فشار خون بالا به معنی افزایش فشار وارده از جریان خون به دیواره رگ‌های خونی است. این بیماری گاهی «قاتل بی‌صدا» نیز نامیده می‌شود؛ چون معمولا تا مراحل انتهایی هیچ علامتی ندارد. فشار خون به طور طبیعی در اثر استرس و فعالیت بدنی بالا می‌رود، اما فردی که دچار بیماری فشار خون بالا است، به هنگام استراحت نیز فشار خونی بالاتر از حد طبیعی دارد. رژیم‌های ناردست غذایی، مصرف زیاد غذاهای چرب و پرنمک، بی‌تحرکی و زندگی ماشینی از جمله عوامل مستعد کننده برای ابتلا به بیماری فشار خون بالاست.
بسیاری از افراد که دچار فشار خون بالا هستند، علامتی نداشته و احساس بیماری ندارند. ۳۰ درصد مردم در ایران فشار خون دارند، اما از آن بی‌اطلاع هستند. مگر آنکه فشار خون آنها به طور ناگهانی افزایش پیدا کند؛ به این ترتیب تنها راه تشخیص فشار خون بالا، اندازه‌گیری میزان آن است. از میان هر ۱۰ نفر مبتلا به فشار خون بالا، علت دقیق فشارخون در ۹ نفر مشخص نیست. در تعداد کمی از افراد مبتلا به فشار خون بالا (نوع ثانویه این بیماری) عواملی همچون تنگ شدن سرخرگ کلیوی و یا اختلال در تولید هورمون‌های مترشحه از غدد فوق کلیوی و بیماری‌های بافت کلیه در ایجاد بیماری نقش دارند.
عوامل مستعد کننده یا تشدید کننده عوارض بیماری
چاقی و اضافه وزن، سیگار کشیدن، مصرف الکل، رژیم غذایی حاوی نمک یا چربی اشباع شده زیاد، عدم مصرف میوه و سبزی، کم تحرکی و نداشتن فعالیت بدنی کافی و استرس جزو عوامل موثر در ایجاد این بیماری به شمار می‌آیند. علاوه بر آن از عوامل ژنتیکی در این میان به عنوان عامل مستعد کننده برای بیماری یاد می‌شود؛ اگر یکی از والدین و یا هر دو دچار فشار خون بالا باشند، خطر ابتلای فرد به فشار خون بیشتر است. سابقه خانوادگی فشار خون بالا، سکته مغزی و حمله قلبی احتمال ابتلا را افزایش می‌دهد.
یکی از مهم‌ترین پیشنهادهایی که برای کنترل فشار خون مطرح می‌شود، کنترل وزن است. اگر اضافه وزن دارید، رژیم بگیرید. کم کردن حتی یک کیلوگرم از وزن‌تان هم مفید است. همچنین باید مرتب ورزش کنید. ۳۰ دقیقه ورزش در هر روز بهترین راه مبارزه با پرفشاری خون است. کاهش مصرف روزانه نمک نیز اهمیت زیادی در پیشگیری از ابتلا به فشارخون دارد. سدیم علاوه بر نمک، در بسیاری از غذاهای بسته‌بندی شده وجود دارد. برای اطلاع یافتن از مقدار سدیم بکار رفته در موادغذایی برچسب آنها را قبل از مصرف به دقت مطالعه کنید. اگر می‌خواهید از مواد جایگزین سدیم استفاده کنید، حتما با پزشک مشورت کنید؛ زیرا برخی از این مواد برای همه افراد مناسب نیست. همچنین می‌توانید از رژیم غذایی حاوی میوه و سبزیجات فراوان و غذاهای حاوی پتاسیم نظیر دانه‌های سبوس‌دار و خشکبار استفاده کنید. پتاسیم از فشار خون بالا جلوگیری می‌کند. لوبیا، عدس، نخود، آب میوه، میوه‌جات تازه به ویژه زردآلو، موز، گیلاس، طالبی، کیوی، انبه، شلیل، پرتغال، هلو، تمشک و نارنگی حاوی پتاسیم بالایی هستند. دانه کنجد و سبزی‌های برگ سبز، منابع کم سدیم و تامین کننده کلسیم هستند. سیر نیز به کاهش فشار خون کمک می‌کند. از مصرف مشروبات الکلی نیز باید پرهیز کرد.
فشار خون‌تان را کنترل کنید
علاوه بر این توصیه‌ها لازم است اندازه‌گیری فشار خون را در برنامه بررسی سلامت خود قرار دهید؛ زیرا اگر فشار خون بالا زود تشخیص داده شود و درمان به موقع انجام شود، از عوارض آن پیشگیری می‌شود. اگر سابقه خانوادگی فشار خون بالا وجود داشته باشد، فشار خون باید حداقل سالی یکبار کنترل شود. اگر باردار هستید، مرتب برای انجام مراقبت‌های دوره بارداری به مراکر درمانی مراجعه کنید تا ضمن انجام سایر مراقبت‌ها فشار خون شما نیز به موقع کنترل شود. اگر از قرص‌های ضد بارداری حاوی استروژن استفاده می‌کنید یا تحت هورمون درمانی هستید، فشار خون‌تان را به طور منظم کنترل کنید.
سکته مغزی در کمین مبتلایان به فشارخون
سکته مغزی، حمله قلبی، نارسایی احتقانی قلب، نارسایی کلیه و آسیب چشمی و مشکل بینایی از عوارض اصلی فشار خون بالا هستند. هرچه فشار خون بالاتر باشد، طول عمر افراد پایین‌تر خواهد بود. اگر فشار خون بالا به مدت طولانی بدون درمان باقی بماند، ممکن است نارسایی کلیوی رخ دهد و یا حتی به بینایی آسیب وارد شود. در ضمن امکان دارد که قلب به طور غیرطبیعی بزرگ شده و کارایی آن کم شود که چنین وضعیتی می‌تواند منجر به نارسایی قلبی و اختلال در پمپاژ خون توسط قلب شود.
اگر فشار خون بالا درمان شود، از خطر ابتلا به حملات قلبی کاسته می‌شود. فشار خون بالا از ابتدایی‌ترین عوامل بروز بیماری‌های قلبی و سکته است. طبق آمارهای جهانی، از هر پنج مورد نارسایی قلبی در زنان، سه مورد به دلیل کنترل نکردن فشاری خون بالا ایجاد می‌شود. فشار خون بالا به کلیه‌ها آسیب می‌رساند و موجب نارسایی کلیوی، سکته مغزی، حمله قلبی و بیماری‌های مرگبار دیگری می‌شود. همچنین افرادی که علاوه بر فشار خون بالا به بیماری دیابت مبتلا هستند، به مراتب بیشتر از سایرین به نارسایی کلیوی و سکته مغزی دچار می‌شوند.
فشارخون را چگونه درمان کنیم؟
علاوه بر اندازه‌گیری فشار خون ممکن است بنا بر تشخیص پزشک، برخی بررسی‌های تشخیصی دیگر برای تعیین علت ابتلا به فشار خون بالا یا بررسی عوارض و آسیب‌های احتمالی آن لازم باشد. اقدامات درمانی با توجه به ویژگی‌های هر فرد تعیین می‌شود و ممکن است شامل کم کردن وزن، ترک دخانیات، برنامه ورزش مناسب و تغییر شیوه زندگی برای کاهش استرس باشند. در صورتی که اقدامات غیردارویی اثر نداشته باشند، با استفاده از داروهای ضد فشار خون می‌توان فشار خون را پایین آورد. این داروها باید به طور مستمر و تحت نظر پزشک مورد استفاده قرار گیرند. اگر فرد علاوه بر فشار خون بالا به بیماری دیگری نیز مبتلا باشد، به عنوان مثال به دیابت نیز مبتلا باشد، درمان دارویی فشار خون بالا از همان ابتدای تشخیص شروع می‌شود.
