در ادامه به ۸ مورد از برجسته ترین نشانه های این اختلال می پردازیم.
۱- دست هایتان را مداوم می شویید
اغلب ما از لمس کردن دستگیره ی دستشویی های عمومی یا میله های قطارهای مترو به دلیل آلودگی زیادشان منزجر می شویم. اما اگر دچار اختلال وسواس فکری عملی باشید، اتفاقی که بعد از لمس کردن چنین وسایلی برایتان می افتد فراتر از احساس انزجار است و ممکن است با خود فکر کنید: «میله ی قطار پر از میکروب است. اگر این میکروب ها روی پوستم قرار بگیرند یا وارد بدنم بشوند ممکن است مریض بشوم. من سه تا بچه دارم و نباید مریض بشوم. اگر نتوانم سر کار بروم چه؟ اگر آنقدر مریض شوم که بمیرم چه؟ بچه هایم چه می شوند؟» همه ی این افکار ناخواسته و تصورات آزار دهنده ذهن شما را پر می کنند و این به معنی آن است که شما دچار وسواس هستید. وسواس ها اغلب زمینه هایی دارند و حالت ذکر شده ریشه در ترسی نامعقول از آلودگی و عموما میکروب ها دارد. برای آنکه نگرانی خود را رفع کنید، دست هایتان را می شویید اما نه یک یا دو بار بلکه ده ها بار. ممکن است کار شستن دست ها به قدری انجام شود که به موقع سر کارتان نرسید یا باعث جدل هایی با خانواده تان شود. این رفتار وسواسی نشان دهنده ی وجود یک اختلال است چون برای خنثی کردن یک وسواس و به شکل افراطی انجام می شود، در زندگی روزمره اخلال ایجاد می کند و اگرچه کمکی به شما نمی کند اما آن را انجام می دهید.
۲- مجبور هستید خانه ی خود را تمیز کنید
نه به خاطر آنکه مهمان فضول و بی ملاحظه ای دارید که از شما ایراد می گیرد یا بچه هایتان خانه را کثیف کرده اند و یا حتی مدت زیادی است که فرصت نکرده اید خانه را تمیز کنید. اگر دچار اختلال وسواس فکری عملی باشید، احساس می کنید که چاره ای جز تمیز کردن خانه ی خود ندارید چون اگر این کار را انجام ندهید باکتری سالمونلا وارد بدن یکی از اعضای خانه می شود و این مسأله تقصیر شما است. نظافت خانه هم مانند شست و شوی دست ها وقتی ناشی از ترس نامعقولی باشد که وقت را هدر می دهد و باعث اضطراب می شود، تبدیل به یک اختلال می شود. شما نباید مجبور باشید تمام روز را صرف نظافت خانه کنید. کار گردگیری و جارو کردن خانه را می توانید در یک یا دو ساعت انجام دهید اما شما برای این کار وسواس به خرج می دهید چون نگران هستید خانواده تان بیمار شوند و اینکه آیا به اندازه ی کافی نظافت کرده اید یا خیر.
۳- بارها و بارها قفل بودن در را چک می کنید
این حالت یکی از شناخته شده ترین نشانه های وسواس های ناشی از این اختلال است، مثل چک کردن مکرر بسته بودن پنجره ها، خاموش بودن گاز و وصل نبودن دو شاخه ی وسایل برقی، تا مطمئن شوید مقصر وقوع دزدی، آتش سوزی یا هر اتفاق بد مشابه دیگری نخواهید بود. این رفتار احتمالا ریشه در ترس از صدمه زدن به دیگران به دلیل کم توجهی دارد. برای مثال، تصور کنید در حین رانندگی با چیزی برخورد می کنید و با خود فکر می کنید شاید با کسی تصادف کرده اید. فردی که دچار اختلال وسواس فکری عملی است قبل از ادامه دادن مسیرش ۱۰ یا ۱۵ بار چک می کند تا مطمئن شود با کسی تصادف نکرده است.
۴- کمال گرا هستید
اینکه استانداردهای بالایی برای خودمان داشته باشیم و یا مایل باشیم کارها را به شیوه ی مشخصی انجام دهیم ایرادی ندارد چون بعضی افراد تنها کمی دقیق تر از بقیه ی مردم هستند. با این حال، کمال گرایی از نوع اختلال وسواس فکری عملی، تبدیل به نمونه ی اغراق شده ی این خصوصیت می شود. برای مثال، پرسشنامه ای را پر می کنید اما از جمله بندی ها و کلماتی که استفاده کرده اید راضی نیستید. آن را خط می زنید و دوباره می نویسید. اما باز هم ناراضی هستید. پس دوباره و چندباره این کار را تکرار می کنید ولی کماکان احساس رضایت نمی کنید. در حقیقت تا زمانی که نتیجه ی کار با استانداردهایتان مطابقت پیدا نکند، نمی توانید دست از تکرار آن بکشید.
۵- نیازمند تأیید مکرر دیگران هستید
داشتن وسواس برای پرسیدن مداوم نظر دیگران ریشه در نداشتن اعتماد به خود و ترس از مرتکب شدن اشتباهی دارد که عواقب وحشتناکی داشته باشد. این نشانه فراتر از یک نظرخواهی ساده از یک دوست یا زمانی است که از همکار خود می خواهید نگاهی به گزارش کارتان بیندازد. در این حالت پیش از آنکه قدم بعدی تان را بردارید، به طور مداوم به دنبال بازخورد دیگران هستید، سوال یکسانی را تکرار می کنید و به دنبال تأیید مکرر دیگران هستید که آیا چیزی درست انجام شده یا خیر.
۶- افکار خشن و ناخواسته ای به ذهن تان خطور می کند
و تصور می کنید این افکار معنی خاصی دارند. این همان نکته ای که به تشخیص افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی از دیگران کمک می کند. تصور کنید در حال رانندگی هستید که متوجه ماشینی می شوید که از رو به رو می آید و این فکر از ذهن تان می گذرد که به ماشین رو به رویی بزنید. اغلب مردم ممکن است با خود بگویند: «عجب فکر مسخره ای!» و به مسیر خود ادامه دهند. اما در مورد کسی که مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی است، همان فکر گذرا سرآغاز نگرانی های زیادی خواهد بود و مثلا با خود می گوید: «چرا این فکر را کردم؟ یعنی مشکلی دارم؟ من میل به خودکشی دارم؟ می توانم خودم را کنترل کنم؟» در آن لحظه و چندین روز نگران این مسأله خواهید بود. به علاوه، ممکن است این افکار ناخواسته در مورد مسائل جنسی یا حتی موضوعات مذهبی باشد و باعث به وجود آمدن وسواس های مختلفی شود، مثل تکرار یک دعا دقیقا به شکلی خاص برای از بین بردن افکار کفرآمیز، دوری از موقعیت هایی که باعث به وجود آمدن این افکار می شوند و نیاز به تأیید مکرر دیگران.
۷- هر کاری را به شکل مجموعه ای چهارتایی انجام می دهید
قبل از سوار شدن به ماشین تان چهار بار در آن را باز و بسته می کنید، قبل از خواب فرم بالش تان را با چهار بار ضربه زدن تنظیم می کنید یا حتما باید چهار عدد از یک جنس را در سوپر مارکت خریداری کنید. البته این عدد می تواند هر چیز دیگری باشد، اما به همین ترتیب انجام می شود و کارهایتان را بر اساس همان عدد انجام می دهید که برایتان حکم «درست» انجام شدن کارها را دارد. عمل نکردن به این الگو احساس بدی به شما می دهد یا تصور می کنید در اینصورت اتفاق بدی خواهد افتاد. بعضی از افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی تصور می کنند که باید همه چیز را بشمارند (مثل تعداد قدم هایی که بر می دارند یا تعداد کاشی های زمین) بدون آنکه به بی اهمیت بودن این کار فکر کنند.
۸- مواد غذایی داخل کابینت های آشپزخانه چیدمان دقیقی دارند
مواد غذایی داخل کابینت ها را بر اساس رنگ یا نوع آن ها می چینید و همگی در یک جهت قرار دارند. اگرچه این حالت کمتر از دیگر نشانه های اختلال وسواس فکری عملی شایع است، اما در اثر نیاز به نظم یا تقارن به وجود می آید. احتمالا تمرکز خود را صرف شیوه ی آویزان کردن لباس ها در کمد، متقارن کردن بند کفش ها و مرتب کردن وسایل میز کار قبل از ترک میز برای خوردن ناهار یا رفتن به یک جلسه می کنید. اگر همه چیز کاملا درست نباشد، عصبی می شوید و ذهن تان را مشغول می کند.
