افسردگی در ایام بهار، نوعی از افسردگی فصلی است. این نوع افسردگی با طیف گسترده ای از نشانه ها همچون؛ خلق عمومی پایین، مشکلات خواب، کاهش اشتها، بی خوابی و سایر مشکلات خواب، تحریک پذیری، اختلال در تمرکز یا به خاطر سپردن اطلاعات، اشتها یا کاهش وزن و... همراه است.
دکتر حمیده صمدی مدیر مرکز مشاوره دانشگاه علوم پزشکی مشهد، گفت: افسردگی بهاری که معمولا کمتر از افسردگی در فصل زمستان بروز می کند و هنوز علت مشخصی برای آن ذکر نشده، شامل بسیاری از علائم مشابه افسردگی اساسی است که از جمله‌ی آن می توان به خلق عمومی پایین، (که ممکن است شامل احساس مداوم غم و ناامیدی باشد)، علاقه کمتر یا عدم علاقمندی به فعالیت های معمولی، اختلال در یافتن انگیزه برای برنامه روزانه منظم، تغییرات در انرژی (از جمله بی حالی یا بیقراری)، بی خوابی و سایر مشکلات خواب، مشکل در تمرکز یا به خاطر سپردن اطلاعات، اشتها یا کاهش وزن، تحریک پذیری غیر طبیعی، احساس خشم یا پرخاشگری وافکار مرگ اشاره کرد.
وی ادامه داد: هر چند تاکنون علت مشخصی برای این نوع از افسردگی یافت نشده ولی چند نظریه بالقوه در این باره وجود دارد که عبارتند از:
افزایش نور روز و گرما: روشنایی و گرمای شدید می تواند احساس ضعف و بی انگیزگی در فرد ایجاد کند و باعث افزایش بی قراری و تحریک پذیری او شود. افزایش نور خورشید همچنین می تواند ریتم شبانه روزی را مختل کند و چرخه خواب و بیداری معمولی فرد را از بین ببرد و دریافت مقدار خواب مورد نیاز برای سلامتی و تندرستی را دشوارتر کند. به بیان دیگر، بیش از حد قرار گرفتن در زیر نور آفتاب مغز را در حالت آماده‌باش قرار می دهد و در زمان نیاز به آرام شدن، استراحت کردن را دشوار میکند. باید توجه داشت که بی خوابی هم عامل و هم نشانه ای از افسردگی است.
عدم تعادل در مواد شیمیایی مغز: مغز تعدادی انتقال دهنده عصبی مختلف یا پیام رسان مواد شیمیایی تولید می کند که به تنظیم خلق و خو، احساسات و سایر فرآیندهای مهم بدن کمک می کند. اما وجود بیش از حد یا خیلی کم از آنها در فرد می تواند عملکرد معمولی را مختل کند و در ایجاد علائم خلقی و سلامت روان نقش داشته باشد.
دکتر صمدی همچنین گفت: کارشناسان بر این باورند که افسردگی زمستانی تا حدی به کاهش سروتونین مربوط می شود (ماده ای شیمیایی که معمولاً پس از قرار گرفتن در معرض نور طبیعی تولید می شود). افزایش ملاتونین، هورمون دیگری است که با افسردگی زمستانی مرتبط بوده و می تواند بیش از حد معمول احساس خستگی و بی حالی را در فرد ایجاد کند.
وی افزود: در همین ارتباط عنوان شده که افسردگی بهاری ممکن است از الگوی معکوس پیروی کند! یعنی افزایش ناگهانی نور خورشید باعث می شود بدن ملاتونین کمتری تولید کند و بنابراین در نهایت کمتر از آنچه نیاز دارید می خوابید و در همان زمان، سطح سروتونین در بدن شما به عنوان یک نتیجه طبیعی روزهای طولانی تر و هوای آفتابی تر افزایش می یابد. در واقع همانطور که سروتونین بسیار کم، با افسردگی مرتبط است، مقدار زیاد آن نیز می تواند به نگرانی های مربوط به سلامت روان، از جمله اختلال اضطراب اجتماعی کمک کند. لذا اگر فردی به این تغییرات حساسیت خاصی دارد، سروتونین اضافی (بدون ذکر کمبود خواب) به طور بالقوه می تواند به احساس تحریک پذیری و بی قراری، همراه با خلق و خوی ضعیف کمک کند. با این حال، هنوز مشخص نیست که واقعاً چه چیزی باعث افسردگی بهاری می شود.
حساسیت و آلرژی فصلی: حساسیت به گرده علاوه بر اینکه احساس گرفتگی و گیجی ایجاد می کند، ممکن است به تغییراتی در خلق و خوی از جمله؛ افسردگی منجر شود. کشاورزان و یا طبیعت گردان بیشتر در معرض گرده و سایر آلرژن‌های فصلی قرار دارند و نتایج مطالعات به ارتباط روزهای پر گرده و بدخلقی در میان افرادی که علائم افسردگی بهاری یا تابستانی دارند اشاره دارد.
راهکارهای پیشگیری از افسردگی بهاری
مدیر مرکز مشاوره دانشگاه، در ادامه به راهکارهای بهبود این نوع از افسردگی اشاره و بیان داشت: با توجه به اینکه کمبود خواب می تواند تأثیر زیادی بر علائم افسردگی بهاری داشته باشد، لذا برای بهبود خواب خود، سعی کنید اتاق خود را تاریک و خنک با پنکه، پرده های خاموش و ملافه های چند لایه و قابل تنفس نگه دارید، (عادت کردن به بیدار شدن و رفتن به رختخواب هر روز در یک زمان معین ضرری ندارد).
حفظ آرامش و داشتن فعالیت بدنی
وی، حفظ آرامش و داشتن فعالیت بدنی را از دیگر فاکتورهای بهبود این نوع از افسردگی دانست و گفت: در حالی که هیچ شواهد قطعی مبنی بر اینکه حساسیت به گرما به افسردگی بهاری کمک می کند وجود ندارد، اما احساس گرمای ناراحت کننده در بیشتر مواقع به احتمال زیاد کمک زیادی به بهبود خلق و خوی شما نخواهد کرد. لذا با هیدراته ماندن، روشن کردن فن ها (یا تهویه مطبوع، در صورت امکان)، و پوشیدن لباس های قابل تنفس، خود را خنک کنید. همچنین ورزش منظم داشته باشید، که این امر نه تنها به کاهش استرس و کاهش علائم افسردگی و اضطراب کمک می کند، بلکه می تواند به خواب بهتر نیز منجر شود. لذا برای خنک ماندن در حین ورزش، شنا کردن، ورزش کردن در یک مکان مجهز به تهویه مطبوع یا تمرینات اولیه صبح و عصر را در صورت امکان امتحان کنید.
مدیتیشن و یادداشت برداری روزانه
دکتر صمدی در ادامه متذکر شد؛ مدیتیشن و یادداشت برداری روزانه هم می تواند به شما کمک کند تا احساسات دشوار یا ناخواسته از جمله احساس افسردگی را شناسایی کرده و بپذیرید. هنردرمانی نیز ممکن است تفاوتی ایجاد کند، چه تمایل هنری داشته باشید یا نه.
ارتباط با دوستان و عزیزان و داشتن برنامه روزانه
وی ارتباط با دوستان و عزیزان و داشتن برنامه روزانه را هم مهم برشمرد و گفت: در ابتدا ممکن است احساس راحتی در برخورد با افراد زندگی تان نداشته باشید. اما به یاد داشته باشید که خانواده و دوستان به سلامت شما اهمیت می دهند و از شما حمایت می کنند، حتی اگر این فقط به معنای گوش دادن به احساسات شما یا همراهی با شما در هنگام ناراحتی باشد. همچنین برنامه کاری و تحصیلی و ... بعد تعطیلات می تواند شما را بی انگیزه کند. لذا ایجاد یک روال روزانه که بین کارهای روزمره، فعالیت های هدفمند مانند: مطالعه یا یادگیری مهارت های جدید و فعالیت های لذت بخش تعادل برقرار می کند، می تواند به زندگی روزمره کمک کند تا ساختارمندتر و رضایت بخش تر به نظر برسد.
اهمیت داشتن رژیم غذایی متعادل
حمیده صمدی خاطر نشان کرد: کمبود اشتها در افسردگی بهاری بسیار رایج است و شاید شما هم حوصله خوردن نداشته باشید، اما دریافت نکردن مواد مغذی مناسب می‌تواند شما را تحریک‌پذیر کند، لذا به دنبال غذاهای مغذی و کاهش دهنده افسردگی باشید و زمانی که احساس تشنگی می کنید آب فراوان بنوشید.
