فیلم دیدن در فضای باز ایده‌ای است که تقریبا به اندازه سینما قدمت دارد. در سال‌های آغازین حیات سینما خیلی پیش می‌آمد که مردم در ساحل یا مکان‌هایی از این دست، بر پرده‌هایی که در فضای باز نصب شده بود، به تماشای فیلم‌های صامت بنشینند.
اخبار فرهنگ و هنر - نخستین تجربه‌های تماشای فیلم زیر سقف آسمان سال ۱۹۱۶ در برلین ثبت شده است. پس از آن در آمریکا و دیگر کشورهای صاحب سینما نیز این ایده محبوب شد. اوج استقبال از این ایده دهه ۶۰ میلادی بود که برای مثال در آتن پایتخت یونان بیش از ۶۰۰ سینمای روباز فعالیت می‌کرد. در همین دوران در ایران هم سینماهای روباز وجود داشتند. تصویر زیر سینمایی روباز در آبادان است.
زیر سقف ماشین
داستان فیلم دیدن از داخل ماشین هم عمری طولانی دارد. در سال‌های پس از ۱۹۱۰ بارها تجربه فیلم دیدن از درون ماشین در نقاط گوناگون ثبت شده است، اما هیچکدام به رویدادی ادامه‌دار و استاندارد تبدیل نشدند. تا اینکه فردی به نام ریچارد هالینگزهد در سال ۱۹۳۳ نخستین سینمای «درایو این» را ثبت و تاسیس کرد.
او که فروشنده قطعات خودرو بود، برای تاسیس سینما دلیل مهمی داشت. او می‌خواست مادرش را به تماشای فیلم ببرد اما سالن‌های سینما و صندلی‌هایشان در آن دوران برای مادرش که زن درشت اندامی بود، زیادی کوچک بودند. همین شد که به فکر برپا کردن سینمایی افتاد که بدون پیاده شدن از ماشین بتوان در آن به تماشای فیلم نشست. او چند سال پیش از این که ابتکارش را تجاری کند، دست به آزمون و خطا می‌زد تا در چیدمان ماشین‌ها، هیچکدام دید ماشین پشتی را کور نکند و سرانجام راه‌حلی برای این مشکل پیدا کرد. در سینمای او ماشین‌ها نسبت به هم ارتفاع متفاوتی داشتند تا هیچکدام راه دید دیگری را سد نکنند. او پس از دیدن استقبال مردم از نتیجه کارش در آگهی‌های خود می‌نوشت: «سینمایی برای تمام افراد خانواده. حتی بچه‌های شلوغ.»
هالینگزهد پس از ثبت اختراعش با دو سرمایه‌گذار شریک شد و در زمینی بزرگ آنطور که خودشان نامیده بودند، نخستین «درایو-این تئاتر» را راه انداختند. شعارشان این بود: «برای نخستین بار در جهان، نشسته در ماشین، فیلم‌ها را ببین و بشنو»
آن‌ها از سه بلندگوی بزرگ و یک پرده عظیم در ابعاد ۱۲ در ۱۵ متر برای نمایش دادن نخستین فیلمشان استفاده کردند. نخستین فیلمی که در این سینما به نمایش درآمد، «دو دست سپید» با بازی ستاره شیک‌پوش دوران صامت سینما، آدولف منژو بود.
چندین سال پس از ثبت ابتکار هالینگزهد زمان لازم بود تا سینما ماشین رونق بگیرد. یکی از کلیدهای موفقیت این پدیده چند سال بعد در دهه ۴۰ به دنیا آمد. در سال ۱۹۴۰ با به بازار آمدن بلندگوهای داخل خودرو، «درایو-این سینما»ها در آمریکا قدرت گرفتند و رشدشان تا دو دهه با سرعت ادامه پیدا کرد. پایان جنگ ویرانگر جهانی دوم و متعاقب آن افزایش انفجاری جمعیت بازار سینما ماشین را در دهه ۵۰ و ۶۰ میلادی حسابی داغ کرد.
درایو-این سینما در باقی کشورها
کری سیگریو در کتابش درباره تاریخچه «درایو-این سینما» می‌گوید، «درایو-این» اختراعی آمریکایی است که کمتر کشوری ویژگی‌های لازم برای بر پا کردنش را دارد. شاید به همین دلیل است که نخستین نمونه از این سینماها در اروپا که زادگاه سینما است، در سال ۱۹۵۷ افتتاح شد. آندره فورتن از مسئولان کمپانی فرانسوی «گومون» در این باره گفته بود: «این نوع سینما با خلق و خوی فرانسوی همخوانی ندارد.»
البته که خلق و خو تنها مشکل نبود و فراهم کردن امکان تاسیس این نوع سینما در کشورهای اروپایی با وسعت بسیار کمتر از آمریکا و در نتیجه قیمت بالای زمین دشوار بود.
به هر روی نخستین «درایو-این سینما»ی اروپایی را در ایتالیا تاسیس کردند. این سینما تابستان ۱۹۵۷ کنار اتوبانی بیرون شهر رم پا گرفت. پس از تاسیس «درایو-این» در رم، روند گسترش این دست سینماها در اروپا بسیار کند پیش رفت. تا آنجا که پس از یک دهه معدود مکان‌هایی در کشورهایی مثل دانمارک، آلمان، ایتالیا، سوئد، اسپانیا و فرانسه به این امر اختصاص یافت.
یکی از کشورهایی که بازار خوبی برای «درایو-این سینما» شد، استرالیا بود. نخستین «درایو-این سینما» در این کشور پهناور نخستین بار در سال ۱۹۵۴ پا به عرصه وجود گذاشت. طی سه سال ۵۰ نمونه تازه این سینماها در استرالیا افتتاح شد.
ایران هم در سال ۱۳۳۹ شمسی (۱۹۶۰ میلادی) برای نخستین بار «درایو-این سینما» را تجربه کرد. درایوین سینمای تهرانپارس اولین سینما از این دست در ایران بود که در تپه‌های تهرانپارس افتتاح شد.گنجایش این سینما ۲۸۴ اتومبیل و بهای بلیت آن ۱۵۰ ریال بود. به هر اتومبیل یک گوشی یا بلندگوی مخصوص داده می‌شد که بینندگان به میل خود صدای آن را تنظیم می‌کردند. درایوین سینمای ونک تقریبا یک دهه پس از سینمای تهرانپارس پا به عرصه گذاشت.
دوران افول
با گذشت زمان کم‌کم مشکلاتی که باعث به وجود آمدن «درایو-این سینما» شده بود، راه‌حل‌های دیگری پیدا می‌کرد. با به بازار آمدن «وی‌سی‌آر» و امکان پخش ویدئو در خانه زنگ خطر را برای «درایو-این سینما» به صدا درآمد. حالا دیگر مردم می‌توانستند در خانه فیلم‌های سینمایی را با خانواده تماشا کنند.
از آن گذشته زمین‌های بزرگی که روزگاری محل برپا شدن این سینماها شده بودند، کم کم ارزش زیادی پیدا کرد و دیگر صرفه اقتصادی نداشت که در آن‌ها فیلم نمایش داد. حتی حالا دیگر ماشین‌ها مثل قدیم بزرگ نبودند که صندلی‌های راحتشان دلیل باشد و از آن سو صندلی‌های سینما هر روز راحت‌تر از پیش می‌شدند.
همه این‌ها دست به دست هم داد تا از آغاز دهه ۷۰ میلادی به بعد افول «درایو-این سینما» آغاز شود. البته هنوز هم تعداد زیادی از این سینماها در آمریکا وجود دارد و بر اساس آمار آکادمی فیلم نیویورک اکنون حدود ۳۰۰ «درایو-این سینما»ی فعال در آمریکا وجود دارد.
کرونا و فرصتی تازه
از چند ماه پیش که ویروس کرونای جدید خودش را نشان داد، با پدیده‌ای به اسم فاصله‌گذاری اجتماعی روبه‌رو شده‌ایم. همین فاصله گذاری اجتماعی فرصتی برای خودنمایی دوباره «درایو-این سینما» شده است. در همین ایران خودمان پس از سال‌ها دوباره «درایو-این سینما» با عنوان «سینما ماشین» خودی نشان داد و با اکران فیلم «خروج» در پارکینگ برج میلاد اعلام وجودی دوباره کرد.
در کشورهای دیگر هم بازارشان رونق گرفته است. در آلمان از ابتدای شیوع تعداد ۳۰ «درایو-این سینما» باز شده است. ویلنیوس پایتخت لیتوانی هم در اقدامی جالب در فرودگاه بین‌المللی این شهر سینما برپا کرده است. حالا که به دلیل شیوع کرونا عملا پروازی انجام نمی‌شود، این فرودگاه در همکاری با جشنواره بین‌المللی فیلم ویلنیوس «درایو-این سینما» شده است.
در آمریکا هم پس از شیوع کرونا و فاصله‌گذاری اجتماعی با اتکا به گزارش رسانه‌های این کشور، دوباره بازار «درایو-سینما»ها رونق گرفته است.
هنوز برای قضاوت درباره آینده زود است و آینده سالن‌های سینما که اکنون تاریک و خالی هستند، مشخص نیست. شاید این آغازی دوباره برای «درایو-این سینما» باشد، شاید هم نه.
