در این روز‌ها کرونا نقش سنگی را ایفا می‌کند که مال پای لنگ است. در روز‌هایی که اقتصاد جامعه باعث شده بود بیشتر مردم و به ویژه هنرمندان صورت‌های خود را با سیلی سرخ نگه دارند، کرونا آمد تا بگوید همیشه نمی‌توان روی سیلی حساب باز کرد و باید برنامه ریزی جامعی برای آینده داشت.
اخبار فرهنگ و هنر - هنر به ویژه هنرهای تجسمی در ایران نیازمند توجه و تلاش بیشتر است تا به یک استاندارد برسد. اینکه هنرمندان ما می‌گویند ما قبل از کرونا هم بیکار بودیم، هر شخصی را آزرده خاطر می‌کند.
تشریح و دیدن وضعیت کار و زندگی هنرمندان از نزدیک، یکی از اقداماتی است که مسئولان در این سال‌ها داشته اند. بعضاً مواردی هم پیش می‌آید که بیان و پیگیری آنها وظیفه مستقیم اهالی رسانه است و متولیان فرهنگ و هنر هم به این سوال و درخواست‌ها پاسخ می‌دهند.
در همین راستا درباره موضوعات و رویداد‌های مختلفی با هادی مظفری مدیر کل هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت و گویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید:
آقای مظفری؛ لطفاً از روز‌های فعلی هنرهای تجسمی برایمان بگویید.
همانطور که می‌دانید یک دوره چهار ماهه سخت را پشت سر گذاشتیم و علاوه بر فشار‌هایی که به دلیل گسترش ویروس کرونا در جامعه به وجود آمد و خطرات و نگرانی‌هایی که سلامتی مردم را تهدید کرد، طبیعتاً بخش اقتصادی جامعه و به تبعیت از آن بازار هنر دچار آسیب جدی شد. با توجه به اینکه بخش مهمی از هنر این سرزمین را هنرمندان تجسمی تشکیل می‌دهند، آنها هم از این موج بحران در امان نماندند.
اداره کل تجسمی برای ساماندهی وضعیت حاکم چه اقداماتی انجام داده است؟
کار‌های متعددی در ایام نوروز و قرنطینه انجام دادیم؛ اول اطلاعات جامعی از وضعیت اقشار آسیب دیده، هنرمندان، اساتیدی که کلاس‌های هنریشان تعطیل شده، گالری‌هایی که برنامه هایشان آسیب دید و همچنین هنرمندانی که به صورت مستقل در خانه و آتلیه‌های شخصی شان فعالیت می‌کردند و تولیداتشان به نوعی در گردش و چرخه هنر به دست متقاضی می‌رسید، کسب کردیم.
جمع آوری این آمار حدود دو ماه طول کشید؛ تا اینکه توانستیم یک برداشت کلی از گالری ها، هنرمندان و آموزشگاه‌هایی که شرایطشان را اظهار کردند به دست آوریم و سپس این اطلاعات را در اختیار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که مسئولیت جمع بندی شرایط اهالی فرهنگ و هنر در ایام کرونا را دارد، قرار دهیم.
با توجه به گستردگی رشته‌های تجسمی و تعداد زیاد هنرمندان این عرصه، جمع آوری این اطلاعات کار راحتی بود؟
واقعیت این است که بر خلاف سایر مشاغل، اطلاعات به‌روز و دقیقی از هنرمندان وجود ندارد. به طور مثال اگر شما امروز بخواهید تعداد مهندسان، پزشکان، وکلا و ... در کشور را بدانید، یک عدد مشخص به شما می‌گویند که اتفاقاً صحیح است. این آمار دقیق به دلیل وجود سازمانی به نام سازمان نظام مهندسی، نظام پزشکی و ... است. یعنی هر شخصی پروانه فعالیت خود را از سازمان مربوط دریافت می‌کند. در صورتی که در جامعه هنری چیزی به عنوان سازمان نظام هنرمندان وجود ندارد؛ بنابراین وقتی چنین اتفاقاتی رخ می‌دهد، دسترسی به اطلاعات واقعی و راستی آزمایی شده کار نسبتاً دشواری است و جمع آوری اطلاعات حتماً زمان بیشتری را صرف می‌کند. به هرحال با تلاشی که صورت گرفت، اداره کل تجسمی توانست اطلاعات انجمن ها، گالری ها، آموزشگاه‌های آزاد هنری و ... را جمع آوری کند. مجموع این بانک اطلاعاتی به همراه خود اظهاری که هنرمندان از طریق ثبت نام در سامانه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام دادند، ثبت و ضبط شده و در حال بررسی است. اطلاعات افراد واجد صلاحیت برای دریافت کمک در وزارتخانه موجود است و هریک از ادارات موسیقی، تجسمی و تئاتر وظیفه دارند اسامی متقاضیان دریافت کمک را بررسی و نتیجه را اعلام کنند.
آیا هنرمندان آسیب دیده در ایام کرونا همان تعدادی هستند که در سامانه ثبت نام کرده اند؟
تمامی بخش‌های جامعه هنری به ویژه آنها که عرضه و فروش آثار را برعهده داشتند، از این اتفاق لطمه دیدند اما بسیاری از هنرمندان هم اظهار نکردند. در حال حاضر که داده‌ها و اطلاعات بخش سامانه را بررسی می‌کنیم، تعدادی که برای دریافت کمک ثبت نام کرده اند کمتر از بررسی‌ها و ذهنیتی است که ما تاکنون از جامعه تجسمی داشته ایم.
تعداد زیادی از اهالی تجسمی به این دلیل که شاید گمان کردند بروکراسی مسیر طولانی باشد و یا نتیجه مدّ نظرشان حاصل نشود، از ثبت نام در سامانه صرف نظر کرده اند؛ اما ما نباید فکر کنیم که اگر به طور مثال بیست هزار نفر در سامانه ثبت نام کردند پس فقط همین تعداد در بحران کرونا آسیب دیده اند؛ بلکه جمعیت بسیاری از جامعه هنری متضرر شده و ما باید اطلاعات دقیق آنها را به وزارت رفاه اعلام کنیم.
آیا هنرمندانی که در سامانه ثبت نام نکرده اند، مشمول دریافت کمک و حمایت نخواهند شد؟
همانطور که می‌دانید یک فرصت مشخص در اختیار انجمن ها، آموزشگاه‌ها و هنرمندان قرار گرفت تا میزان خسارت خود را به طور رسمی اعلام کنند. حال اگر هنرمند و یا صاحب گالری به هردلیلی در این سامانه ثبت نام نکرده باشد، باید به نظر او احترام گذاشت. به هر حال تعداد دقیق هنرمندان مشخص نیست که راحت بتوان به سراغشان رفت.
آیا کرونا و قرنطینه پیامد مثبتی هم برای جامعه هنری و به ویژه تجسمی داشت؟
در قرنطینه خانگی فرصت مغتنمی برای خلق اثر و آفرینش هنر توسط هنرمندان ایجاد شد. طبق آنچه از هنرمندان و اساتید شنیده‌ام، آنها این فرصت را نسوزاندند؛ بلکه قدرش را دانسته و مانند یک کارخانه تولیدات خود را به حداکثر رساندند. بعد از این برهه لازم است شرایط برای نمایش و فروش این تولیدات فراهم شود.
آیا برنامه ریزی و یا چشم اندازی برای از سرگیری فعالیت‌های هنری دارید؟
بله؛ برنامه ریزی‌ها انجام شده تا بعد از عادی‌تر شدن شرایط بتوانیم فرصت‌های نمایش و عرضه آثار هنری را فراهم کنیم که در این صورت بخشی از ضرر‌های این چندماه خانه نشینی جبران می‌شود. در حال حاضر فضای جامعه نیاز مبرم به رویداد، امید، شادی، کار و تولید دارد. وقتی گفته می‌شود که چرخه اقتصاد و تولید کشور باید به حرکت در بیاید، کسی نمی‌تواند نسبت به چرخه فرهنگ و هنر بی تفاوت باشد. حتماً باید چرخه فرهنگ بچرخد و عرضه و تقاضای جامعه از این بخش رفع شود. احساس ما این است که فعالیت‌های فرهنگی هنری در این مدت مثل یک فنر جمع و فشرده شده و در حال حاضر این فنر کم کم در حال آزاد شدن است. به مرور باید فضا برای نمایش تولیدات هنری این ماه‌ها و همچنین شکوفایی علاقه و انگیزه‌ای که هنرمند و فعالان عرصه هنر داشته اند، شکوفا شود. همانطور که می‌دانید یکسری مشاغل حول محور هنر شکل می‌گیرد؛ از جمله گالری‌داری، کیوریتوری، پژوهشگری و ... این‌ها ممکن است در تولید اثر هنری نقش نداشته باشند، اما از حاشیه هنر امرار معاش می‌کنند بنابراین حتماً باید خواسته هایشان مورد بررسی قرار بگیرد.
رویداد‌های شاخصی که برای سال ۹۹ در نظر گرفته شده، چیست؟
پیش‌بینی ما این است که در سال جاری بینال سفال و سرامیک و بینال مجسمه را برگزار کنیم. همچنین بیست و هفتمین جشنواره تجسمی جوانان در مرحله آماده سازی فراخوان است که اگر شرایط بهداشتی اجازه دهد، امسال به میزبانی تهران برگزار خواهد شد. قصد داریم که سیزدهمین جشنواره تجسمی فجر و دیگر رویداد‌های مربوط به سال ۹۹ را با انرژی مضاعف برگزار کنیم. همچنین سعی می‌کنیم که دهمین دوره رویداد پرسبوک در کاشان در خانه منوچهری برگزار شود.
آیا تصمیمی درباره زمان برگزاری سیزدهمین حراج تهران که باید تیرماه برگزار می شد، گرفته شده است؟
موسسه حراج تهران از ما خواست که برگزاری حراج با دو ماه تأخیر برگزار شود تا شرایط بهداشتی بهبود یابد؛ ما هم با این درخواست موافقت کرده ایم. لذا سیزدهمین حراج تهران (در دور اول) دو ماه دیرتر برگزار می شود.
با توجه به برگزاری جشنواره تجسمی جوانان در شهرستان ها، چه شد که امسال تهران را میزبان قرار دادید؟
باتوجه به اینکه باید از سفر‌های غیرضروری کاسته شود و بتوانیم جشنواره را در فضای بزرگ‌تر و با رعایت فاصله گذاری‌ها برگزار کنیم، تصمیم گرفتیم که امسال تهران میزبان این رویداد باشد.
از روند مرمت موزه هنرهای معاصر تهران چه خبر؟
الان روز‌های پرکار مرمت موزه هنرهای معاصر است که تا پاسی از شب طول می‌کشد. خود من هم دو، سه روز در هفته در موزه حضور دارم و تمام توان وزارت ارشاد پای کار آمده تا بتوانیم ظرف چند ماه آینده موزه را بازگشایی کنیم. الان می توان گفت که نگرانی جدی برای مرمت موزه نداریم و تا دو، سه ماه آینده کار عمرانی به پایان می‌رسد. بعد از آن باید برنامه ریزی‌ها برای انتخاب بهترین زمان بازگشایی آن انجام شود. امیدواریم کار در این دو، سه ماه و تا پایان شهریور تمام شود؛ ما پای قولمان هستیم. فکر‌هایی برای نمایشگاه افتتاحیه و حتی نمایشگاه‌های بعدی در موزه هنرهای معاصر شده است. حتماً یک ماه قبل از بازگشایی، افکار عمومی در جریان اتفاق‌هایی که در طول مرمت موزه افتاد قرار خواهند گرفت.
از موزه هنرهای معاصر اهواز چه خبر؟
من بسیار برای موزه هنرهای معاصر اهواز نگران هستم و آرزو دارم که این موزه به مدار و جریان هنر کشور بازگردد. در همین راستا هم بار‌ها مکاتبه کردیم؛ جلساتی در معاونت ها، استانداری خوزستان و ... برگزار شده، اما فکر می کنم دیگر باید سرنوشت این موزه را وزارتخانه پیگیری کند. آن طور که پیداست قراردادشان تا ۲ یا ۳ سال دیگر ادامه دارد و این مشکل می‌تواند از طریق گفت و گو و تعامل طرفین و از طرف استانداری حل شود.
آقای مظفری دوسالانه خوشنویسی چرا امسال برگزار نمی‌شود؟
همان طور که استحضار دارید، یکی از نظام‌مند‌ترین انجمن‌های هنری به لحاظ تعداد شعب، تعداد هنرجو و مدرس انجمن خوشنویسان ایران است. باتوجه به اینکه تعطیلی این چندماهه آسیب جدی به انجمن‌ها وارد کرد، رئیس این مجموعه استاد امیرخانی خواستند که امسال به جای برگزاری بینال، به بخش‌های دیگر حوزه خوشنویسی کمک شود. ما هم از این پیشنهاد استقبال کردیم و قرار است در اعتبارت سال جاری، هزینه برگزاری بینال خوشنویسی برای کمک به این انجمن صرف شود.
چند هنرمند مدعی شده اند آثاری که از آنها در گنجینه موزه هنرهای معاصر بوده است، دیگر موجود نیست. آیا این ادعا صحت دارد؟
غیر ممکن است؛ البته من در دوره‌های قبل نبودم، اما باتوجه به اینکه از رویه ثبت و ضبط و نگهداری اموال خبر دارم و می دانم که وقتی قرار است یک اثر مثلا به یکی از موزه‌های دیگر شهر تهران انتقال یابد، چقدر شرایط سختی برایش تعریف شده، لذا می‌توانم بگویم چنین اتفاقی رخ نداده است. ممکن است در دوران گذشته که فرضاً بینالی برگزار و اثر برگزیدگان خریداری می شد، باتوجه به اینکه رئیس موزه و مرکز تجسمی مسئولیت واحد داشتند، گفت و گو و صحبت در مورد خرید آن اثر در موزه انجام شده و در نتیجه طرف مقابل تصور کرده که اثرش برای موزه خریداری می‌شود. در صورتی که آن اثر برای حوزه تجسمی خریداری شده نه موزه؛ اثری که برای موزه خرید می‌شود حتما سند موزه، گواهی قرارگرفتن در موزه و همچنین شماره پلاک اموال دریافت می‌کند. حالت دوم این است که در نمایشگاه‌هایی که برای موزه تدارک دیده می شد، نمایشگاه گردان اعلام می کرد این تعداد اثر از این هنرمندان برای برگزاری یک دوره نمایشگاه در موزه انتخاب شده است. بعد کتاب نمایشگاه چاپ شده و هنرمند اعلام کرده است که اثر من به موزه راه یافت، در کتاب چاپ شد و این هم نمونه؛ اما در این حالت هم آن اثر برای چاپ در کتاب و نمایشگاه انتخاب شده نه برای رفتن به گنجینه موزه.
بنابراین با توضیحاتی که عرض کردم، اگر کسی مدعی است که اثرش برای موزه خریداری شده و پلاک اموال به آن تعلق گرفته است، حتماً به ادعای او رسیدگی می‌کنیم؛ اما تمامی مواردی که تا الان عنوان شده، در جشنواره‌ها و رویداد‌های مختلف پیش آمده و یا هنرمندی اثرش را به آن رویداد اهدا کرده است. باید بگویم که همزمان با بازگشایی مجدد، چند جلد کتاب از گنجینه موزه منتشر و تعداد اصلی آثار موزه منتشر خواهد شد. در این صورت سوالات برخی از افراد هم پاسخ داده می‌شود.
مشکل ثبت خانه موزه استاد محجوبی چیست؟
آرزوی ما این است یکی از مکان‌هایی که به خانه موزه‌های شهر تهران اضافه می‌شود، خانه استاد حسین محجوبی باشد. پس از بازدیدی که بنده از آن مجموعه داشتم، با آقای وزیر مکاتبه کردم و ایشان هم با شهردار مکاتبه کردند. موضوع الان در دست ساختار شورای شهر و شهرداری تهران است و لازم است از آن طریق پیگیری شود.
تندیس و گواهی حضور برگزیدگان دوره دوازدهم جشنواره تجسمی فجر هنوز به دست آنها نرسیده. آیا دلیل خاصی دارد؟
به این دلیل که کتاب جشنواره در دست چاپ است و فکر می‌کنم تا ده روز دیگر آماده شود. دوستان در دبیرخانه منتظر هستند که کتاب را همراه با لوح و دیگر جوایز به دست برگزیدگان برسانند. ما همچنین سعی می‌کنیم که بخش بزرگداشت مفاخر تجسمی و تقدیر از برگزیدگان دوره دوازدهم را در دل دوره سیزدهم انجام دهیم.
