اکبر نبوی مجری کارشناس سینمایی برنامه «چشم شب روشن» میزبان سیدمحمدمهدی طباطبایی نژاد مدیر مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و رضا فرهمند مستندساز بود و با این ۲ درباره یازدهمین جشنواره «سینماحقیقت» به گفتگو پرداخت.
در ابتدای گفتگو نبوی از طباطبایی نژاد پرسید که آیا از این جشنواره نسبت به دوره‌های قبل راضی هست یا خیر؟ وی در پاسخ گفت: این جشنواره علی‌رغم فراز و فرودهایش، مسیر خوبی را طی کرده و به زعم کسانی که ما را قضاوت می کردند، دوره یازدهم چند گام به جلو و بهترین دوره در طول برگزاری این جشنواره بود.
مدیر مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی در پاسخ به این سوال که آیا صرفاً به دلیل اعتبار مهمان‌هایی چون جان فرانکو رُزی مستندساز مشهور ایتالیایی این جشنواره نسبت به دیگر دوره‌ها بهتر بوده یا به اعتبار فیلم‌ها این اتفاق رخ‌داده است، گفت: جشنواره چند بخش کنار هم دارد؛ یکی نمایش آثار در بخش ملی و بین‌الملل و از سوی دیگر بازار فیلم مستند که خیلی مهم است چرا که هر جشنواره‌ای را با بازارش قضاوت می‌کنند.
قواره افراد حاضر در جشنواره، جهانی بود
طباطبایی نژاد ادامه داد: حدود ۶۰ مهمان از ۴۹ کشور جهان و ۱۴ پخش‌کننده درجه‌یک دنیا را داشتیم که عمده نقل و انتقال در سراسر دنیا با همین افراد اتفاق می‌افتد که اعم از مدیر مستند شبکه آر ته، زد دی اف و رای سینما و مدیران برنامه‌ریز جشنواره‌های درجه یک از قبیل جشنواره فیلم‌های مستند «هات‌داگز» کانادا، جشنواره بین‌المللی فیلم تورنتو و غیره، قواره مجموعه آدم‌هایی که به این جشنواره آمدند، قواره‌ای جهان بوده است.
مدیر مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی افزود: یکی دیگر از چیزهایی که جشنواره را قضاوت می‌کند کارگاه‌های جشنواره بود و ما در این سال‌ها هیچ دوره کارگاهی را به این قوت و با این اساتید برگزار نکردیم به‌طور مثال آقای رزی با توجه به جدیدت سینمای مستند و علاقه‌مندی بچه‌های ما، یک روز کامل در ۲ قسمت با بچه‌های کارگاه گفتگو کرد. از همه مهم‌تر اقبال مخاطب به جشنواره است که بیشترین استقبال را «سینماحقیقت» شاهد بوده است.
سپس نبوی در ادامه دلیل حضور فرهمند در برنامه را، کسب اصلی‌ترین جوایز بخش رقابتی جشنواره با فیلم «زنانی با گوشواره‌های باروتی» در این دوره دانست و با طرحی سوالی از وی خواست دلیل علاقمندی اش به سینمای مستند را بیان کند.
رضا فرهمند پاسخ داد: از سال ۷۷ فیلم مستند را با عکاسی شروع کردم و پس از آن دانشگاه شروع شد و به‌واسطه یکی از اقوام که در حوزه مستند بود وارد این عرصه شدم تا اینکه اولین فیلم مستند را ساختم. در سال ۷۹ در جشنواره‌ای محمود کلاری به‌عنوان دبیر حضور داشتند و من به‌عنوان دستیار فیلمبردار افتخاری وی در فیلم «بابا عزیز» بودم و بعد از آن وارد فضای فیلم مستند شدم.
کارگردان «خیابان های خانه من» اظهار کرد: برای اینکه اغلب کارهای مستندی که انجام می دهم در فضای بحرانی هستند و زمان کمی برای انتقال داده‌ها به تصویربردار وجود دارد، بنابراین من در بیشتر پروژه‌ها خودم تصویربرداری می‌کنم. در «زنانی با گوشواره‌های باروتی» هم تصویربردار اصلی خودم هستم.
فرهمند در پاسخ به این سوال که برای ساخت فیلم آخرش چه مدت در میدان واقعیت بوده است، تشریح کرد: فیلمبرداری این پروژه ۲ ماه طول کشید و مربوط به ۲ جنگ اخیر عراق می‌شد. این فیلم در پروسه این ۲ جنگ ساخته‌شده است.
نبوی در ادامه بیان کرد: اگر محمدمهدی طباطبایی نژاد را از دبیری جشنواره منفک کنیم و بگوییم شخص دیگری دبیر یازدهمین دوره جشنواره بین‌المللی «سینما حقیقت» بوده و مهدی طباطبایی به اعتبار پیشینه و سابقه فرهنگی –هنری‌اش بخواهد جشنواره را ارزیابی کند، تحلیلتان از یازدهمین جشنواره چیست؟
طباطبایی نژاد گفت: به نظر من جشنواره یازدهم خشتی است که روی خشت‌های قبلی گذاشتیم تا روزی بنای باشکوهی را بسازیم، ما جشنواره جوانی هستیم اما علی رغم جوانی در منطقه خاورمیانه مهمترین جشنواره مستند هستیم. در منطقه شرق در کنار «یاماگوتا» جزو ۲ جشنواره معتبر سینما مستند جهانیم و این اتفاقات افتخارات زیادی برای سینمای مستند ما محسوب می‌شود.
من خود نیز نقدهایی به جشنواره «سینماحقیقت» دارم و بعضی از این نقدها مانند محدود بودن کاخ جشنواره، نامتناسب بودن ظرفیت سالن‌های با ظرفیت نمایش و میزان مخاطبان استوی بیان کرد: من خود نیز نقدهایی به جشنواره «سینماحقیقت» دارم و بعضی از این نقدها مانند محدود بودن کاخ جشنواره، نامتناسب بودن ظرفیت سالن‌های با ظرفیت نمایش و میزان مخاطبان است، مجموعه سالن‌ها ۵ سالن سینما چهارسو است که نهایتاً ۱۰۰۰ نفر ظرفیت دارد و با تکرارها هم این ظرفیت جبران نمی‌شود و تا آخرین روز اکران سالن‌ها پر می شد و جمعیت کثیری بیرون سینما می‌ماندند.
طباطبایی نژاد در پاسخ به این سوال که از انتخاب چهارسو ناگریز بود یا خیر، گفت: برای انتخاب این سالن‌ها ناگزیر بودیم، سال‌های قبل در سالن‌های فلسطین و سپیده این جشنواره را برگزار می‌کردیم که نوستالژی برای مستندسازان داشت ولی پراکندگی باعث می‌شد بسیاری از فیلم‌های ما در سینما سپیده آن‌گونه که شایسته حضور ما بود دیده نشود.
وی ادامه داد: نهایت اینکه ما باید برای سینمای مستند ایران کاخ جشنواره بسازیم و خبر خوب اینکه مهندس حیدریان برای ساخت مجموعه سینما فرهنگ در حال اقدام است و طی ۵ سال آینده سینما فرهنگ به مجموعه‌ای جشنواره‌ای تبدیل می شود و در حال حاضر سازمان سینمایی اراده جدی برای ساخت کاخ جشنواره به کار گرفته است. برای ساخت این کاخ، جلسات در حال برگزاری است. طبیعتاً ساخت ۱۰ سالن در فضای متنوع تجاری –فرهنگی بدیهی است که زمان می‌برد و از حالا باید به فکر آن باشیم.
رضا فرهمند درباره قضاوتش به‌عنوان یک علاقمند به مستند از جشنواره گفت: من سال پیش برای فیلمی که درباره مهاجران سوریه ساخته بودم به‌شدت نیاز داشتم با آقای فرانکو رزی ارتباط کوچکی برقرار کنم. من نمی‌دانم که چند وقت گذشت برای اینکه ما بتوانیم یک ایمیل از وی پیدا کنیم و امسال من متوجه شدم که آقای فرانکو رزی در جشنواره هست و من به وی هم گفتم که یک سال است که منتظرش هستم زیرا احساس می‌کنم فیلم قبلی من می‌تواند مشاوره‌هایی را از او بگیرد.
ورود مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به سه پروژه مشترک بین المللی
مدیر مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی تصریح کرد: امسال مرکز سینمای گسترش، سه پروژه را در فضای کار مشترک بین‌المللی در حوزه مستند شروع کرده است. در حال حاضر ۲ کار سینمایی در حوزه انیمیشن در فضای مشترک بین‌المللی حضور دارد و علی اسکویی کاری را در کشور کره کارگردانی می کند که در حال کلید زدن آن هستیم، همچنین در ایتالیا روان‌بخش صادقی اثری را کارگردانی می‌کند.
راه اندازی ۶ خانه مستند تا پایان سال
دبیر یازدهمین جشنواره «سینماحقیقت» اظهار کرد: همزمان با رویکرد بین‌المللی توسعه فعالیت و ارتقای کیفیت تولیدات بومی را با تاسیس و راه‌اندازی خانه‌های مستند مراکز استان‌ها که تشکل‌های مردم‌نهاد هستند دنبال می‌کنیم و امید داریم تا پایان سال ۶ خانه مستند را راه‌اندازی کنیم که این فضا کاملاً برگرفته از آداب سنتی خودمان است.
رضا فرهمند نیز در پاسخ نبوی در رابطه با اینکه مسیر آمده خود را از لحاظ مالی چطور ارزیابی می کند و کار خود را تا چه اندازه با هزینه شخصی خود ساخته و تا چه اندازه حامی مالی داشته است، گفت: واضح است که ما با بسته‌ای مواجه هستیم که باید به آن نگاه حرفه‌ای داشته باشیم. این بسته سینما و این سینما امری کاملاً اقتصادی است و ما نمی‌توانیم فیلم خیلی بزرگی با پروداکشن کوچک بسازیم. این اتفاق را در فیلم ۴ سال قبل خود که در هند ساختم تجربه کردم و ما به دلیل اینکه پول بلیت هواپیما نداشتیم، یک‌بار فرصت داشتیم که به هند برویم و برگردیم، زیرا دیگر پولی نداشتیم.
حضور ۲ فیلم مستند در بخش سودای سیمرغ ما را به اکران مستند امیدوار می کند
طباطبایی نژاد اظهار کرد: باید تلاش کنیم تا بتوانیم خارج از گروه «هنر و تجربه» رفته و به فضای اکران آزاد برویم. اتفاقی که امسال در جشنواره فجر می‌افتد این است که ۲ فیلم از سینمای مستند به سودای سیمرغ می‌روند این نقطه امید را برای ما به وجود آورده است که به اکران فیلم مستند در فضای سینما امیدوار باشیم.
رضا فرهمند نیز در پاسخ به سوالی درباره مسایل مربوط به اقتصاد فیلم مستند گفت: به نظر من هر اتفاقی برای مستندساز در زمینه اقتصاد بیفتد، مستندساز مسیرش را ادامه می‌دهد و این اتفاق صبر و تحمل خاص مستندساز را نشان می دهد که با هر شرایط بدی کار می کند ولی برای بخش‌هایی که متولی سینمای مستند و مستندسازان هستند، خوب نیست.
وی ادامه داد: بالغ‌بر ۱۰ هزار مستندساز در نقاط مختلف داریم و اگر کمپانی‌ها هم در نظر گرفته شود، خروجی آن‌ها در ایران در حال حاضر تلویزیون است.
طباطبایی نیز در پایان اظهار کرد: اگر سینما را مانند دانشگاه فرض کنیم، کتابخانه آن سینمای مستند است و باید همواره از سمت دولت حمایت شود. برای اینکه سینمای مستند سینمای آگاهی است و دولت‌ها باید دغدغه آگاهی داشته باشند. ما از حیات طبیعی فیلم مستند حرف می‌زنیم ولی این به این معنی نیست که حمایت دولت برداشته شود و دولت همواره باید با جدیت حضور داشته باشد.
مجله شبانگاهی «چشم شب روشن» به تهیه‌کنندگی امیر قمیشی و با اجرای محمد صالح علا شنبه تا چهارشنبه ساعت ۲۳ از شبکه چهار سیما پخش می‌شود.
