گیاه یک ساله علفی خزنده که میوه آن بسته به نوع، نارس و سبز یا کاملا رسیده مصرف می شود. برگ ها قلبی پهن با دمبرگ بلند پوشیده از کرک زبر. گل ها زرد رنگ و نر و ماده روی یک پایه. ریشه باریک و بلند و کمی شیرین و سکر آور. بهترین نوع آن سفید شیرین نازک است که ریشه دار نباشد و اندازه متوسط داشته باشد.
اجزای مورد کاربرد:در طب سنتی کدو های سبز مسمایی گوشت آن و سایر کدو ها بیشتر تخم آن مورد توجه است. در مورد کدو های شیرین گوشت و تخم آن مصرف می شود. کدوی تزئینی خود آن مصرف می شود.
تکثیر: در تمام مناطق کشور کاشت می شود. کدو های درشت در خاک ها و اراضی جنوبی و آفتابگیر. تکثیر با کاشت تخم در مناطق معتدله در اوایل بهار. فاصله بوته ها یک متر در یک متر و در کدو های درشت دو متر در دو متر.
ترکیبات شیمیایی: در کدوهای درشت ماده ی ساپونین، کوکوربیتین و لوتئین یافت می شود. از تخم آن رزینی گرفته می شود که خاصیت ضد کرم معده دارد ولی گلیکوزید نیست. در کدوهای متوسط و کوچک مقدار اندکی ارسنیک هست. ویتامین C یافت می شود. از تخم آن فیتوستارین و سالیسیلیک اسید جدا شده.
در هر صد گرم قسمت خوردنی کدو حلوایی خام: آب 91 گرم، پروتئین 1 گرم، چربی 0/1 گرم، قند و هیدرات کربن 5/4 گرم، خاکستر 0/8 گرم، کلسیم 21 میلی گرم، فسفر 44 میلی گرم، آهن 0/8 میلی گرم، سدیم 1 گرم، پتاسیم 340 میلی گرم، ویتامین A 1600 واحد، تیامین 0/05 میلی گرم، ریبوفلاوین 0/11 میلی گرم، نیاسین 0/6 میلی گرم، ویتامین C 9 میلی گرم.
در هر صد گرم مغز تخم کدو حلوایی و کدوی تخمی، خشک و خام: آب 4/4 گرم، پروتئین 29 گرم، چربی 46/7 گرم، قند و هیدرات های کربن 13 گرم، خاکستر 4/9 گرم، کلسیم 51 میلی گرم، فسفر 1144 میلی گرم، آهن 11/2 میلی گرم، ویتامین A 70 واحد، تیامین 0/24 میلی گرم، ریبوفلاوین 0/19 میلی گرم، نیاسین 2/4 میلی گرم.
در هر صد گرم کدوی تابستانه خام: آب 94 گرم، پروتئین 1/1 گرم، چربی 0/1 گرم، مواد قندی و هیدراتهای کربن 3/6 گرم، خاکستر 0/6 گرم، کلسیم 28 میلی گرم، فسفر 29 میلی گرم، آهن 0/4 میلی گرم، سدیم 1 میلی گرم، پتاسیم 2/2 میلی گرم، ویتامین A 410 واحد، تیامین 0/05 میلی گرم، ریبوفلاوین 0/09 میلی گرم، نیاسین 1 میلی گرم، ویتامین C 22 میلی گرم.
در هر صد گرم کدوی تابستانه ی پخته که آب آن کشیده شده باشد: آب 95 گرم،پروتئین 0/9 گرم، چربی 0/1 گرم، مواد قندی و هیدراتهای کربن 2/5 گرم، خاکستر 0/4 گرم، کلسیم 25 میلی گرم، فسفر 25 میلی گرم، آهن 0/4 میلی گرم، سدیم 1 میلی گرم، ویتامین A 390 واحد، تیامین 0/05 میلی گرم، ریبوفلاوین 0/08 میلی گرم، نیاسین 0/8 میلی گرم، ویتامین C 10 میلی گرم.
طبیعت کدو: تمام انواع کدو از دیدگاه طب سنتی مطلقا سرد و تر است. مغز تخم کدو نیز به همین طبع است.
کاربرد و خواص:
خنک کننده و مرطوب کننده است. انسداد مجاری را باز می کند.
مدر و ملین است. برای رفع یرقان و تب های گرم نافع می باشد.
برای افراد گرم مزاج و صفراوی غذای مناسبی است اما پخته آن از نظر مواد غذایی ضعیف و سریع الهضم است.
اگر کدو را با به و یا آبغوره و یا آب انار و یا سرکه در روغن بادام و یا زیتون بپزند خونساز است و خون صالح تولید می کند.
اگر چند قطره آب کدو را خام با شیر انسان مخلوط کنند و در گوش و بینی بریزند برای سردرد گرم و سرسام و هذیان و جنون و ورم های گرم و بی خوابی مفید است. خصوصا با روغن گل سرخ در گوش مفید است.
ضماد ساییده آن بر پیشانی اطفال برای ورم گرم پیشانی و سر و سردرد گرم و رفع خشکی دماغ و بی خوابی مفید است. گذاشتن ضماد آن روی چشم هم همین خاصیت را دارد. غرغره آب کدو برای درد حلق و درد دندان گرم مفید است.
آب کدوی پخته با تمر هندی و شکر برای تسکین حرارت دماغ و سردرد و وسواس و جنون نافع است. اگر اسفناج را با کدو و جو و یا ماش پوست گرفته در روغن بادام و آب بپزند خوردن آن برای درد سینه و سرفه گرم نافع است.
خوردن کدوی پخته عطش را تسکین می دهد و گرمی و التهاب کبد گرم را فرو می نشاند.
خوردن آب کدوی پخته که با فشار عصاره گرفته شده باشد به میزان 150 گرم یا 300 گرم با عسل، ملین و مسهل معتدلی است. و اگر با مغز فلوس و ترنجبین و بنفشه خورده شود مسهل صفرا است.
همراه با تمر هندی و شکر پاک کننده روده و کلیه و مسهل صفرای سوخته می باشد.
کدوی پخته با سرکه برای اکثر بیماری های گرم مفید است. و با گوشت موجب تسریع هضم می شود. ضماد پخته آن روی معده و کبد و کلیه، مسکن حرارت و التهاب آن هاست.
خوردن پوست خشک کدو برای بواسیر و خونریزی داخل شکم مفید است.
کدوی خرد شده ی پخته مخلوط با ماست و خردل و سیر وفلفل و نمک و نعناع برای اشخاص سرد مزاج نیز مفید است. گرد پوست خشک شده ی سوخته ی کدو برای قطع خونریزی جراحات و زخم های خورنده و زخم آلت تناسلی مفید است و مخلوط با روغن گاو برای سوختگی آتش مفید می باشد.
مربای کدو برای تولید خلط صالح، دفع مواد سوداوی و تقویت اعصاب مؤثر است. ترشی کدو لطیف کننده، هضم کننده غذا و مسکن حرارت خون و صفرا می باشد.
تخم کدو: مغز تخم کدو بدن را چاق می کند و برای رفع خشونت سینه و خروج اخلاط خونی از سینه و سرفه ی گرم و تشنگی و زخم روده و مثانه و سوزش مجاری ادرار مفید است. روغن تخم کدو برای رفع یبوست دماغ و بی خوابی و دل پیچه صفراوی مفید است. ضماد روغن آن برای زخم سر و بدن اطفال و زخم گوشه دهان مفید است. در چین از آن به عنوان کرم کش و مدر و تونیک اعصاب استفاده می شود. تخم آن برای درد دندان و ورم لثه نافع است. جانشین آن مغز تخم هندوانه است.
کاربرد اجزای کدو: گوشت کدو خنک کننده و مدر و آنتی لیتیک و مصرف زیاد آن قی آور و مسهل است. مخلوطش با آبلیمو برای جوش چرکین صورت و کورک و آبسه مفید است. گل و پوست میوه آن ضد سم است. دم کرده برگ کدو مخلوط با خاکستر به صورت ضماد برای کمر درد زنان حامله مفید است.
احتیاطات در مورد کدو: برای افرادی که معتاد به قولنج باشند مضر است زیرا کدو ایجاد قولنج می کند. موجب نفخ و کاهش اشتها هم می شود. شیخ الرئیس معتقد است هر چند آب کدو نافع است اما گاهی مضر است به دلیل مدر بودن. برای افراد پیر و سرد مزاج یا ساکن در مناطق سرد مضر است.
تحقیقات جدید در مورد خواص درمانی کدو: تخم و گوشت کدو هر دو پیشگیری کننده سرطان هستند. چون دارای مهار کننده هایی به نام پروتئاز تریپسین هستند. همه نوع کدو به خصوص کدوی حلوایی و انواع نارنجی تر دارای ماده ضد سرطان کاروتنوئید و بتاکاروتن هستند که اکسید کننده و ضد رادیکال های آزاد می باشند. همچنین به میزان نارنجی تر بودن از بیماری های مزمن پیشگیری می کنند. کدوی حلوایی خطر ابتلا به سرطان ریه و نای و معده و مثانه و حنجره و پروستات را کاهش می دهد و در مصرف کنندگان دخانیات پیشنهاد می شود. کدوی حلوایی و هویج و سیب زمینی سه فاتح سلامتی محسوب می شوند.
