سید محمد بهشتی با بیان اینکه در دانشکده‌های معماری از زمانی که نظام آموزشی مدرن اتفاق افتاده؛ ما به شکل تلویحی، پلان و مقطع را به عنوان ابزار مثال می‌زنیم، گفت: «اما به راستی پلان چقدر از یک بنا را مشخص می‌کند؟ و چقدر وقتی که با خود بنا مواجه هستیم به پلان و مقطع توجه می‌کنیم؟»
وی با طرح این پرسش که میدان انقلاب چه شکلی است؟ گفت: «افرادی که تحت آموزش‌های دانشکده‌های معماری قرار نگرفته و این میدان را دیده‌اند، میدان انقلاب را بیضی می‌دانند اما افرادی که با نقشه سروکار دارند می‌دانند این میدان روی نقشه لوزی است.»
بهشتی در ادامه با مطرح کردن این پرسش کامل‌تر که به راستی میدان انقلاب لوزی است یا بیضی؟ گفت: «اگر ما میدان را می‌سازیم تا انسان‌ها به آنجا بروند پس درک فضایی آنها از آنجا معتبرتر است و بر همین اساس به نظر می‌رسد که میدان انقلاب قطعاً بیضی است اما برای اینکه بیضی ادراک شود گاهی لازم است به صورت لوزی ترسیم شود.»
وی با اشاره به کشیدن لوزی‌هایی با پلان و مقطع که قرار است به صورت بیضی دیده شوند، گفت: «این در حالی است که ما به فارغ التحصیل‌های رشته معماری آموزش می‌دهیم که از دیدن بیضی محروم شوند و فقط همان لوزی را متوجه می‌شوند.»
افراد دارای دست‌های قوی
بهشتی در آیین رونمایی کتاب «دیدن دوست، اسکیس‌هایی از بناها و بافت‌های تاریخی ایران» به قلم محمدحسن (کیا) مومنی و از انتشارات پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، مومنی را آخرین نمونه از نسلی در حال منقرض شدن دانست و گفت: «محمدحسن مومنی آخرین نمونه از نسلی است که با قلم و کاغذ سر و کار داشته و دستش به فرمانش بوده تا حدی که می‌تواند آنچه را می‌بیند به روی کاغذ بیاورد.»
وی با اشاره به این نکته که به نظر می‌رسد نسل‌های جدید از این موارد محروم شده‌اند، گفت: «کامپیوتر به رغم فواید زیادی که دارد دست‌های ما را ضعیف کرده است.»
بهشتی طراحی را یکی از تمرین‌هایی دانست که به دیدن بیضی و درک فضای واقعی کمک کننده است، افزود: «افرادی مانند محمد حسن مومنی مولف کتاب "دیدن دوست" از جمله افرادی هستند که طراحی را جدی گرفته و دست‌های قوی داشتند.»
وی افزود: «این افراد چیزهایی را دیدند و ترسیم کردند که به ما در درک فضایی کمک می‌کند و اگر این ترسیم‌ها نبود ما باید به نقشه‌ها مراجعه می‌کردیم، نقشه‌هایی که همه لوزی هستند و بیضی را نمی‌بینند، به عبارت دیگر درک فضایی واقعی ندارند.»
بهشتی در ادامه به معمارهایی اشاره کرد که با عجله از اتوبوس پیاده می‌شوند و همراه شاگردانشان خیلی سریع در مدت زمان اندکی از یک محل بازدید کرده و با عجله چند عکس برای اسلایدهای کلاس‌شان می‌گیرند.
وی گفت: «به‌راستی این افراد چقدر متفاوت با کسانی هستند که وقتی در مقابل یک منظر قرار می‌گیرند، منظر و زاویه مناسب را انتخاب کرده و سپس با حوصله طرح را می‌کشند.»
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری افزود: «طراح باید دوست داشته باشد و از آنچه می‌بیند حظ ببرد تا در یک تامل طولانی این حظ تداوم یافته و سپس این لذت نه فقط یک پرسپکتیو روی کاغذ بیاید و در این صورت بازدیدکننده‌ها نیز از مشاهده کارها در نمایشگاه لذت خواهند برد.»
به گفته بهشتی، آنچه روی کاغذ می‌آید گزارشی است از حظی که برده شده و به همین دلیل در بازدید کننده‌ها هم لذت ایجاد می‌کند.
وی در ادامه از محمد حسن مؤمنی که بار دیگر فرصت لذت دیدن آثار ارزشمند معماری کشورمان را به وجود آورد، تشکر کرد.
کتاب «دیدن‌دوست»
کتاب «دیدن دوست» اسکیس‌هایی از بناها و بافت‌های تاریخی ایران، کار محمدحسن (کیا) مومنی توسط انتشارات پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری منتشر شده است.
این کتاب دارای 273 صفحه و با طراحی جالبی به معرفی بناهای تاریخی و دیدنی 45 شهر ایران می‌پردازد.
کتاب «دیدن دوست» همچنین به شعرهای زیبایی از شاعران بزرگ ایران زمین چون سعدی، حافظ، خیام، رودکی، سنایی، مولانا، ناصرخسرو، عبید زاکانی، ابن‌حسام، نظامی، باباطاهر ، سهراب سپهری، نیما یوشیج و... مزین شده است.
در دیباچه این کتاب به‌قلم سیدمحمد بهشتی آمده است: «درواقع هرچه مستندسازی‌ها برای نگاهبانی از وجه زوال‌پذیر آثار اهمیت دارد، به کارهایی مثل «دیدن‌دوست» نیز احتیاج مبرم داریم تا آن عطر و طعمی که مستند نگارها از انتقالش عاجزند را نیز تداوم بخشیم و خلق این قبیل آثار به‌سان گرفتن گلاب در مقابل گل و عصاره در مقابل تفاله هستند که از چرخه کون و فساد فراتر رفته و به مرحله‌ای رسیده‌اند که جان موضوع را بی‌قید جسمش، در مختصات مکان و زمان جابه‌جا می‌کنند.»
در پیش‌گفتار کتاب به قلم سیداحمد محیط طباطبایی نیز می‌خوانیم: «هر چند ترسیم و طراحی، هزارن سال سابقه دارد و تکنیک‌های آن توسط انسان‌های اعصار مختلف ابداع و کار شده است، اما با توسعه دانش و تجربیات، نظر‌گاه‌هایی که مفهوم و محتوای خاصی را القا می‌کند با نقطه، خط ، سطح و حجم که خود به تنهایی قابلیت برون‌ریزی احساسات و عواطف افراد را دارند در آمیختند، تا امروز اسکیس به جلوه‌ای کامل از بیان سمبلیک در معماری مبدل شود.»
