ایام نوروز نه‌تنها فرصتی برای دید و بازدید و سفر است، بلکه زمانی طلایی برای رفتن به سینما و تماشای فیلم‌های روز نیز به‌شمار می‌رود. بسیاری از مردم که در طول سال فرصتی برای سینما رفتن ندارند، در تعطیلات عید این کمبود را جبران می‌کنند. همین موضوع باعث شده تا فیلم‌سازان و تهیه‌کنندگان، عید نوروز را بهترین زمان برای اکران آثارشان بدانند. ازاین‌رو رقابت میان فیلم‌ها در این ایام به اوج می‌رسد و پرده نقره‌ای، میزبان پرفروش‌ترین و پرمخاطب‌ترین آثار سال می‌شود. بی‌راه نیست اگر بگوییم نوروز، فصل طلایی سینمای ایران است.
اکران زودهنگام فیلم‌های نوروزی ۱۴۰۴
نوروز ۱۴۰۴ نیز مانند سال‌های گذشته با اکران فیلم‌های جدید همراه بود و مخاطبان زیادی به سینماها رفتند. بااین‌حال امسال به دلیل هم‌زمانی تعطیلات نوروز با ماه مبارک رمضان و شب‌های قدر، برنامه اکران با تغییراتی همراه شد. سینماها از ۲۹ اسفند تا سوم فروردین تعطیل بودند و از چهارم فروردین به فعالیت عادی بازگشتند.
در همین راستا، اکران نوروزی از روز چهارشنبه هشتم اسفندماه ۱۴۰۳ آغاز شد؛ تصمیمی که با هدف استفاده بهتر از فرصت‌های فروش پیش از ایام شهادت امیرالمؤمنین اتخاذ شد. اکران زودتر از موعد، اتفاقی کم‌سابقه در تقویم سینمایی ایران بود و واکنش‌های مختلفی را به همراه داشت.
برخی آن را تدبیری برای مدیریت محدودیت‌های زمانی دانستند و برخی دیگر معتقد بودند این تغییر می‌تواند بر الگوی حضور مخاطبان و رقابت میان فیلم‌ها تأثیر بگذارد.
سبد متنوع فیلم‌های نوروزی ۱۴۰۴؛ از انیمیشن تا دفاع مقدس
اکران نوروزی ۱۴۰۴ با ترکیبی متنوع از ژانرها آغاز شد؛ مجموعه‌ای که به نظر می‌رسد مدیران سینمایی با دقت، برای پاسخگویی به سلایق گوناگون مخاطبان آن را برنامه‌ریزی کرده‌اند. از درام‌های تاریخی و اجتماعی گرفته تا آثار کودک، انیمیشن و کمدی، هر مخاطبی می‌تواند سهمی از این سفره فرهنگی داشته باشد.
نخستین فیلمی که اکران نوروزی آن قطعی شد «موسی کلیم‌الله: به وقت طلوع» بود؛ اثری تاریخی و مذهبی به نویسندگی و کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا و تهیه‌کنندگی سید محمود رضوی. این فیلم که توسط سیمافیلم تولید شده، داستان زندگی حضرت موسی را از پیش از تولد تا دوران کودکی روایت می‌کند؛ فیلمی فاخر که برخلاف بسیاری از آثار مشابه، محصول هیچ‌یک از سازمان‌های سینمایی شناخته شده کشور نیست.
فیلم بعدی «رها» به کارگردانی حسام فرهمند و تهیه‌کنندگی سعید خانی است. فیلمی اجتماعی با داستانی معاصر درباره خانواده‌ای که درگیر یک لپ‌تاپ می‌شوند؛ موضوعی به‌روز با زمینه‌های دراماتیک که می‌تواند با مخاطب جوان و خانوادگی ارتباط برقرار کند.
در میان آثار دفاع مقدس نیز فیلم «پیشمرگ» به کارگردانی علی غفاری و تهیه‌کنندگی آرش زینال‌خیری حضور دارد. این فیلم به زندگی شهید سعید قهاری در کردستان می‌پردازد و روایتی از جان‌فشانی‌ها و مقاومت مردم غرب کشور در برابر گروه‌های ضدانقلاب ارائه می‌دهد.
در ژانر کمدی که همواره از پرمخاطب‌ترین گونه‌های سینمایی در ایام نوروز است، چند فیلم قابل‌توجه روی پرده رفته‌اند. «دایناسور» ساخته مسعود اطیابی، یکی از این آثار است. اطیابی که پیش‌تر با فیلم‌هایی مانند «تگزاس» و «انفرادی» توانسته بود گیشه را فتح کند، حالا با «دایناسور» بازگشته تا بار دیگر مخاطب عام را به سالن‌های سینما بکشاند.
«عینک» دیگر فیلم کمدی این دوره است؛ اثری از حسین مهکام با بازی حامد بهداد در نقش اصلی. بهداد که بیشتر با نقش‌های جدی شناخته می‌شود، در این فیلم در نقش مردی ظاهر می‌شود که پس از مرگ پدرش به دنبال یافتن گنج است؛ ترکیبی از طنز و ماجراجویی که می‌تواند جذاب باشد.
در بخش کودک و نوجوان نیز شاهد حضور انیمیشن «پسر دلفینی ۲» به کارگردانی محمد خیراندیش هستیم؛ ادامه‌ای بر قسمت اول این انیمیشن که در زمان اکرانش با استقبال خوبی روبه‌رو شد. همچنین فیلم «بامبولک» به کارگردانی آرش معیریان، اثری کمدی در فضای کودکانه است که با محوریت موضوع فرزندآوری، سعی دارد پیامی اجتماعی را در قالب طنز منتقل کند.
در نهایت، فیلم «کوکتل مولوتوف» به کارگردانی حسین دوماری، با نگاهی طنز به فضای اجتماعی و سیاسی دهه ۵۰ و ۶۰ یکی دیگر از گزینه‌های متفاوت اکران نوروزی امسال است.
با چنین تنوعی در ژانر و موضوع، به نظر می‌رسد اکران نوروز ۱۴۰۴ تلاشی هدفمند برای بازگرداندن طیف گسترده‌تری از مخاطبان به سالن‌های سینما باشد؛ اما باید دید واقعا چقدر توانسته‌اند به هدف خود نزدیک شوند.
آغاز متفاوت سال در گیشه سینما: نوروز ۱۴۰۴ و بازگشت ژانرهای غیرکمدی به صدر فروش
نوروز ۱۴۰۴ در حالی به پایان رسید که گیشه سینماها شاهد تحولی قابل‌توجه در ترکیب فیلم‌های پرفروش بود.
برخلاف سال‌های گذشته که ژانر کمدی با اختلاف زیادی صدرنشین جدول فروش نوروزی می‌شد، امسال فیلم‌های غیرکمدی نیز توانستند سهم چشمگیری از بازار را به خود اختصاص دهند.
دو فیلم «رها» و «موسی کلیم‌الله: به وقت طلوع» که از جمله آثار غیرکمدی محسوب می‌شوند، توانستند با فروشی قابل قبول، جایگاه خود را در میان پرفروش‌ترین‌های نوروزی تثبیت کنند. این دو فیلم با پشت‌سر گذاشتن بیشتر آثار کمدی نوروز، نشان دادند که مخاطب سینمای ایران، بیش از گذشته به ژانرهای متنوع علاقه‌مند شده است. در این میان، تنها فیلم «دایناسور» بود که توانست از «موسی کلیم‌الله» پیشی بگیرد و به رتبه اول فروش دست یابد. «کوکتل مولوتف» به‌عنوان تنها نماینده موفق کمدی، جایگاه سوم را از آن خود کرد و پس از آن فیلم «رها» در رتبه چهارم قرار گرفت.
بااین‌حال، پاسخ به این پرسش که آیا گیشه نوروز ۱۴۰۴ موفق بوده یا نه، نیاز به بررسی دقیق‌تری دارد. سوددهی نهایی یک فیلم تنها از میزان فروش بلیت مشخص نمی‌شود؛ بلکه هزینه‌های تولید، تبلیغات و میزان مشارکت مخاطب در طول زمان نیز باید در نظر گرفته شود.ازاین‌رو قضاوت نهایی را باید به دست سینماداران، پخش‌کنندگان و صاحبان فیلم‌ها سپرد.
در این میان، فیلم‌هایی هم بودند که نتوانستند در جذب مخاطب موفق عمل کنند. «عینک قرمز» با تنها پنج هزار تماشاگر پس از پنج هفته اکران، نمونه‌ای از این شکست‌هاست؛ فیلمی که شاید با ایده‌ای متفاوت وارد میدان شد؛ اما نتوانست ارتباط لازم را با مخاطب برقرار کند.
در مجموع، نوروز امسال را می‌توان نه یک شکست کامل و نه یک پیروزی تمام‌عیار دانست؛ بلکه آغاز فصلی تازه در سینمای ایران که در آن تنوع ژانر، ریسک‌پذیری سازندگان و استقبال مخاطبان، آینده‌ای متفاوت را نوید می‌دهد.
مقایسه تعداد مخاطبان و فروش چهار فیلم پرفروش اکران نوروز ۱۴۰۴ با ۱۴۰۳
در آستانه پایان تعطیلات نوروزی، بررسی آمار فروش و تعداد مخاطبان فیلم‌های اکران شده در نوروز ۱۴۰۴ در مقایسه با سال گذشته، تصویری نسبتا روشن از وضعیت گیشه سینمای ایران به ما می‌دهد. اگرچه فروش فیلم به عوامل مختلفی مانند تعداد سالن‌ها، مدت زمان اکران، تبلیغات، کیفیت فیلم، ستاره‌های بازیگر و... وابسته است و نمی‌توان صرفا بر اساس رقم فروش یا تعداد بلیت درباره کیفیت یک فیلم قضاوت کرد؛ اما داده‌های آماری همواره مسیر تحلیل‌های دقیق‌تر را باز می‌کنند.
در نوروز ۱۴۰۳ فیلم «تمساح خونی» با فروش خیره‌کننده بیش از ۱,۶۸۲ میلیارد ریال و جذب نزدیک به ۲.۸ میلیون مخاطب در ۶۹۴ سالن سینما، صدرنشین مطلق جدول فروش بود. این فیلم علاوه بر اکران نوروزی، توانست با ادامه نمایش در ماه‌های بعد و اکران آنلاین نیز مخاطبان بسیاری را جذب کند. در مقابل، پرفروش‌ترین فیلم نوروز ۱۴۰۴ «دایناسور» به کارگردانی مسعود اطیابی با فروشی در حدود ۸۵۱ میلیارد ریال و جذب نزدیک به یک میلیون مخاطب در ۶۴۱ سالن بود؛ یعنی تقریبا نصف فروش فیلم اول نوروز سال قبل.
اگرچه «دایناسور» از نظر تعداد سالن با «تمساح خونی» فاصله زیادی ندارد؛ اما اختلاف در میزان فروش و مخاطب، تفاوت قابل توجهی را نشان می‌دهد. البته باید توجه داشت که «دایناسور» هنوز در حال اکران است و ممکن است طی هفته‌های آینده رقم فروش آن افزایش پیدا کند؛ اما همچنان برای رسیدن به رکورد «تمساح خونی» راه درازی دارد.
فیلم «بی‌بدن» در نوروز ۱۴۰۳ با فروش ۴۶۵ میلیارد ریال و بیش از ۷۷۰ هزار مخاطب، رتبه دوم را داشت. این در حالی است که فیلم دوم نوروز ۱۴۰۴ یعنی «موسی کلیم‌الله»، با ۴۴۵ هزار بلیت و فروش ۳۶۸ میلیارد ریالی در رتبه بعدی قرار دارد. تفاوت تعداد مخاطب این دو فیلم چشمگیر است؛ اما از نظر فروش، اختلاف کمتر است که می‌تواند نشان‌دهنده افزایش قیمت بلیت یا توزیع متفاوت سالن‌ها باشد.
در ادامه مقایسه، فیلم‌هایی مانند «کوکتل مولوتوف» و «رها» در سال ۱۴۰۴ توانستند فروشی به ترتیب بیش از ۳۱۳ و ۱۹۸ میلیارد ریال ثبت کنند که با آمار فیلم‌هایی چون «آسمان غرب» (۱۰۲ میلیارد ریال) و «آپاراتچی» (۵۸ میلیارد ریال) در سال ۱۴۰۳ قابل مقایسه‌اند و از آن‌ها پیشی گرفته‌اند. این نشانه‌ای از رشد نسبی بازار سینما به‌ویژه در بخش میانی جدول فروش است.
انیمیشن «پسر دلفینی ۲» نیز در نوروز ۱۴۰۴ با فروش بیش از ۱۱۹ میلیارد ریال، عملکردی بهتر از «ایلیا: جست‌وجوی قهرمان» در نوروز ۱۴۰۳ (با فروش ۸۲ میلیارد ریالی) داشت. این نکته نشان می‌دهد که انیمیشن ایرانی، اگرچه هنوز راه زیادی در جذب مخاطب در پیش دارد؛ اما در مسیر رشد قرار گرفته
است.
از سوی دیگر، فیلم‌هایی مثل «پیشمرگ» و «بامبولک» با فروش نسبتا پایین‌تر، جایگاهی مشابه فیلم‌هایی چون «نوروز» و «پرویزخان» در نوروز سال گذشته پیدا کردند؛ اما نکته عجیب در جدول نوروز ۱۴۰۴، عملکرد ضعیف «عینک قرمز» است که تنها ۵,۵۵۲ بلیت فروخت و ۴ میلیارد ریال فروش داشت؛ رقمی بسیار پایین که شاید دلایل متعددی مانند ضعف در تبلیغات، تعداد سالن محدود (فقط ۱۹۰ سالن) یا استقبال پایین مخاطبان داشته باشد.
با یک نگاه کلی می‌توان گفت اگرچه فیلم‌های پرفروش نوروز ۱۴۰۴ نتوانستند به رکوردهای سال گذشته برسند؛ اما در رده‌های میانی، فروش آثار نسبت به سال قبل با رشد همراه بوده است. به عبارت دیگر، گرچه «تمساح خونی» در سال گذشته پدیده‌ای استثنایی بود؛ اما اکران ۱۴۰۴، با تنوع ژانری و افزایش نسبی در فروش آثار متوسط، نشانه‌هایی از پویایی بازار سینما را نشان می‌دهد.با یک نگاه کلی می‌توان گفت اگرچه فیلم‌های پرفروش نوروز ۱۴۰۴ نتوانستند به رکوردهای سال گذشته برسند؛ اما در رده‌های میانی، فروش آثار نسبت به سال قبل با رشد همراه بوده است. به عبارت دیگر، گرچه «تمساح خونی» در سال گذشته پدیده‌ای استثنایی بود؛ اما اکران ۱۴۰۴، با تنوع ژانری و افزایش نسبی در فروش آثار متوسط، نشانه‌هایی از پویایی بازار سینما را نشان می‌دهد.
با توجه به اینکه برخی فیلم‌های نوروزی ۱۴۰۴ هنوز در حال اکران هستند و اکران آنلاین آن‌ها نیز آغاز نشده، می‌توان امیدوار بود که آمار فروش در هفته‌های آینده رشد بیشتری داشته باشد. به‌ویژه فیلم‌هایی مثل «دایناسور» و «موسی کلیم‌الله» که با توجه به محبوبیت کارگردان و ژانرهایشان، ظرفیت جذب مخاطب بیشتری دارند.
در نهایت باید گفت مقایسه دقیق جدول‌ها نشان می‌دهد اگرچه سینمای ایران در سال ۱۴۰۴ هنوز یک فیلم پرفروش در حد «تمساح خونی» ندارد؛ اما در مجموع تعداد فیلم‌های موفق‌تر بیشتر شده است و همین امر می‌تواند نویدبخش سالی پربار برای گیشه سینما باشد.
اکران نوروز همواره به‌عنوان زمان طلایی سینمای ایران شناخته می‌شود. تعطیلات طولانی، فضای شاد نوروزی و افزایش اوقات فراغت خانواده‌ها، فرصت مناسبی برای جذب مخاطبان به سالن‌های سینما فراهم می‌کند. بسیاری از فیلم‌سازان تلاش می‌کنند آثار خود را به این بازه زمانی برسانند تا از این موقعیت ویژه بهره‌مند شوند. به‌ویژه اگر فیلمی پیش از اکران عمومی، در جشنواره فیلم فجر حضور داشته باشد و موفق به دریافت جوایزی شده باشد، طبیعتا در معرض توجه رسانه‌ها و مخاطبان قرار می‌گیرد و تبلیغات دهان‌به‌دهان یا رسمی آن رشد چشمگیری می‌یابد.
بااین‌حال، نمی‌توان صرفا بر اساس جوایز، فروش بالا یا حضور در اکران نوروز، کیفیت واقعی یک فیلم را سنجید. برخی فیلم‌ها با وجود فروش بالا، از نظر منتقدان ضعیف ارزیابی می‌شوند و برعکس، آثار ارزشمند و هنری ممکن است در گیشه چندان موفق عمل نکنند. بنابراین ارزیابی یک فیلم نیازمند نگاهی جامع‌تر است؛ نگاهی که هم عناصر فنی و محتوایی را در نظر بگیرد و هم تأثیرگذاری آن بر مخاطب را. فروش تنها یکی از معیارهاست، نه همه آن.
