تماشای سریال آن هم به زبان دیگری غیر از زبان مادری تجربه جالب و هیجان انگیزی است. روزی که برای گزارش از دوبله آذری فصل سوم مجموعه « ستایش » به استودیو رفتیم، فکر نمی‌کردیم شنیدن دیالوگ‌های بازیگران به‌خصوص حشمت فردوس با آن گویش اصیل تهرانی به زبان آذری که کوچک‌ترین آشنایی با آن نداشتیم تا این حد برایمان جالب باشد.
اخبار فرهنگ و هنر - جالب‌تر این‌که بخش‌هایی از مجموعه‌های دیگری را نیز به زبان آذری تماشا کردیم که برایمان خیلی تجربه شیرینی بود. به‌خصوص مجموعه «کلاه قرمزی» که شنیدن صدا و گویش دیگری روی شخصیت کلاه قرمزی و عروسک‌های دیگر هم برایمان گوشنواز و شیرین بود. در این گزارش با ما همراه باشید:
به شدت نیاز به حمایت مالی داریم
یوسف نوعی که مدیریت دوبلاژ این کار را برعهده دارد و به جای مهدی سلوکی صحبت می‌کند درباره این تجربه به جام‌جم می‌گوید: ابتدا قرار بود آقای بحرالعلومی به جای آقای سلوکی صحبت کند که نشد و در نهایت این نقش را خودم گفتم. البته این دوستان خودشان هر کدام در کار‌های دیگر مدیر دوبلاژ بودند و من در کنار این اساتید شاگردی می‌کنم. اما به خاطر این‌که دستشان باز باشد و بتوانند به جای برخی کاراکتر‌های فرعی هم صحبت کنند، قرار شد نقش محمد را من بگویم.
وی در پاسخ به این سوال که سریال‌ها بر چه اساسی انتخاب می‌شوند هم توضیح می‌دهد: سریال‌ها به سفارش شبکه سحر است و خودشان انتخاب می‌کنند کدام سریال به آذری دوبله شود. اما مشکلی که ما در این کار داریم، زمان کوتاهی است که برای دوبله کار‌ها داریم و همین کار را مشکل‌تر می‌کند.
از طرفی بودجه‌ای که برای دوبله سریال‌ها تعریف می‌شود، چندان مناسب نیست و من گاهی مقابل همکاران شرمنده می‌شوم که با چنین دستمزد‌هایی از آن‌ها دعوت به همکاری کنم، بنابراین امیدوارم حمایت بیشتری از این کار‌ها شود. وگرنه ممکن است دیگر این کار را ادامه ندهیم. چون شرایط خیلی سخت شده و پرداخت‌ها به موقع نیست. تا به امروز هم همه دوستان با عشق کار کردند. عده‌ای هم بودند که به دلایلی دیگر در این زمینه کار نمی‌کنند. چون انگیزه‌هایشان را از دست داده‌اند. امیدوارم توجه بیشتری به این مقوله شود.
«نوعی» درباره معیار‌های انتخاب دوبلور‌ها نیز بیان می‌کند: به هر حال همه این دوستان توانمند هستند و خودشان مدیر دوبلاژ فیلم‌ها و سریال‌های دیگر بودند و افتخاری بود که در کار ما حضور پیدا کنند. چون به واسطه دستمزد‌هایی که دارند، فقط با عشق کار می‌کنند. اما شباهت صدا و توانایی که دوبلور برای نزدیک‌شدن صدایش به نقش دارد و تخصص‌هایی که در کار نیاز دارد باعث شد این دوستان برای دوبله سریال انتخاب شوند.
از همه مهمتر این‌که به دلیل گستردگی زبان آذری نیاز به حضور دوستانی است که بتوانند تخصص و تجربه این کار را داشته باشند، چون باید برای مخاطبان برون مرزی قابل فهم باشد. به هر حال زبان آذری ما با آن‌ها وجه اشتراکاتی دارد، اما مثل هم نیست.
استودیوی کوچکی در قلب تهران
استودیویی در یک ساختمان قدیمی در خیابان کارون به مکانی برای دوبله آذری فیلم‌ها و سریال های شبکه سحر تبدیل شده. روزی که برای گزارش به پشت صحنه دوبله این مجموعه رفتیم، اصلا تصور نمی‌کردیم با استودیوی کوچک و محقری رو به رو شویم که با کمترین امکانات مشغول دوبله ستایش ۳ هستند.
آپارتمان کوچکی که همان یک اتاقش را به استودیو تبدیل کرده‌اند و هنرمندانش صمیمانه در کنار هم قرار می‌گیرند تا مخاطبان این شبکه از تماشای سریال‌ها به زبان آذری لذت ببرند. دو نفر از هنرمندان دوبله در همان اتاق مشغول دوبله هستند. نگاهمان به در و دیوار پذیرایی می‌افتد. ستاره‌های سینمای جهان بر دیوار‌های سالن نقش بسته‌اند.
از آل پاچینو و مارلون براندو گرفته تا آنتونی کوئین و همفری بوگارت. در گوشه‌ای دیگر از دیوار، پوستری نصب شده که نظرمان را جلب می‌کند. پرنده کوچکی در میان دستان پینه بسته‌ای آرام‌گرفته. کنار سالن قفسه‌هایی وجود دارد که داخل آن مقداری کتاب و لوح‌های تقدیر و دی‌وی‌دی‌هایی قرار دارد. با یوسف نوعی، مدیر دوبلاژ مجموعه گپ می‌زنیم. برای این‌که بیشتر در فضای کار قرار بگیریم ما را به استودیو راهنمایی می‌کنند.
تلویزیون کوچکی کنار اتاق قرار دارد که مقابلش دو صندلی و یک میز است. گوشه دیگری از اتاق هم باکس تدوین قرار دارد. سعید بحرالعلومی یکی از دوبلور‌های این مجموعه برای آشنایی بیشتر ما با فضای کارشان بخش‌هایی از مجموعه‌های کلاه قرمزی، هوش سیاه، ویلایی‌ها و سال‌های بی‌قراری را که به زبان آذری دوبله کرده اند برای ما به نمایش می‌گذارد. تماشای این مجموعه‌ها با گویش و صدا‌های دیگر برایم خیلی جالب بود و شگفت‌زده شدیم.
به‌خصوص شباهت صدای مهدی حسین زاده با کیکاووس یاکیده در دوبله هوش سیاه. در حین تماشای این آثار بحرالعلومی و حسین زاده به نوعی از سختی‌های این کار برایمان می‌گفتند و این‌که به دلیل ویژگی‌هایی که هر کدام از آذری زبان‌های مناطق مختلف دارند، چقدر این کار نیاز به تخصص و تجربه دارد. پای درد دل هایشان نشستم که کمی توجه و حمایت از مدیران می‌خواستند. در نهایت فرصتی هم مهیا شد تا با چهار نفر از آن‌ها گفت و گویی پیرامون دوبله این مجموعه داشته باشیم.
به پری‌سیما حق می‌دهم
ندا سام که یکی از مجریان پرکار شبکه سحر است، نقش پری سیما را دوبله می‌کند. با او درمورد نقش‌اش گپ زدیم.
پیش از این‌که کار اجرا انجام بدهید دوبلور بودید یا بعد وارد مقوله اجرا شدید؟
من از سال ۷۴ که وارد سازمان شدم، دوبله آذری مجموعه «گرگ‌ها» را انجام دادم و در چند کار نقش‌های کوتاه را گفتم تا این‌که در سریال‌های دیگر، نقش‌های اصلی را گفتم و در این سریال هم به جای خانم فریبا نادری، آذری صحبت کردم.
پس سابقه دوبله‌تان بیشتر از اجرای‌تان است؟
بله سال ۷۵ مجری مستر شبکه بودم و همزمان کار دوبله آذری را هم انجام می‌دادم.
در حال حاضر اجرای کدام برنامه را در شبکه سحر برعهده دارید؟
برنامه «مهتاب» که یک جنگ شبانه است و به زبان آذری اجرا می‌کنم.
از ابتدا هم قرار بود نقش پری‌سیما را صحبت کنید؟
نه نقش ستایش پیشنهاد شده بود. اما فراز و فرود خاصی در این نقش نبود و ریتم یکنواختی داشت. ولی پری‌سیما برایم جذاب‌تر بود.
خودتان سریال را با زبان اصلی دیده بودید و از قبل می‌دانستید پری‌سیما چه شخصیت منفی‌ای دارد؟
نه متاسفانه من اصلا سریال را ندیده بودم و فرصت نشده بود که در مورد شخصیت پری‌سیما تحقیق کنم و با بازی فریبا نادری آشنایی نداشتم. چون فرصتی وجود نداشت.
به خاطر شناختی که از پری‌سیما نداشتید، برای نزدیک‌شدن به این کاراکتر به مشکلی برنخوردید؟
نه البته اصلش این است که سریال را ببینیم. اما به خاطر سرعتی که در کار وجود داشته و زمان مناسبی وجود ندارد، ناچاریم فقط چند سکانس از سریال را ببینیم تا با کاراکتر‌ها آشنا شویم. البته در بعضی از کار‌ها که فرصت تماشای سریال را نداریم، ما از قسمت‌های بعدتر کار دوبله را شروع می‌کنیم و بعد به سکانس‌های اول می‌رسیم تا کاراکتر را در این مدت پیدا کرده باشیم.
تا جایی که با کاراکتر پری‌سیما آشنا شده اید، حس خودتان نسبت به این شخصیت چیست؟
من فکر می‌کنم پری‌سیما یک قربانی و زنی پر از عقده است و سعی می‌کردم درکش کنم و یک جا‌هایی به او حق دادم. من فکر می‌کنم درون هر کدام از ما یک پری‌سیما وجود دارد.
با توجه به این‌که مجری یک برنامه هستید، با خانم نادری در ارتباط بودید که نظرش را درباره این کار سوال کنید؟
نه البته در برنامه‌ای من به عنوان مهمان دعوت شدم، هفته قبل از آن روناک یونسی دعوت شده بود که من در سریال «رستگاران» به جای او صحبت کرده بودم. اما تاکنون در برنامه‌هایی که مجری بودم، این اتفاق نیفتاده بازیگری را دعوت کنم که به جایش به آذری صحبت کرده باشم.
دقت و ظرافت دوبلور‌های داخلی مثال‌زدنی است
مهدی حسین زاده با تبحری که دارد، دوبلور حشمت به زبان آذری است. وی با توجه به مهارتی که دارد، تکیه کلام‌های حشمت را دلنشین بیان می‌کند.
شما در دوبله فصل اول و دوم این مجموعه نیز با گروه همکاری داشتید و به جای آقای ارجمند صحبت کردید؟
فصل‌های قبلی این مجموعه در کشور آذربایجان و با تیم هنرمندان همان کشور دوبله شد.
گویا شما پیش از این مدیریت سیمای آذری را به‌عهده داشتید؟
اواسط دهه ۷۰ که کمی قبل از آن سیمای آذری در معاونت برون مرزی صداوسیما تشکیل شده بود، من اولین مدیر سیمای آذری بودم. چون در آن دوران مدیریت برون مرزی متشکل از چند رادیو و فقط یک سیما به زبان عربی بود که حدود یک ساعت برنامه داشت.
با توجه به تغییرات سیاسی که در منطقه رخ داد، این ضرورت احساس شد تلویزیونی به زبان آذری برای مخاطبان برون مرزی تشکیل شود و سال ۷۴ من مدیر سیمای آذری شدم و بعد‌ها پیشنهاد دوبله آذری آثار نمایشی را ارائه کردیم و مجموعه «همسران» اولین کاری بود که به آذری دوبله کردیم.
در مقطعی مبنا بر این شد که دوبله برخی کار‌ها برون سپاری شود که به همین دلیل فصل‌های قبلی ستایش در کشور آذربایجان دوبله شد. البته این برون سپاری متاسفانه باعث بیکار شدن و کم کار شدن بچه‌های دوبله شد. اما خوشبختانه بعد از مدتی بار دیگر کار‌ها به بچه‌های داخلی واگذار شد.
گرچه افرادی که برای این کار آموزش دیده بودند بعد از مدت‌ها دوری از کار، این آموزه‌ها دچار فراموشی شد و مجددا باید بازیابی اتفاق بیفتد، با این حال تلاش جمعی ما بر این است با تمام مشکلاتی که بر سر این راه وجود دارد، اما از کیفیت کار‌ها کاسته نشود.
فکر می‌کنم به دلیل شناختی که هنرمندان دوبله آذری از بازیگران دارند، کیفیت دوبله کار در فصل سوم به مراتب بهتر از دو فصل قبلی باشد.
به جرات می‌توانم عرض کنم که دقت و ظرافتی که در تولید کار‌های دوبله در این مجموعه اتفاق می‌افتد، مثال‌زدنی است و هنرمندان دوبله آذربایجان اصلا قابل رقابت با هنرمندان داخلی نیستند.
با توجه به گویش اصیل تهرانی که حشمت فردوس در این سریال داشت، از سختی‌های دوبله آذری این نقش بگویید.
به هر حال نقش سخت و پیچیده‌ای است و تبدیل کردن آن به فرهنگ و آوا‌های آذری و این‌که برای مخاطب قابل فهم باشد، کار چندان راحتی نیست. ضمن این‌که حفظ فنون دوبله و راکورد زبان هم باید در این کار لحاظ شود که کار سختی است.
به خصوص تکیه کلام‌های حشمت فردوس که ممکن است برای فارسی زبانان جذابیت داشته باشد. شما چه کردید که از جذابیت این شخصیت کاسته نشود؟
همه شبیه‌سازی شده تا جذابیتش را برای مخاطب از دست ندهد. از این نظر کار ما هم سخت بود. یعنی دو جلسه من و آقای بحرالعلومی دنبال شبیه‌سازی این واژه‌ها و تکیه‌کلام‌ها به زبان آذری بودیم.
دوبلور خوب، پشت میکروفون بازی می‌کند
سعید بحرالعلومی که دوبلور مهدی با بازی شهرام پوراسد است، درباره تجربه دوبله آذری می‌گوید: خاطرم هست از همان دهه ۷۰ به همراه آقای حسین‌زاده کار دوبله آذری را آغاز کردیم. اما از همان ابتدا ما صحبت‌هایی پیرامون تشکیل گروه نمایشی در سیمای آذری کرده بودیم.
این‌که تله‌تئاتر انجام بدهیم که متاسفانه به دلایلی این اتفاق نیفتاد و در نهایت به دوبله آذری رسیدیم. اتفاقا به همین خاطر حدود ۱۲- ۱۰ سال از بازیگری دور شدم و مدام مشغول کار دوبله بودم. تا این‌که از سال ۸۷ کار بازیگری را ادامه دادم.
وی در ادامه درباره سختی‌های این کار توضیح می‌دهد: مقوله مهمی در دوبله وجود دارد مبنی بر این‌که بازیگر آمده و نقشش را بازی کرده و رفته. حال اگر آن شخص بازیگر قابلی باشد که کار دوبلور سخت است که باید با قدرت آن کار را انجام بدهد.
اگر هم بازیگر ضعیفی باشد، باز هم کار دوبلور سخت‌تر می‌شود که بتواند با توانایی‌اش ضعف‌های کار را بپوشاند؛ بنابراین دوبلور است که باید به واسطه صدا و توانایی‌اش بتواند حس بازیگر را به زبان دیگری به مخاطب منتقل کند.
در کنار سختی‌ها و مصائبی که در کار وجود دارد، یک سری اتفاقات هم در کار هست که باعث می‌شود انگیزه‌هایمان را از دست بدهیم. یکی از آن‌ها مشکلات مالی است و این‌که بودجه‌های خوبی برای این کار‌ها تعریف نمی‌شود یا این‌که پرداخت‌ها به موقع نیست و دیگری یک سری مسائلی است که در کار به وجود می‌آید.
با این حال من در این کار سعی کردم نقش مهدی را با حسی که آقای شهرام پوراسد بازی کرده، دوبله کنم تا بتوانم حس بازی را به مخاطب آذری منتقل کنم. دوبلور خوب پشت میکروفون بازی می‌کند.
بحرالعلومی که در این مجموعه به جای چند کاراکتر دیگر هم صحبت می‌کند، عنوان می‌کند: هر کدام از بازیگران اصلی دوبلور خودشان را دارند. اما در «ستایش» و برخی سریال‌های دیگر گاهی پیش می‌آید که برای نقش‌های کوتاه و تک‌سکانسی و با دیالوگ‌های کوتاه با تغییر صدا و لحن می‌توان صحبت کرد. در این سریال هم خواستم به جای مهدی صحبت کنم که دستم برای گفتن نقش‌های عبوری باز باشد. اتفاقا من سال‌ها پیش در یک کار به جای داریوش ارجمند صحبت کرده بودم. اما در «ستایش» به نظرم آقای حسین‌زاده گزینه مناسب‌تری بود.
