با شیوع ویروس کرونا، اقتصاد و بازار به شکل وسیعی در تمام دنیا، با اختلال و فروپاشی مواجه شد. بیشتر کسب و کارها درگیر تعطیلی شدند و قرنطینه‌سازی دولت‌ها، عملاً بخش مهمی از مشاغل را با وضعیتی تازه مواجه کرد.
اخبار فرهنگ و هنر - برخی با مفهوم دورکاری آشنا شدند و برخی با تلخ‌کامی شغل خود را از دست دادند. با این حال، به مرور زمان دولت‌ها تصمیم به بازگشت به حالت پیشین گرفتند تا مشاغل بار دیگر شرایط پویای خود را بازیابی کنند؛ اما در این بین بخش مهمی از مشاغل کماکان با تعطیلی مواجه هستند؛ مشاغلی که نامشان را «مشاغل فرهنگی» می‌نامند.
شیوع کرونا بیش از هر مکانی سالن‌های تئاتر و سینما را در اقصی نقاط جهان مشمول تعطیلی کرد. فضاهای بسته و متراکمی که به واسطه حضور مخاطبان، مکان‌هایی بالقوه برای شیوع ویروس ارزیابی شدند و با توجه به اولویت‌ها، تصمیم دولت‌ها بر تعطیلی آنها بود، تعطیلی که در بیشتر مناطق دنیا تا به امروز تداوم داشته است. هر چند در ایران از روزهای نخست تیرماه سالن‌های سینما و تئاتر بازگشایی شده‌اند؛ اما پرسش مهم این است در دیگر کشورها اوضاع به چه منوال است و تجربه بازگشایی سینما زیر سایه تهدید کرونا در کشورهای صاحب صنعت سینما چه سرانجامی پیدا کرده است؟
آلمان؛ بازگشایی تئاتر و سینما با فاصله‌گذاری
آلمان از ماه می (اواخر اردیبهشت‌ماه) اقدام به بازگشایی سالن‌های سینما در برخی ایالات خود کرد. موفقیت این کشور در مهار کرونا نسبت به دیگر همتایان و همسایگان، این فرصت را پدید آورد تا سینماروها زودتر از دیگران به پناهگاه‌های خود بازگردند. با این حال، این بازگشایی محدود بود تا ۲۰ ژوئن بازگشایی سراسری سینما با حفظ فاصله‌گذاری اجتماعی عملی شود؛ اما آنچه در آلمان بیش از سینما در اخبار بود، تئاترها بود.
خبرگزاری دویچه‌وله در ۲۳ جولای گزارشی منتشر می‌کند با عنوان «تئاترهای آلمان چگونه با کرونا ویروس وفق می‌یابند؟» نویسنده گزارش با سرک کشیدن به برخی از عرصه‌های فرهنگی کشور آلمان تصویری از شرایط روز را فراهم می‌کند. برای مثال او در برلین آنسامبل، یکی از تاریخی‌ترین سالن‌های تئاتر آلمان درمی‌یابد از ۷۰۰ صندلی سالن سابق برشت، تنها ۲۰۰ صندلی فعال است. صندلی‌ها باز شده و میان آنها فاصله‌گذاری اجتماعی حاکم شده است. هر چند نمایش در برلین آنسامبل اجرا نمی‌شود، چهارم سپتامبر تاریخ بازگشایی اعلام شده است. طبق قوانین آلمان باید میان صندلی‌ها در سالن‌ها ۱.۵ متر فاصله ایجاد شود و صندلی نخست سالن نیز باید حداقل ۲.۵ متر با صحنه فاصله داشته باشد.
تئاتر تالیای هامبورگ اما تصمیم دیگری گرفته است و آن هم استفاده از پارتیشن‌بندی برای تفکیک مخاطبان است. در آگزبورگ و برلین برخی سالن‌ها اقدام به نصب دستگاه‌های عظیم ضدعفونی کرده‌اند تا با فشار باد ماده هیدروژن پروکسید فضای سالن را ضدعفونی کند. خودشان می‌گویند ۹۹ درصد از ویروس‌ها و باکتری‌های سالن ساقط شده‌اند!
البته قوانین سخت‌گیرانه‌ای هم برای بازیگران در نظر گرفته شده است. مثلاً آنها باید به اندازه یک دست و بازو از هم فاصله داشته باشند. خبری از نزدیک شدن نیست و باید فاصله‌ها روی صحنه حفظ شود.
ایتالیا؛ تجربه فیلم‌دیدن گروهی
در ایتالیا هنوز هم سالن سینمایی بازگشایی نشده است؛ اما شیوه‌های جذاب فیلم دیدن در کشور رومی‌ها رواج پیدا کرده است: «فیلم دیدن گروهی». روزنامه نیویورک تایمز، هفتم جولای خبری با عنوان «سینماهای تابستانه ایتالیا از سوی صنعت فیلم تهدید می‌شوند» منتشر کرد.
با شیوع کرونا مردم ایتالیا تصمیم می‌گیرند سنت قدیمی سینماهای تابستانه را احیا کنند. پروجکشن‌ها نورشان بر دیوارهای سفید ساختمان‌های بلند شهرهای ایتالیا تابانده می‌َشود تا همسایگان یک محله یا یک بلوک، در کنار هم از دل پنجره‌ها به تماشای فیلم بنشینند. چیزی شبیه دنیای سالواتوره در «سینما پارادیزو».
در آگوست ۱۹۳۲ نیز در جشنواره ونیز ، از بالکن هتل اکسلسیور فیلم اکران می‌شود تا رفتار مردم ایتالیا واجد یک ریشه تاریخی شود. این رویه توسط سازمان‌های غیرانتفاعی صورت گرفته است که هیچ نفعی از اکران فیلم بدین صورت نمی‌برند.
با این حال پخش‌کنندگان فیلم از شرایط پیش آمده راضی نیستند. پخش رایگان فیلم به معنی تهدید بازار فیلم است و این تهدیدی است برای سرمایه‌داران سینما. مسئولان سینمایی ایتالیا می‌گویند تا بدین‌جای کار هم ۳۰ میلیون بلیت به ارزش ۲۰۰ میلیون یورو متضرر شده‌اند؛ آن هم در کشوری که ۴ هزار سالن سینما دارد.
سینماها در ایتالیا از هشتم مارس تعطیل شده‌اند و تاکنون تنها ۵۴۰ سینما از ۱۵ ژوئن اقدام به بازگشایی کرده‌اند؛ آن هم تحت قوانین امنیتی و فاصله‌گذاری‌های اجتماعی. برای مثال در فضاهای داخلی نمی‌توان بیش از ۲۰۰ مخاطب در سالن داشت. این یعنی تنها ۱۴ درصد از ظرفیت سینمای ایتالیا فعال است. وضعیت تئاتر اما متفاوت است، تا ماه سپتامبر تئاتر ایتالیا طبق سنت‌هایش در تعطیلات تابستانه به سر می‌برد و خود را برای پاییز مهیا می‌کند.
فرانسه؛ سقوط ۷۸ درصدی مخاطب!
۲۲ ژوئن سینماهای فرانسه پس از سه ماه درگیری دولت با کروناویروس بازگشایی می‌شود. برخلاف تصور خبرها از فرانسه گواه بر آن است صفی از مشتاقان سینما در برابر سالن‌ها شکل گرفته است و این فراتر از پیش‌بینی‌ها بوده است؛ اما یک ماه بعد این مسأله را احساس می‌کنند که صنعت جهانی فیلم در حال سقوط است.
با اینکه در هفته نخست بازگشایی یک میلیون فیلم‌بین به سالن‌های سینما رفته‌اند؛ اما با توجه به آمارهای سال گذشته، اعداد خبر از سقوط ۷۸ درصدی مخاطب می‌دهند. شبکه خبری فرانس ۲۴ در روزهای پایانی ماه ژوئن گزارش مبسوطی به وضعیت سینماهای فرانسه تدارک می‌بیند. طبق این گزارش هم‌اکنون ۹۰ درصد سالن‌های سینما در فرانسه بازگشایی شده‌اند؛ اما سینماداران برای رونق گیشه چشم‌انداز بلاک‌باسترهای هالیوودی هستند، فیلم‌هایی که به سبب تعطیلی در آمریکا وارد چرخه اکران نمی‌شوند. به همین دلیل سینما در فرانسه وضعیت معلقی پیدا کرده است.
توماس بائوره، منتقد فرانسوی سینما شرایط سینمای فرانسه را چنین توصیف می‌کند «این لکوموتیو آمریکایی است که از دست رفته و البته تقدیر سینمای جهان چنین است، تمام صنعت سینما که گره به سرنوشت آمریکا خورده است، کشوری که به شکل وحشتناکی تحت‌تأثیر کروناویروس است. می‌توانی بگویی این وابستگی آمریکایی به‌شدت آزاردهنده است و نشان از یک صنعت بین‌المللی فاقد اکسیژن می‌دهد.»
سینماهای فرانسه در گیشه میزبان فیلم‌های فرانسوی است؛ اما هیچ فیلم آمریکایی در کار نیست و این به معنی از دست دادن ۷۰ درصد گیشه فروش است. مدیر فدراسیون ملی سینمای فرانسه در گفتگو با فرانس ۲۴ وضعیت پیش آمده را بدبینانه توصیف کرده و گفته این فدراسیون اندکی دچار افسردگی شده است.
انگلستان؛ مرخصی ۹۵ درصد کارکنان سینماها!
۲۱ جولای، فیل کلپ، مدیر اجرایی انجمن سینمای بریتانیا اعلام کرد طبق برنامه اندکی از سالن‌های سینما در بریتانیا در ۲۷ جولای بازگشایی می‌شوند با این شرط که حق فروش هیچ خوراکی در سالن‌ها وجود ندارد و قوانین فاصله‌گذاری اجتماعی می‌بایست رعایت شود. با این حال برخی مقامات محلی در انگلستان با بازگشایی سینماها مخالفت می‌کنند.
برای مثال بی‌بی‌سی جهانی خبر می‌دهد در بلک‌وود مقامات نسبت به بازگشایی سیگنال‌های منفی منتشر کرده‌اند و گفته‌اند هیچ سالنی باز نمی‌شود. یک وجه ماجرا به محدودیت‌های فروش بازمی‌گردد. با فاصله‌گذاری دو متری در انگلستان، یک سالن ۲۵۰ نفر صرفاً میزبان ۶۰ نفر می‌شود، یعنی تنها ۲۰ درصد ظرفیت سالن. یکی از سالن‌داران بریتانیایی به بی‌بی‌سی گفته کاهش تعداد مخاطبان و عدم‌فروش خوراکی به معنی بسته بودن سالن سینماست و با چنین وضعیتی سینماها توان تأمین حقوق کارکنان خود را نخواهند داشت.
انجمن سینمای انگلستان تخمین زده است ۹۵ درصد کارکنان سینماها در انگلستان از کار مرخص شده‌اند و اکران فیلم‌ها در سایه شک و ابهام قرار گرفته‌اند؛ چرا که صنعت سینمای انگلستان نیز گره بر صنعت جهانی خورده است.
آمریکا؛ در انتظار معجزه کریستوفر نولان
سینماهای نیویورک علی‌رغم پیشرفت دولت در زمینه کنترل همه‌گیر کرونا، هنوز بازگشایی نشده است. در کالیفرنیا هم درهای سینماها کماکان بسته است. با این حال همه چشم‌ها به فیلم تازه نولان دوخته شده است و تعطیلی سینماها در آمریکا، سرانجام این برگ‌برنده گیشه ۲۰۲۰ را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است. فیلمی که ۲۰۰ میلیون دلار هزینه تولیدش شده و کارگردانش معتقد است تنها به اکران در سینماها رضایت می‌دهد. خبری از اکران آنلاین نیست.
با این حال در جستجوی اخبار می‌توان دریافت در ال‌پاسوی تگزاس، مقامات دستور به بازگشایی سینماها داده‌اند. از ۲۱ ژوئن، این شهر جنوبی آمریکا میزبان سینماروها می‌شود؛ اما به سبب فقدان بلاک‌باسترها وضعیت خاموش و آرامی را سپری می‌کند. تابستان‌های داغ تگزاس تنها با فیلم‌های پرهزینه داغ‌تر می‌شود. شرکت‌های بزرگ سینمایی از جمله مارول، آثار پرطرفدار خود را اکران نمی‌کنند و ترجیح می‌دهند سرمایه‌گذاری خود را در وضعیت معلق قرار دهند. برای مثال در ال‌پاسو مقامات تنها اجازه استفاده از ۵۰ درصد ظرفیت سالن‌ها را داده‌اند که به معنای افت فروش در گیشه است.
۱۱ جولای، رایان فاندر در روزنامه لس‌آنجلس تایمز با یادآوری این نکته که سینماها در تگزاس باز است، می‌نویسد «تقریباً هزار و ۳۰۰ سینما بازگشایی شده‌اند که ۲۹۳ مورد آن سینما ماشین است… با این حال اکثریت بالغ بر ۵ هزار و ۵۵۰ سینما بسته مانده‌اند و افزایش اخیر موارد کرونا و بستری شدن مردم در چند ایالت، آن بهبودی مورد انتظار را به تعویق انداخته است. سینماهای محلی نیز به دلیل کمبود فیلم‌های جدید هالیوود سخت در تلاشند نظر مخاطبان خود را جلب کنند.»
نکته مهم در آمریکا کمبود فیلم است. مخاطبان سینما چشم‌انتظار فیلم‌هایی چون «انگاشته» ساخته نولان که قرار است ۱۲ آگوست اکران شود، «مولان» فیلم جدید والت‌دیزنی که ۲۱ آگوست تاریخ اکرانش اعلام شده و «بیوه سیاه» مارول‌اند. اکران تابستانه سینما در آمریکا سهم ۴۰ درصدی فروش سالانه صنعت سینما را به دوش می‌کشد. طبق نظر پژوهشگران فروش سینما در سال ۲۰۲۰ در آمریکا به رقم ۴.۴ میلیارد دلار خواهد رسید، عدد بزرگی که به معنای ۶۱ درصد کاهش نسبت به سال ۲۰۱۹ است.
در سال گذشته، آمریکا از گیشه سینماهایش ۱۱.۴ میلیارد دلار درآمد کسب کرده بود. این وضعیت همان‌طور که در فرانسه و انگلستان قابل‌ملاحظه است، بر سراسر دنیا تأثیر گذاشته است. بازاری که بازگشاییش بدون فیلم هیچ رونقی ندارد و رونقش گویی در هالیوود رقم می‌خورد.
وال‌استریت ژورنال در گزارشی درباره وضعیت سینماهای زنجیره‌ای آمریکا اعلام کرده بود تنها در سه ماهه نخست این صنعت متحمل ۲.۲ بیلیارد دلار شده است و همین مسأله موجب اختلال شده است. مدیر اجرایی انجمن ملی سینماداران آمریکا، جان فیتیان به مجله فورچون گفته است «مشکل این است که ما نیاز به فیلم‌های شرکت‌ها داریم. پخش‌کنندگانی که خواهان اکران فیلم‌ها در سالن‌های سینما هستند، نمی‌توانند ۱۰۰ درصد انتظار بازاری را تأمین کنند که مجوز بازگشایی را به دست آورده‌اند؛ چرا که تا زمان دسترسی واکسن کرونا در جهان چنین امکانی وجود ندارد.»
چین؛ ضرر ۱.۶ میلیارد یوانی!
چین، دومین بازار بزرگ فیلم در جهان، پس از تعطیلات ۶ ماهه سراسری، از ۲۰ جولای سالن‌های سینمای خود را بازگشایی کرد. مدیران سینمایی چین اذعان داشته‌اند سینماها در وضعیت کم‌خطر به سر می‌برند و جای هیچ نگرانی درباره وضعیت آنان پیرامون کرونا وجود ندارد.
با این حال طبق قوانین چین، هر سالن تنها می‌تواند از ۳۰ درصد ظرفیت خود بهره ببرد و این به معنای تحت فشار قرار گرفتن صنعت سینما در چین است. طبق تخمین‌ها فیلم‌ها تنها می‌توانند از ۵۰ درصد ظرفیت مخاطبان خود بهره برند. وضعیت زمانی برای سینماها بغرنج می‌شود که حق فروش خوراکی و نوشیدنی در سالن‌های سینما قدغن شده است.
گیشه چین در سال ۲۰۱۹ رقم ۶۹.۲ میلیارد دلار را ثبت کرده است تا به دومین بازار مصرف سینما بدل شود. حذف چین از بازار، ضربه سختی به تولیدکنندگان و پخش‌کنندگان زده است. شرکت «واندا فیلم» با مالکیت ۶۰۰ سالن سینما در چین گفته انتظار ضرر ۱.۶ میلیارد یوان دارد؛ در حالی که سال گذشته به سود ۵۴۲ میلیون یوانی دست یافته بود.
در نخستین روز بازگشایی سینماها در چین، با یک فیلم جدید، فروش ۵۰۰ هزاری دلاری در گیشه ثبت شده است؛ خبرگزاری‌ها این فروش را دردآور توصیف کرده‌اند!
