کراتینین پروتئینی است که از کراتین که سرآغاز بزرگ فرآوری انرژی در ماهیچه‌است، مشتق می‌گردد. پس از دهیدارته شدن کراتین در ماهیچه‌ها و بدون کاتالیزور، کراتین به کراتینین تبدیل می‌شود و وارد خون می‌شود. کراتینین بیشتر از ماهیچه‌ها اسکلتی مشتق و از راه کلیه‌ها دفع می‌شود. چون حجم توده عضلانی هر فرد ثابت است اندازه فرآوری کراتینین در هر فردی کم وبیش ثابت است. روزانه کم وبیش ۲ درصد کراتین بدن به کراتینین تبدیل می‌شود.
زُدایش کراتینین در جریان خون تنها بدست کلیه‌ها صورت می‌گیرد بنابراین اندازه گیری اندازه کراتینین خون می‌تواند نشان دهنده کارکرد کلیه‌ها باشد. هر گاه کارکرد کلیه‌ها کاهش پیدا کند برای نمونه در مواردی که یکی از کلیه‌ها از بدن بیرون می‌شود سطح کراتینین خون افزایش می‌یابد مقدار معمول آن در بزرگسالان ۱ میلی گرم در دسی لیتر است در کودکان که ماهیچه‌ها کمتری دارند این اندازه باید ۲/ ۰ باشد.
مقدار طبیعی کراتینین خون و اوره
مقدار کراتینین خون و اوره وقتی که عملکرد و کارائی دو کلیه از ۳۰ درصد پایین بیاید، در خون بالا می رود و بنابراین می توان نتیجه گرفت مقدار کراتینین و اوره تا زمانیکه کلیه ها تا ۳۰ درصد کار کنند، طبیعی است، در حالیکه عملا” اختلال در عملکرد کلیه ها” وجود دارد.
نتایج تست کراتینین بر اساس میلی گرم بر دسی لیتر اندازه گیری می شود (mg/dl). افرادی که دارای توده ی عضلانی بیشتری باشند، سطح کراتینین خون بالاتری نیز دارند. نتایج تست وابسته به سن و جنس، می تواند متفاوت باشد.
-
محدوده ی نرمال کراتینین خون در مردان : ۰.۷ تا ۱.۳ میلی گرم بر دسی لیتر
-
محدوده ی نرمال کراتینین خون در زنان : ۰.۶ تا ۱.۱ میلی گرم بر دسی لیتر
-
محدوده ی نرمال کراتینین خون در کودکان : ۰.۳ تا ۰.۷ میلی گرم بر دسی لیتر
-
محدوده ی نرمال کراتینین خون در نوزادان : ۰.۳ تا ۱.۲ میلی گرم بر دسی لیتر
تست کراتینین خون
این تست سطح کراتینین خون بررسی می کند. تست کراتینین غالباً همراه با تست BUN (نیتروژن اوره ی خون) به عنوان بخشی از پنل متابولیک پایه (BMP) و پنل متابولیک جامع (CMP) درخواست می شود.
اگر نتایج تست های کراتینین و BUN غیر طبیعی باشند و یا شخص دچار یک بیماری زمینه ای باشد که بر کلیه ها نیز اثر می گذارد مثل دیابت و فشار خون بالا، در این حالت می توان از تست های کراتینین و BUN برای مانیتورینگ اختلال عملکرد کلیوی، میزان اثر بخشی و درمان استفاده کرد. همچنین تست های کراتینین خون و BUN برای ارزیابی عملکرد کلیه ها در زمان انجام سی تی اسکن (CT Scan or Computed tomography) در صورتی که به بیمار داروهایی برای انجام این تست داده شود (بررسی میزان آسیب به کلیه ها) انجام می شود.
نتایج تست کراتینین خون می تواند کمک کننده ی ارزیابی عملکرد کلیه باشد:
اندازه گیری کراتینین خون ، همراه با در نظر گرفتن سن، وزن و جنس فرد، برای محاسبه ی eGFR (برآورد سرعت فیلتراسیون گلومرولی estimated glomerular filtration rate) به کار می رود که از تست های غربالگری است (برای یافتن مدرکی برای آسیب کلیه اخیر).
سطوح کراتینین خون و ادرار می تواند برای محاسبه ی کلیرانس کراتینین (creatinine clearance) استفاده شود. این تست میزان مؤثر بودن کلیه ها را برای فیلتر کردن مولکول های کوچک (مثل کراتینین) از خون، می سنجد.
کراتینین در ادرار ۲۴ ساعته
کراتینین ادرار می تواند به عنوان یک فاکتور تصحیح، با تست های دیگر ادراری، استفاده شود. غلظت یا رقت ادرار در طول روز متغیر است. چون کراتینین با سرعت نسبتاً ثابتی ساخته و دفع می شود، مقدار کراتینین ادرار معیاری برای مقایسه با مواد دیگر باشد. این سرعت دفع پایدار و نسبتاً ثابت برای ارزیابی نمونه ی ادرار ۲۴ ساعته و نمونه ی ادرار رندوم یا تصادفی مفید می باشد. مثال ها شامل:
نسبت آلبومین به کراتینین ادرار (ACR یا Urine albumin/creatinine ratio) : این نسبت به صورت دقیق تری مشخص کننده ی میزان آلبومینی است که از کلیه ها به ادرار دفع می شود. این نسبت برای غربالگری افرادی با شرایط مزمن، مانند دیابت و فشار خون بالا (هایپرتنشن) که این افراد را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری های کلیوی قرار می دهد، مفید است.
نسبت پروتئین به کراتینین ادرار (UP/CR یا Urine protein/creatinine ratio) : این نسبت برای مانیتورینگ افرادی که مبتلا به بیماری یا آسیب کلیوی هستند، و یا داروهایی مصرف می کنند که بر عملکرد کلیه ها تأثیر می گذارد، استفاده می شود.
عوارض بالارفتن کراتینین
در بررسی عملکرد کلیه، اندازه گیری کراتینین ارزش بیشتری نسبت به اوره دارد. افزایش کراتینین و اوره بر حسب ضایعه به کلیه تقسیم بندی می شود.
دسته اول آسیب به کلیه
آسیب کلیه ها که از طریق خون باعث ضایعه کلیه ها می شود. برای مثال فردی که دچار خونریزی شدید می شود، بدنبال آن دچار کاهش فشارخون شده و چنانچه بمدت ۱۰ دقیقه کاهش فشار خون ادامه دار شود، کلیه ها از کار می افتند. مصرف بعضی داروها نیز اثر سمی روی کلیه ها دارد و باعث از کار افتادن کلیه ها می شود که ممکن است برگشت ناپذیر باشد.
دسته دوم آسیب به کلیه
دسته دوم بیماریهای خود کلیه ها می باشد که باعث بالا رفتن کراتینین و اوره می شود. این بیماری ها مثل عفونت های کلیه، سنگ های متعدد دو طرفه کلیه ها و یا بیماری کیستیک کلیه ها که می توانند باعث نارسائی کلیه (ESRD) شوند و فرد مجبور به پیوند کلیه شود.
دسته سوم آسیب به کلیه
دسته سوم بعد از کلیه می باشد. معمولا” اگر حالب ها که لوله های برنده ادرار به مثانه هستند، دچار انسداد شوند و این انسداد طولانی شود، کلیه ها دچار نارسائی خواهند شد. مثلا” سنگ های دو طرفه حالب ها که باعث انسداد شده باشد و گاهی بدون سرو صدا این اتفاق رخ می دهد. یا تنگی های مادرزادی محل کلیه به حالب ها که بیشتر در بچه ها دیده می شود و مورد دیگر برگشت ادرار به کلیه ها است که اگر اصلاح نشود باعث نارسائی کلیه می شود.
یکی دیگر از این موردها، بزرگی پروستات می باشد که ۱۰ درصد موارد باعث نارسائی کلیه و بالا رفتن سریع کراتینین و اوره می شود.
چگونه به روش طبیعی سطح کراتینین را کاهش دهید
زمانی که سطح کراتینین و BUN به طور مداوم بالا باشد سبب اختلال در عملکرد کلیه می شود. در این قسمت به چند راه طبیعی برای کاهش کراتینین خون اشاره می شود.
رژیم غذایی
کراتین به دو علت داخلی و خارجی در خون به وجود می آید علت داخلی این است که کراتینین ماده دفعی فعالیت ماهیچه ای است که در بدن به وجود می آید و علت خارجی این که بسته به میزان پروتئینی که با خوردن غذا جذب بدن می شود، کراتینین افزایش می یابد.
بنابراین گیاه خواری می تواند به کاهش کراتینین کمک کند. خوردن گوشت قرمز گاو، گوسفند،حبوبات، نمک و هر خوراکی که پروتئین بالایی دارد، برای افراد کراتینین بالا، مضر است. در ضمن گیاه خواری به کاهش خطر ابتلا به دیابت و پر فشاری خون کمک می کند. می دانید که دیابت و پرفشاری خون هر دو در وخیم تر کردن بیماری های کلیه موثرند. در ضمن این بیماران سعی کنند تا حد امکان مصرف داروهای مسکن را کاهش دهند.
کاهش مصرف نمک
اگر بیمار تنها سطح کراتینین خون او بالا باشد ولی فشار خون و التهاب و ورم کلیه نداشته باشد، بایستی مصرف نمک را در رژیم غذایی خود کم کنند. اما اگر هم بیماری ورم و هم فشار خون دارد به طور سختگیرانه ای مصرف نمک را یا حذف و یا بسیار محدود کند.
افزایش مصرف ویتامین
افرادی که کراتینین بالا دارند باید از غذاهایی که غنی از ویتامین A، B2 و C باشد بیشتر مصرف کنند.
موز کمتر بخورید
موز منبع خوب پتاسیم است. زمانی که کلیه صدمه می بیند، پتاسیم اضافی به طور کامل از بدن خارج نمی شود و فرد در معرض افزایش خطر پتاسیم در خون قرار می گیرند. علایم افزایش بیش از حد سطح پتاسیم در بدن شامل حالت تهوع و نبض ضعیف و در موارد شدیدتر سبب مشکلات قلبی می شود. پس بیمارانی که کراتینین بالا دارند موز کمتری میل کنند.
چای برگ گزنه
خوردن روزانه یک تا دو فنجان چای گزنه به کاهش سطح کراتینین و بهتر کردن عملکرد کلیه موثر است.
به کمک دستکش چند ساقه گیاه گزنه که حاوی تعدادی برگ است را جدا کنید. آن ها را بشویید. هر چند ساقه را با کش یا نخ به یکدیگر متصل کنید و از طناب یا بند لباس آویزان کنید تا خشک شود سپس برگ های خشک شده را آسیاب کرده و در شیشه ای نگهداری کنید.
گون
گون داروی گیاهی چینی سنتی است که به کاهش روند پیشرفت بیماری مزمن کلیه کمک میکند. آن به عنوان یک دیورتیک خفیف عمل می کند و به بهبود سطح کراتینین کمک می کند. این گیاه شامل یک ترکیب مدر بنام آسپاراژین است که به دفع مایعات از طریق کلیه ها کمک میکند. این گیاه همچنین تقویت کننده ی سوخت و ساز و هضم نیز میباشد.
-
تعداد انگشت شماری ریشه گون خشک را در یک لیتر آب به مدت ۳۰ دقیقه بجوشانید.
-
سپس آنرا صاف کنید و بنوشید.
-
این نوشیدنی را هر روز بین وعده های غذایی بنوشید.
توجه: کسانی که بیماری های خود ایمنی دارند، قبل از مصرف این گیاه با دکتر خود مشورت کنند.زیرا ممکن است سیستم ایمنی بدن را تحریک کند.
جو
جو به عنوان یک دیورتیک طبیعی و پاک کننده کلیه عمل می کند. همچنین باعث کاهش سطح نیتروژن اوره خون (BUN) شده و به درمان نفروکلسینوز کمک می کند. جو غنی از فیبر است، و به کاهش سطح قند خون و بهبود هضم غذا نیز کمک میکند. به علاوه ارزش غذایی بالایی بعلت محتوای غنی از ویتامین ها و مواد معدنی اش دارد.
-
یک فنجان جو را در یک لیتر یا حدود چهار فنجان آب بریزید.
-
بمدت حداقل ۳۰ دقیقه آنرا بجوشانید.
-
سپس آنرا صاف کرده و به آرامی بنوشید.
-
روزانه این را بنوشید.
به علت اینکه جو یکی از غلات کامل است،می توانید آرد تصفیه شده در رژیم غذایی خود را با آرد جو جایگزین کنید.
توجه: لطفا قبل از استفاده از این درمان ، موضوع را با دکتر خود در میان بگذارید. زیرا ممکن است برای کسانی که در رژیم غذایی خود در مصرف پتاسیم محدود شده اند، مناسب نباشد.
