مسابقات تلویزیونی، همواره از محبوب‌ترین آثار در سیما هستند. ذات رقابتی و مهیج این برنامه‌ها باعث می‌شود تا توجه بسیاری از مردم به آن‌ها جلب شود. یکی از بخش‌های پنجمین دوره جشنواره تلویزیونی جام جم که به انتخاب بهترین برنامه‌های سیما در سال ۹۶ و ۹۷ می‌پردازد، مسابقات تلویزیونی هستند. در این گزارش، به مرور مسابقات پربیننده پخش شده از شبکه‌های مختلف سیما می‌پردازیم.
شبکه یک
«دست پخت»
یکی از برنامه‌های پرجاذبه، مسابقات آشپزی است. شبکه یک سیما یکی از متفاوت‌ترین مسابقات سال‌های اخیر با محوریت آشپزی را با عنوان «دست پخت» روی آنتن برده است. در این مسابقه نیز طبق روال چنین برنامه هایی، رقابت بر سر کیفیت غذای طبخ شده است. اما چند ویژگی «دست پخت» باعث شده تا این برنامه متفاوت جلوه کند. اول اینکه سطح برنامه و رقابت در آن در سطح مسابقات آشپزی روز دنیاست. رویکرد اصلی، ترویج فرهنگ صرفه جویی و اصلاح الگوی مصرف است. همچنین تأکید بر ترویج سبک زندگی ایرانی اسلامی و تهیه غذا‌های بومی است. دوم، بین المللی بودن مسابقه است. به طوری که در بین گروه داوری گسترده برنامه، داورانی حضور دارند که تحصیل کرده دانشگاه‌های آشپزی در سطح جهان هستند و در مقاطعی شاهد حضور داوران خارجی بودیم. همچنین برندگان نهایی این مسابقه نیز به موسسات معتبر جهانی جهت تحصیل و آموزش معرفی می‌شوند.
شبکه دو
«مسابقه محله»
«مسابقه محله» نام برنامه‌ای تلویزیونی مخصوص گروه کودک و نوجوان است که با اجرای مسعود روشن‌پژوه اجرا می‌شود. پخش این برنامه که جنبه مسابقه‌ای، ورزشی و سرگرمی دارد از سال ۱۳۷۰ آغاز شد و تاکنون ادامه یافته است. در این برنامه که حالت مسابقه‌ای و سرگرمی دارد و هر بار در یک محل یا مکان اجرا می‌شود کودکان و نوجوانان حضور یافته و به اجرای انواع شیرین‌کاری‌ها، بازی‌ها و مسابقات می‌پردازند.
این برنامه با تم طنز همراه است و طراحی بازی‌ها و مسابقات را خود روشن‌پژوه برعهده دارد و تاکنون علاوه بر نقاط مختلف تهران در شهرستان‌های مختلف ایران نیز اجرا شده است.
شبکه سه
«برنده باش»
مسابقات اطلاع عمومی همواره هیجان و جذابیت خاصی دارند. به همین دلیل هم این نوع مسابقات معمولاً در ردیف پرمخاطب‌ترین برنامه‌های سیما در همه دوره‌ها قرار داشته اند. «برنده باش» عنوان جدید‌ترین مسابقه سیما با محوریت سنجش اطلاعات عمومی و حضور ذهن شرکت کنندگان در این مسابقه است که از شبکه سه سیما پخش می‌شود. تولیدکنندگان برنامه «برنده باش» تشویق و ترغیب جامعه به افزایش مطالعه و کتابخوانی را هدف اصلی تولید و پخش این برنامه می‌دانند.
اما یکی از برگ برنده‌های «برنده باش» حضور محمدرضا گلزار، به عنوان مجری است. بازیگری که برای نخستین بار در یک برنامه تلویزیونی حاضر شده است. با اینکه کار اجرا و بازیگری دو حرفه متمایز و دارای ویژگی‌های منحصر به فرد خود هستند، اما گلزار از عهده اجرای یک برنامه، آن هم در قالب مسابقه و رقابت بر سر اطلاعات عمومی، به خوبی بر آمده و رضایت بینندگان این برنامه را جلب کرده است.
شبکه چهار
«چهار، سه، دو، یک»
مسابقه سینمایی «چهار، سه، دو، یک» که نام خود را هم از یکی از مهمترین عبارات پشت صحنه سینما وام گرفته تلاش خوبی از یک رقابت جذاب تلویزیونی است که علاوه بر جنبه‌های سرگرمی، نکاتی آموزنده را درباره هنر‌های نمایشی به مخاطب و شرکت کنندگان یادآوری می‌کند.
سری پنجم این مسابقه در ۴۲ قسمت ۶۰ دقیقه‌ای با محوریت بازیگری، خلاقیت نمایشی، کارگردانی، تحلیل فیلم، پانتومیم، نمایشنامه خوانی و تدوین، تولید شد و همچون سری گذشته یک گروه سه نفره داوری شامل کارگردان، منتقد و بازیگر رقابت شرکت کنندگان را مورد قضاوت قرار گرفتند.
یکی از بخش‌های این مسابقه مربوط به اطلاعات سینمایی شرکت کنندگان است و طی آن شرکت کنندگان با تکیه بر دانش سینمایی خود به سوالات مطرح شده پاسخ می‌دهند. همچنین با پخش یک سکانس شرکت کنندگان باید تعداد نما‌های آن را حدس بزنند و سپس نما‌های به هم ریخته را طبق همان روایتی که دیده اند تدوین کنند. پخش قسمتی از فیلم‌های سینمایی و تحلیل مفهومی آن از سوی شرکت کنندگان از دیگر بخش‌های این مسابقه است و در واقع سطح درک آن‌ها را از بخشی که دیده اند مورد سنجش قرار می‌دهد. در بخش دیگری از این مسابقه نیز شرکت کنندگان می‌توانند توانایی اجرا، بازیگری و نمایشنامه خوانی خود را به نمایش بگذارند.
شبکه پنج
«پنج ستاره»
از دیگر مسابقات تلویزیونی که سنجش سطح مطالعه و اطلاعات عمومی شرکت کنندگان را هدف قرار داده، «پنج ستاره» است. این برنامه البته شباهت‌هایی هم با «برنده باش» دارد. چون مجری این برنامه نیز یک بازیگر سینما و تلویزیون است. سری جدید این برنامه که با اجرای حمید گودرزی پنجشنبه و جمعه هر هفته از شبکه پنج سیما روی آنتن می‌رود، توانسته یکی از پربیننده‌ترین مسابقات تلویزیونی در سال ۹۷ باشد. چون قالب و ساختار برنامه، بسیار مهیج و ملتهب است.
شبکه آموزش
«حرفه‌ای شو»
یکی از متفاوت‌ترین مسابقات سیما در سال‌های اخیر، برنامه «حرفه‌ای شو» است. چون هدف اصلی از این مسابقه، تقویت روحیه کار و کارآفرینی است. جالب این است که محور این مسابقه نیز نوجوانان هستند، یعنی نسلی که به زودی وارد بازار کار خواهند شد و این برنامه در قالبی سرگرم کننده و جذاب، در پی بالا بردن توانایی‌های فنی این نسل است. به طوری که در «حرفه‌ای شو» شرکت کنندگان باید هم اطلاعات عمومی بالایی در حوزه فنی داشته باشند و هم اینکه در عمل نیز بتوانند کار مکانیکی کنند و مثلاً موتور یک خودرو را تعمیر نمایند.
شبکه قرآن
«بشارت ۱۴۵۲»
شبکه قرآن و معارف سیما نیز طی سال‌های اخیر در حوزه تخصصی خود یعنی کلام الله مجید، مسابقاتی را پخش کرده است. «بشارت ۱۴۵۲» عنوان طرحی مسابقه محور است که با هدف گسترش فرهنگ حفظ قرآن کریم روی آنتن می‌رود. به طوری که همه مردم با شرکت در این طرح می‌توانند بخشی از قرآن را حفظ کنند. این طرح هر سال اجرا می‌شود، اما امسال، جزء ۳۰ قرآن محور حفظ قرار گرفته است. در هر قسمت از این برنامه نیز رقابتی بین تعدادی از شرکت کنندگان برگزار می‌شود.
شبکه نسیم
«کودک شو»
یکی از مسابقات محبوب تلویزیون به ویژه برای خانواده ها، «کودک شو» است که از شبکه نسیم سیما پخش می‌شود. این برنامه نیز با حضور یک بازیگر به عنوان مجری، روی آنتن می‌رود. پژمان بازغی در «کودک شو» میزبان یک رقابت خانوادگی است. در این رقابت، هم پدر و مادر‌ها حضور دارند و هم کودکان آن ها. البته فقط پدر و مادر‌ها رقابت می‌کردند و بچه‌ها نیز در دنیای خاص خودشان به سر می‌بردند.
شبکه افق
«فرمانده»
مسابقه مستند «فرمانده» نیز یک برنامه رقابتی دیگر در قالب رئالیتی شو است که سری سوم آن امسال از شبکه افق و برخی دیگر از شبکه‌های سیما پخش شد. هر قسمت از این برنامه، در یکی از مناطق جغرافیایی کشورمان برگزار می‌شد، اما فصل اخیرش در استان سیستان و بلوچستان به اجرا و تولید رسید. در این مسابقه مستند نیز شرکت کنندگان زندگی در شرایط دشوار را تجربه می‌کنند و در فضایی نظامی، مراحل مختلف را پشت سر می‌گذارند. تحرک و هیجان بالای «فرمانده» و فضای متفاوت آن که برای بسیاری یادآور دوران خدمت مقدس سربازی است، از جذابیت‌های خاص آن محسوب می‌شود.
شبکه امید
«اقلیما»
«اقلیما» ویژه دختران نوجوان ایرانی، مستند مسابقه‌ای است که در هر قسمت ۴ گروه ۵ نفری با یکدیگر رقابت می‌کنند.
این مستند یک کار تیمی و گروهی است که در آن دختران نوجوان بعد از همفکری، تحقیق و گردآوری اطلاعات درباره سوژه مورد نظر (آشپزی، هنری، ورزشی و...)، در پایان مسابقه یک قصه و داستان مطلوب را به مخاطبان ارائه می‌دهند.
مستند تولیدی «اقلیما» با تهیه کنندگی علی منصوری و کارگردانی محمد روح الامینی در ۲۶ قسمت ۳۰ دقیقه‌ای تهیه شده است.
