کردند. براساس نتایج تحلیل آماری، مشخص شد یک سوم این افراد دچار اختلال بدشکل انگاری بدن هستند و بیشتر آنها را جوانانی تشکیل می دادند که در دهه دوم و سوم زندگی خود بودند. شیوع این اختلال روانی میان متاهل ها و مجردها تقریبا برابر بود، ولی در افرادی با تحصیلات بالاتر شیوع کمتری داشت. همچنین تعداد بیشتری از طبقه اجتماعی- اقتصادی پایین جامعه و افرادی که متحمل آسیب هایی در کیفیت روابط خود بودند، میان افراد وجود داشتند.

نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد اختلال بدشکل انگاری بدن می تواند یکی از مهم ترین دلایل آمار رو به رشد درمان ها و مداخلات پزشکی و غیرپزشکی و جراحی های پلاستیک و زیبایی بین زنان و مردان ایرانی باشد.

در این اختلال، فرد به صورت افراطی در مورد شکل ظاهری ناحیه ای از بدن خود حساسیت نشان می دهد و در مورد آن فاجعه انگاری می کند. این موضوع به طور مداوم فکر فرد را به خود مشغول و او را از زندگی عادی دور می کند. فرد مبتلا به اختلال به شدت نگران نقصی در بدن خود است، نقصی خیالی یا بسیار کوچک که بقیه افراد یا آن را نقص نمی دانند یا آنقدر که او فکر می کند بزرگ و مهم نمی بینند.

نگرانی این افراد می تواند طیفی از مشغولیت های ذهنی شامل « جذاب و دوست داشتنی نبودن» تا «زشت و مانند هیولا بودن» را در برگیرد. آنها روی یک یا چند عضو بدن متمرکز می شوند و روزانه حدود 3 تا 8 ساعت از وقت شان را صرف خود می کنند. این افراد برای پوشاندن عیب و نقص مورد نظرشان اقدامات مختلفی انجام می دهند؛ از آرایش ها و پوشش های خاص و استفاده از مواد و محصولات آرایشی و دارویی مختلف گرفته تا اعمال جراحی سنگین.

این افراد معتقدند موارد مانند ریزش مو، جوش های صورت، چین و چروک های پوست، خال، شکل و رنگ دندان ها، لب ها، چشم ها و رنگ پوست یا موهای صورتشان، آنها را بسیار زشت کرده است. این حساسیت می تواند در مورد سایر اندام های بدن هم وجود داشته باشد.

دیسمورفی عضلانی، نارضایتی آقایان نسبت به هیکل و حجم ماهیچه موجب افراطی در تلاش و انجام اعمال خطرناک برای پرورش و زیبایی اندام خواهدشد. این اختلال در روان شناسی در گروه اختلال وسواسی- اجباری گروه بندی می شود که اشاره به رفتارهای وسواس گونه و تکراری افراد مبتلا دارد. رفتارهای تکراری و خسته کننده مانند نگاه کردن دائمی خود در آینه، به خود رسیدن و آراستن خود به طور افراطی، تلاش برای دلگرمی گرفتن و تعریف شنیدن از دیگران و مقایسه خود با دیگران، بخش مهمی از زندگی روزمره این افراد است.

آنها معتقدند به دلیل وجود نقص ظاهری مورد نظرشان مورد توجه و تمسخر اطرافیان هستند. به همین دلیل گوشه گیر، بدخلق و افسرده می شوند. اغلب در جمع مضطرب و نگران هستند و خجالت می کشند درباره نگرانی شان با دیگران صحبت کنند. این مساله می تواند فرد را در زمینه های مختلف زندگی خانوادگی، شغلی، تحصیلی و روابط اجتماعی دچار نابسامانی های عملکردی شدید کند و کار او را به افسردگی شدید، بروز اختلالات روانی و حتی خودزنی و خودکشی برساند. مطالعات، نرخ اقدام به خودکشی در مبتلایان به اختلال بدشکل انگاری بدن را تا 45 درصد تخمین زده اند.

اغلب افراد مبتلا به این اختلال، به دلیل باور قوی به وجود نقص در بدن خود، در ترجیح می دهند برای مشاوره و حل مشکلشان نزد متخصصان داخلی، پوست و زیبایی بروند تا متخصصان و مشاوران روان. در نهایت مساله زمانی آشکار می شود که فرد مبتلا به باید دیسمورفیک بعد از انجام جراحی زیبایی نیز متوجه می شود مشکل او نه تنها حل نشده، بلکه در بعضی موارد بدتر هم شده است. در این زمان آن جراحی های بعدی و نارضایتی های بعدی و حتی بروز مسائلی که به شکایت و درگیری با پزشکان و... می انجامد، مواجه می شود.

همان طور که براساس نتایج حاصل از پژوهش بیمارستان رازی، 17 درصد از افراد مراجعه کننده به کلینیک قبلا هم جراحی زیبایی انجام داده بودند و از میان آنها 20 درصد ناراضی و 80 درصد نسبتا راضی بودند و بین این افراد هیچ کدام رضایت کامل نداشتند.

خودزشت پنداری!

افراد بسیاری حتی برخلاف رضایت و موافقت خانواده و عزیزانشان، در این زمینه تصمیماتی مصرانه و عجولانه می گیرند، در حالی که در بیشتر موارد نه تنها هیچ ضرورتی برای این اعمال وجود ندارد، بلکه گاهی بی فایده یا حتی مخرب هم خواهدبود. خوشبختانه در این اختلال، تغییرات نادرست و عذاب آوری که در افراد شکل گرفته و شدت می یابند؛ قابل اصلاح و درمان هستند. از آنجا که این اختلال از افکار افراد سرچشمه می گیرد و پایه های روان شناختی دارد، برای درمان و رهایی از آن هم باید سراغ متخصصانی رفت که در زمینه روان انسان تجربه و فعالیت دارند.

روان پزشکان و روان شناسان روش های درمانی مختلف و معتبری برای اختلال بدشکل انگاری بدن به کار می برند که در نتیجه آنها افراد عزت نفس خود را بازیابند و باورهای ناکارآمد و شناخت های نادرست آنها جای خود را به افکاری سازنده و روحیه ای مطلوب و قدرتمند بدهد.

شاید با افرادی برخورد کرده اید که نقصی در ظاهر آنها به چشمتان نمی خورده ولی اصرار به زشت بودن خود داشته اند و برای زیباتر شدن سراغ درمان ها، تزریق ها و اعمال جراحی مختلف رفته اند و در این راه نه تنها زیبایی طبیعی شان از دست رفته، بلکه صورت و اندامشان به طور غیرطبیعی و شگفت انگیزی بدریخت شده است! برای پیشگیری از پشیمانی و تحمل ضربه های روانی و جسمی ناشی از این کار، شاید بهتر باشد پیش از اقدام به انجام اعمال زیبایی غیرضروری، سلامت فکر و روانی خود را بسنجیم و با آگاهی و دیدی روشن از واقعیت ظاهری و درونی خود قدم در این مسیر بی پایان بگذاریم.