امام هادی (علیه السلام) در حدیثی علم و دانش را دارای قابلیت انتقال به دیگران می داند: «علم و دانش بهترین یادبود برای انتقال به دیگران است»
انتقال علم و دانش، موضوعیست که همه ی افراد بشر از ابتدای خلقت بدان اهتمام داشته اند. امروزه نیز هر کشوری که صاحب علم باشد و در انتقال مفاهیم علمی کوشا باشد؛ توانسته است این اقتدار و این صلابت را به نسلهای بعدش هم منتقل نماید.
اما این علم و دانش صرف مفاهیم و الفاظ نیست که اگر آنها انتقال داده شوند؛ انسان به جایگاه مناسبی برسد، بلکه علم و دانش یک سبک زندگی است که اگر این سبک زندگی شایسته، به افراد دیگر انتقال داده شود؛ جامعه به مسیر پاکی و اخلاق رهنمون می شود.
مولی الموحدین حضرت علی (علیه السلام) در حدیثی کارایی علم را به ما یادآور می شود: «بالاترین درجه دانایى، تشخیص اخلاق از یکدیگر و آشکار کردن اخلاق پسندیده و سرکوب اخلاق ناپسند است».
بنابر این علمی شایسته انتقال به دیگران را دارد که در خدمت اخلاق و پاکی و خدامحوری جامعه باشد. علمی که فقط به فکر منافع مادی باشد و کاری به اخلاق و انصاف و این جور مسائل، نداشته باشد؛ سعادت را برای جامعه به ارمغان نمی آورد. چنانکه قرآن گروهی را که ایمان ندارند و افراد با ایمان جامعه را مورد هجمه قرار می دهند؛ بی علم (لا یعلمون) معرفی می کند:«[بقره/13] و چون به ایشان گویند: ایمان آورید چنان که دیگران ایمان آوردند؛ گویند: چگونه ایمان آوریم مانند بیخردان؟! آگاه باشید که ایشان خود بى‌خردند ولى نمى دانند»
ممکن است اینان سوادشان در سطح بالایی هم باشد؛ ولی چون بینش لازم نسبت به خدا و دین و اخلاق و معنویت را ندارند؛ گویا بی علمند و این باسوادان، چیز بدرد بخوری برای انتقال به دیگران نمی توانند داشته باشند.
در عالم واقعیت هم چنین است دانشمندانی که معرفت کافی نداشته و در اخلاق و درستی سرآمد جامعه نیستند؛ نمی توانند الگوی مناسبی حتی برای همصنفان خود باشند چه رسد به جامعه، و اینها در انتقال ارزشهای علمیبه دیگران پایشان لنگ است.
الگودهی و انتقال علوم و دانسته ها را از قرآن و اسلام بیاموزیم
امیرالمومنین (علیه السلام) اینگونه ما را به انتقال علم و دانش به دیگران تشویق می نماید: «زکات دانش، آموزش به کسانى که شایسته آنند و کوشش در عمل به آن است».
در این حدیث از مستحق علمی سخن به میان آمده و این می رساند که علم و دانش هم مستحق خودش را می خواهد. کسی که ظرفیت علم و دانش را داشته باشد، نه هر کسی که تا دو کلاس درس خواند، منکر ارزشهای دینی و فطری شود. قرآن در سوره عصر بعد از اینکه به زیانکار بودن انسان اشاره می کند، در آیه بعدش می فرماید: «[عصر/3]مگر کسانی که ایمان به خدا داشته و عمل صالح انجام دهند و یکدیگر را توصیه به حق و توصیه به صبر نمایند».
کسی که طبق ایمانش، عمل صالح بجا می آورد؛ بی تردید نسبت به دین علم و دانایی دارد.
قرآن به ایشان دستور می دهد که این معلومات (حق)که داری، همراه با توصیه به صبر در راه حق،به دیگران هم منتقل نما.
در سوره دیگری، منتقل نمودن حق را، با جزئیات بیشتری بر آن تاکید دارد: «[بقره/83] و نیکى کنید درباره پدر و مادر و خویشان و یتیمان و فقیران، و به زبان خوش با مردم تکلّم کنید و نماز به پاى دارید و زکات (مال خود) بپردازید».
بنابر مفاد این آیه، انسان باید نسبت به منتقل نمودن علمی که از دین بدست آورده؛ مثل انتقال نیکی به والدین و خویشان و فقیران و مساکین، اهتمام بورزد.
زبان یکی از راههای انتقال مفاهیم است. اگر انسان این ابزاز را در راه اخلاق و پاکی و معنویت بکار برد؛ به سعادت و رستگاری جامعه کمک شایانی نموده است.
یکی از بحثهای مهم در اقتصاد جامعه که نقش مهمی در انتقال دارایی و مادیات دارد بحث زکات است. قرآن این انتقال مادیات را در کنار نماز و عبادت آورده تا بفهماند: ای انسان تو با هر چه داری و هستی، متعلق به پروردگاری و باید او را ستایش نمایی.
خانواده، جایگاه انتقال علم و دانش و همه ی صفات خوب انسانی
امام صادق (علیه السلام) می فرماید: «مؤمن همواره خانواده خود را از دانش و ادب شایسته بهره مند مى سازد تا همه آنان را وارد بهشت کند».
مومن، علومی که از اهل بیت (علیهم السلام) یاد گرفته و به ذهن و فکر خود منتقل نموده ، به دیگران و در راس خود به خانواده اش آموزش می دهد.
از این روست که اسلام به تشکیل خانواده بها داده، چون مرکز آموزش و یادسپاری و انتقال علوم و دانشها به نسل جدید است.
قرآن کریم در این باره می فرماید: «[توبه/71] و مردان و زنان مؤمن همه یاور و دوستدار یکدیگرند، خلق را به کار نیکو وادار و از کار زشت منع مى کنند»
انسانهای مومن و متقی در انتقال مفاهیم ارزشی و مفید به حال یکدیگر و جامعه کوشا بوده (این علم و دانایی که به پاکی و راستی دارند، به دیگران هم منتقل می نمایند) و در مقابل، از انجام کارهای ناپسند و ناهنجار باز می دارند. این امر به معروف و نهی از منکر که در حقیقت انتقال یک سری آموزه هاست ؛ یک بعد ایجابی دارد (تشویق به کارهای نیک) و یک بعد سلبی (باز داشتن از کارهای ناشایست)
علمی که آموخته ای باید تو را به حق و حقیقت راهنمایی کند.
امام على (علیه السلام) ما را به آموختن علمی که ما را به سرچشمه ی خوبیها (خداوند) برساند؛ دعوت می نماید: اى مؤمن! به تحقیق این دانش و ادب بهاى جان توست پس در آموختن آن دو بکوش که هر چه بر دانش و ادبت افزوده شود بر قیمت و قَدْرت افزوده مى شود ؛ زیرا با دانش به پروردگارت راه مى یابى و با ادب به پروردگارت خوش خدمتى مى کنى و با ادب در خدمت‌گزارى، بنده سزاوار دوستى و نزدیکى به او مى شود . پس (این) نصیحت را بپذیر تا از عذاب بِرَهى».
حضرت در این کلامش ما را تذکر می دهد: علمی که ما به مغز و روح خود منتقل می کنیم؛ ما را به جایگاه معنوی و کرامت انسانی که همان اشرف مخلوقات بودن است؛ برساند.
اشرف مخلوقات بودن هم یک مسولیتهایی دارد و از مهمترین آنها انتقال انسانیت و اخلاق و پرستش خداوند به دیگران است.
نتیجه گیری
در تعالیم اسلامی بهترین میراثی که می تواند انتقال پیدا کند؛ علم و دانش دانسته شده است.
علم و دانشی که معرفت انسان را نسبت به فطرتی که خداوند در نهاد انسان قرار داده است؛ بیشتر نماید.
همین تبلیغ اینترنتی ما که بحول و قوه ی خداوند علوم قرآن و اهل بیت (علیهم السلام) را شامل می شود؛ برای منتقل شدنش به مخاطبان ارجمند، باید نهایت کوشش و دقت را نسبت به آن داشته باشیم.
