مرضیه برومند دبیر هفدهمین جشنواره بین المللی تئاتر عروسکی تهران مبارک در بخش اول گفتگوی خود با خبرنگار مهر بر ضرورت برگزاری رویدادهایی همچون این جشنواره تاکید کرد زیرا معتقد است در شرایط سخت اقتصادی و معیشتی فعلی مردم، فعالیت هنرمندان و برگزاری رویدادهای هنری می تواند باعث بالا رفتن روحیه و شکل گرفتن حس همدلی میان مردم شود.
وی در بخش دیگری از این گفتگو به آسیب شناسی برخی از بخش های جشنواره تئاتر عروسکی تهران مبارک، بودجه جشنواره، وضعیت نگاه و حمایت ارگان ها و نهادی فرهنگی از تئاتر و تئاتر عروسکی و همچنین تاثیر شرایط ارزی بر بخش بین الملل جشنواره هفدهم پرداخت.
هفدهمین جشنواره تئاتر عروسکی تهران مبارک از یکم تا هفتم شهریور در مکان های مهم تئاتری تهران برگزار می شود. شادپیمایی ویژه برنامه این جشنواره است که فردا ۳۱ مرداد در پارک آب و آتش برگزار می شود و بچه ها و عروسک هایشان مهمان ویژه این برنامه هستند.
گفتگو با مرضیه برومند را می خوانید:
* تئاتر عروسکی به خوبی می تواند موضوعات اجتماعی را بیان کند و به دغدغه ها و موضوعات روز بپردازد. تا چه حد این نوع نگاه در آثار هفدهمین جشنواره بین المللی تئاتر عروسکی تهران مبارک وجود دارد؟
-رویکرد ما تئاتر جدی است ولی برای گروه سنی خردسال، کودک و خانواده هشت سهمیه و در بخش تئاتر بزرگسال هم ۱۲ سهمیه تئاتر مفرح در نظر گرفتیم زیرا در جشنواره تئاتر کودک و نوجوان آثار مفرح برای این گروه سنی وجود دارد.
* در گذشته حداقل تعدادی از تولیدات تئاتر عروسکی بزرگسال در سالن های حرفه ای تئاتر به ویژه مجموعه تئاتر شهر اجرا می شدند ولی حالا کمتر این اتفاق می افتد.
-امسال ما یک تولید بزرگ تئاتر عروسکی برای اجرا در سالن اصلی مجموعه تئاتر شهر در نظر گرفته ایم که کار زیبایی است.
* یکی از بخش های جشنواره تئاتر عروسکی تهران مبارک که همیشه مورد توجه مخاطبان بوده برنامه هایی در فضای باز است. آیا در دوره هفدهم هم این برنامه ها در نظر گرفته شده اند؟ آیا فقط در فضای پیرامون مجموعه تئاتر شهر شاهد برگزاری این برنامه ها هستیم یا فضاهای دیگر هم در نظر گرفته شده است؟
-من همیشه دلم می خواست که فضای کل شهر تهران عروسکی شود اما هر کاری می کنیم این اتفاق رخ نمی دهد ولی برای پارک دانشجو و چند پارک دیگر برنامه های متنوعی از جمله پاتوق کودک را در نظر گرفته ایم. قصد داریم فضایی رنگی و شاداب در اطراف مجموعه تئاتر شهر و چند مکان دیگر داشته باشیم.
* در شهرهای دیگر چطور؟ آیا نمی شود با توجه به اینکه جشنواره می تواند در بالا رفتن روحیه مردم ساکن شهرهای دیگر هم تأثیرگذار باشد در شهرهای دیگر هم برنامه هایی را در نظر گرفت؟ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان می تواند با جشنواره مشارکت داشته باشد و برنامه هایی نیز در شهرهای دیگر اجرا شوند.
-سال ها است که این را می گوییم و تلاش هم کرده ایم و در برخی موارد موفق هم بوده ایم. در جشنواره های تئاتر استانی بچه های تئاتر شهرستان ها فعال هستند ولی اینکه بتوانیم مانند جشنواره فجر همزمان در چند شهر دیگر هم جشنواره تئاتر عروسکی تهران مبارک را برگزار کنیم، میسر نشده زیرا به لحاظ بودجه دست و بالمان بسته است. البته در ایام جشنواره بیشتر هنرمندان تئاتر عروسکی هم در تهران به سر می برند و بعد از بازگشت به شهر خود می توانند به اجرای آثارشان بپردازند.
* یکی از برنامه هایی که شما طی این سه دوره جشنواره بین المللی تئاتر عروسکی تهران مبارک داشتید، مبارزه برای بودجه است. حتی یک دوره ای اعلام کردید که از دبیری کناره گیری می کنید چون بودجه جشنواره تامین نشده بود. آیا این مبارزه در دوره هفدهم هم همچنان به همان شدت ادامه دارد؟
- بله، من هم می دانم که اوضاع و احوال چگونه است و به همین خاطر در حد بضاعت این مبارزه را انجام می دهم نه بیشتر زیرا بیشتری وجود ندارد. بودجه ای هم که تعیین شده به صورت تکه تکه به جشنواره پرداخت می شود و من می گویم وقتی قرار است بودجه ای پرداخت شود در زمان و به شکل مناسب به دست جشنواره برسد.
در دوره پانزدهم جشنواره تئاتر عروسکی تهران مبارک اختلاف بر سر بودجه وجود داشت ولی در دوره شانزدهم که آقای مهدی شفیعی حضور داشت، وضعیت خوب و خیال ما راحت بود. در این دوره هم آقای شهرام کرمی همکاری کرده و پرداخت بخش های بودجه با تhخیر زیادی همراه نبوده است. اصولا بودجه فرهنگ پایین است و بحث این است که از سرچشمه آب باریکه شکل گرفته است.
از ابتدا ما بچه زن بابا بوده ایم و اگر با بودجه بخش های دیگر وزارت ارشاد مقایسه شود، می بینیم که چقدر سهم هنر و تئاتر کم است. تازه متوجه شده ام که در بیشتر موارد بودجه تعیین می شود ولی تخصیص داده نمی شود یعنی پول داریم ولی به شما نمی دهیماز ابتدا ما بچه زن‌بابا بوده ایم و اگر با بودجه بخش های دیگر وزارت ارشاد مقایسه شود، می بینیم که چقدر سهم هنر و تئاتر کم است. تازه متوجه شده ام که در بیشتر موارد بودجه تعیین می شود ولی تخصیص داده نمی شود یعنی پول داریم ولی به شما نمی دهیم. مسئولان مالی مدام در حال مبارزه برای گرفتن بودجه هستند تا در زیرمجموعه های مختلف هنر تقسیم کنند.
گویا مسئولان تصمیم گیرنده ضرورت اینکه به بخش های مختلف هنر بودجه تخصیص دهند، درک نکرده اند.
* یکی از چالش هایی که برای تئاتر وجود داشته نبود حمایت های سازمان صدا و سیما بوده است. وضعیت حمایت سازمان از جشنواره تئاتر عروسکی تهران مبارک چگونه است؟
-در ۲ دوره گذشته نیز که حضور داشتم، صدا و سیما خیلی خوب همکاری و تبلیغات جشنواره را منعکس کرد و در بخش های گزارشی نیز جشنواره را پوشش دادند.
* آیا این حمایت به دلیل حضور مرضیه برومند در جشنواره تئاتر عروسکی تهران مبارک بوده یا اینکه صدا و سیما نیز ضرورت حمایت از جشنواره را درک کرده است؟
-علیرغم اینکه تلویزیون فعلی را نمی شناسم و برایم غریب است اما هنوز از ارتباطاتی که دارم استفاده می کنم تا از جشنواره حمایت شود. آقای دارابی خیلی به جشنواره تئاتر عروسکی تهران مبارک کمک کرده است و باز هم قرار است کمک کنند. خوشبختانه در این سه دوره ای که در جشنواره تئاتر عروسکی تهران مبارک حضور داشتم، توانستم یک همدلی میان سازمان ها و ارگان های فرهنگی با جشنواره برقرار کنم.
ولی اینکه حمایت سازمان صدا و سیما یا نهادهای دیگر از جشنواره تئاتر عروسکی تهران مبارک در قالب یک تفاهمنامه کلی و دائمی شکل گرفته باشد، متاسفانه چنین چیزی وجود ندارد.
* آیا امکانش وجود نداشت با حضور شما چنین تفاهمنامه ای شکل بگیرد؟
-من این اقدام را نکردم زیرا دائما مدیران و مسئولان در حال تغییر هستند؛ در دوره ای مدیری در تلویزیون با تئاتر همراه است و در دوره ای مدیری حضور پیدا می کند که اصلا به تئاتر اهمیت نمی دهد و برایش اولویت ندارد. در این سال ها با اینکه این همه به وزارت آموزش و پرورش مراجعه کردیم آیا توانسته ایم بین سینمای کودک با وزارت آموزش و پرورش به یک تفاهم برسیم؟ در ایران این کار سخت است و یکی از دلایل رکود سینمای کودک نبودن ارتباط درست بین آموزش و پرورش و سینمای کودک است.
* ارتباط وزارت آموزش و پرورش با جشنواره تئاتر عروسکی تهران مبارک چطور است؟
-ما در جشنواره بخش دانش آموزی داریم که برای برگزیدگان جشنواره تئاتر عروسکی دانش آموزی، اجرا در نظر گرفته ایم. کارهایی که در جشنواره اجرا می شوند برای اجرا در طول سال و برای دانش آموزان، نیازمند برقراری ارتباط میان وزارت آموزش و پرورش و تئاتر عروسکی هستند. خیلی از گروه ها کم و بیش در مدارس اجراهایی دارند ولی این ارتباط جست و گریخته است و با سعی و تلاش فردی شکل گرفته است.
* ولی این بهترین فرصت برای آموزش و پرورش است که چند کار با کیفیت از جشنواره تئاتر عروسکی تهران مبارک را برای اجرا در سطح مدارس انتخاب کند.
- آنقدر دوست داشتم که بتوانم این کار را اجرایی کنم ولی در واقع خود وزارت آموزش و پرورش باید به این درک برسد که به آثار مورد نظر خود در جشنواره تئاتر عروسکی تهران مبارک یا جشنواره تئاتر کودک و نوجوان جایزه بدهد و برای اجرا در سالن های مدارس انتخاب کند.
* حالا به موضوع بخش بین الملل جشنواره تئاتر عروسکی تهران مبارک بپردازیم که تحت شرایط اقتصادی و ارزی فعلی شرایط متفاوتی را نسبت به دوره های گذشته سپری می کند.
نمی دانم چرا دلار جهانگیری را به ما نمی دهند. ما می دانستیم که مشکلات هست و به همین خاطر از ۶ ماه پیش با گروه هایی صحبت کردیم که از ما توقع بالایی برای دستمزد نداشتند. گروه هایی که آمده اند دستمزد بالایی نخواستند و برخی از سفارتخانه ها نیز با ما همراهی کردند-نمی دانم چرا دلار جهانگیری را به ما نمی دهند. ما می دانستیم که مشکلات هست و به همین دلیل از ۶ ماه پیش با گروه هایی صحبت کردیم که از ما توقع بالایی برای دستمزد نداشتند. گروه هایی که آمده اند دستمزد بالایی نخواستند و برخی از سفارتخانه ها نیز با ما همراهی کردند. ما در این حوزه خیلی خاصه خرجی نکردیم و دلم هم نمی آمد که با توجه به شرایط اقتصادی پایین گروه های داخلی بخواهیم پول زیادی را خرج گروه های خارجی کنیم.
در دوره های گذشته نیز زیاد ولخرجی نکردیم ولی بالاخره این ارتباط میان ما با سایر گروه ها و کمپانی های خارجی تئاتر لازم و ضروری است تا با تئاتر عروسکی ما آشنا شوند و گروه های ما نیز در نقاط دیگر دنیا حضور داشته باشند. الان حضور گروه های تئاتر عروسکی ایران در فستیوال های معتبر بین المللی بسیار چشمگیر است و تصویر خوبی از خود و هنر و فرهنگ ایران به نمایش می گذارند.
* بخش کارگاه در اکثر جشنواره های تئاتری بدون هیچ خروجی و کاربرد خاصی برگزار می شود اما شما قبل از شروع جشنواره با حضور استادان نمایشی و مشاوره دادن به گروه های تئاتری برای بالا بردن سطح کیفی کارشان، به نوعی این بخش را اجرا کردید.
-ما ورک شاپ هایمان را در دوره ای که بچه ها در حال تولید آثارشان بودند برگزار کردیم و در حال حاضر نیز با گروه ها در تماس هستیم.
* این اتفاق خیلی خوب بود و باعث شده سطح کیفی کارها بالا برود. این کار کارشناسی که در طول سه دوره انجام دادید به یک آسیب شناسی منجر شده که بر اساس آن می پرسم به نظر شما بزرگترین ضعف موجود در تئاتر عروسکی ایران چیست؟
-بزرگترین ضعف، نمایشنامه است. کار جشنواره آموزش نیست ولی ما این کار را هم می کنیم، اینکه نقاط ضعف نمایشنامه را به هنرمند گوشزد و در رفع نواقص آن و بالا بردن سطح کیفی اثر کمک می کنیم که این به نوعی آموزش است. ما تا همین حد می توانیم کمک کنیم و بیشتر از حد مسئولیت مان این آموزش را انجام داده ایم.
البته این نکته را هم فراموش نکنیم که ما تا حدی می توانیم در کار یک گروه تئاتری و کارگردان یک اثر دخالت کنیم زیرا نمی توان یک هنرمند را مجبور کرد تا کاری را انجام دهد. ایران سرزمین پهناوری است و شهرهای پراکنده مختلفی دارد ولی تا جایی که توانستیم آموزش های لازم را به گروه ها منتقل کردیم.
ممکن است با یک یا ۲ نفر از مهمانان خارجی که در جشنواره حضور پیدا می کنند ورک شاپی برگزار کنیم ولی بهترین شکل، برگزاری ورک شاپ های آموزشی به صورت میان دوره است یعنی جشنواره که دوسالانه برگزار می شود، در سالی که جشنواره برگزار نمی شود ورک شاپ برگزار کنیم. البته عملا این اتفاق نمی افتد زیرا بودجه ای باقی نمی ماند که بتوان برای این کار در نظر گرفت تا جشنواره میان‌دوره ای پژوهشی برگزار کرد.
مسابقه نمایشنامه نویسی هم خروجی خوبی نداشت و به همین دلیل آن را حذف و اعلام کردم که اگر متن خوبی در جشنواره اجرا شود، خودم به صورت مجزا به آن جایزه می دهم ولی متاسفانه کمتر نمایشنامه قابل توجهی اجرا می شود و این معضل کل تئاتر ما ضعف نمایشنامه است.
من از دوره ای که دبیر جشنواره تئاتر عروسکی تهران مبارک شدم گفتم که نمی خواهم سمینار برگزار کنم چون در اکثر جشنواره ها بخشی کسل کننده و بدون خروجی است ولی خیلی ها ایراد گرفتند که چرا سمینار نگذاشتیم.
* شما در نسل های قدیم هم نیروهای مستعدی را به سینما وارد کردید مانند هنرمند مستعد و خلاقی چون هادی حجازی فر.
* هنرمندانی دیگری چون محمد بحرانی نیز از این نمونه ها هستند.
-خیلی ها وقتی من را می بینند، می گویند که چرا کم کار شده ام در حالی که کار کردن فقط حضور مداوم در تلویزیون و سینما نیست بلکه کار کردن روی زیرساخت ها نیز بسیار مهم است. پرورش نیروهای مستعد یکی از همین زیرساخت ها است. بچه های عروسکی همیشه موفق بوده اند و برخی از نام های مطرح سینمای ایران از بچه های تئاتر عروسکی بودند.
مایی که در حیطه هنر کار می کنیم از سر شکم سیری جشنواره فیلم کودک، جشنواره تئاتر عروسکی یا جشنواره تئاتر کودک برگزار نمی کنیم بلکه از سر درد این رویدادها را برگزار می کنیم، دلمان برای وضعیت مردممان خون است ولی لب مان می خندد تا به آنها شادی و امید بدهیم و آرزوی فردای بهتری را داریم.
