سرایت نم به بنای آرامگاه بوعلی شاید یکی از بدترین خبرها برای دوستداران میراث فرهنگی، کارشناسان مرمت و ابنیه‌های تاریخی و البته مردم استان همدان باشد چراکه این بنا به عنوان نماد پایتخت تاریخ و تمدن ایران در جهان شناخته می‌شود. اما سئوالی که مطرح می‌شود این است که نم سرایت کرده به اتاق‌ها چگونه ایجاد شده و راهکار مقابله با آن نیست.
بررسی‌هایی که در حدود سه سال پیش انجام شده نشان می‌دهد آب باغچه‌های سقف آرامگاه باعث شده آب در سقف نفوذ کند. البته زهکشی‌هایی برای فضای سبز سقف آرامگاه بوعلی تعبیه شده بود که به مرور زمان مسدود و برخی از آن‌ها نیز به عنوان کانال تأسیسات به کار گرفته شدند.
از مدار خارج شدن این زهکشی‌ها باعث شد تا نم به اتاق‌ها سرایت کند و دیوارهای داخلی نیز مرطوب شدند، بنابراین کارشناسان به میراث فرهنگی پیشنهاد دادند تا با احیای این زهکشی‌ها و پس از آن عایق بندی پشت بام از بقای بنای آرامگاه حفظ و حراست شود.
طراحی و ساخت بنای آرامگاه مطابق بر اقلیم همدان
عضو هیأت علمی گروه معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان با بیان اینکه آرامگاه بوعلی‌سینا همدان اقتباسی از گنبد قابوس است، اظهار کرد: شیوه ساخت و طراحی این بنا به شکلی است که با شرایط آب‌و‌هوایی همدان سازگار بوده و آسیب نبیند.
سیدحسین حسینی‌سیر با اشاره به اینکه کارشناسان بنای آرامگاه را یکی از بناهای مستحکم معرفی می‌کنند، افزود: این بنا با بتن و سنگ گرانیت الوند ساخته شده است.
وی با بیان اینکه ملات بین سنگ‌های گرانیت از جنس همان سنگ گرانیت و سیمان است، تصریح کرد: در زیر این بنا به عمق 9 متر سنگ پر شده و شیوه ساخت آن باعث شده که بنایی مستحکم باشد و بندکشی آن تاکنون سالم باقی بماند.
عبور رودخانه از کنار دیواره بنای آرامگاه
کارشناس رسمی دادگستری ابنیه تاریخی همدان با بیان اینکه بنای آرامگاه بوعلی در شمال جنوب و شرق غرب قرار گرفته است، ادامه داد: در ضلع غربی آن الوند واقع شده و بادهای غربی می‌وزد و از سوی دیگر یک رودخانه نیز در آن منطقه وجود دارد.
وی با اشاره به اینکه وجود این شرایط در ضلع غربی باعث نشست ساختمان در بخش جنوب غربی شد، خاطرنشان کرد: به همین دلیل مرمت بنا توسط یکی از کارشناسان همدانی انجام شد.
حسینی‌سیر با بیان اینکه علت نشست بنای آرامگاه وجود رودخانه‌ای است که از کنار دیوار بنا عبور می‌کند، گفت: بر روی بام بنای بوعلی باغچه‌هایی هستند که با خاک پر شده است و دورتادور آن زهکش دارد.
مسدود کردن زهکش‌ها گام اول نفوذ آب در سقف
وی با اشاره به اینکه به مرور زمان این زهکش‌ها مسدود و ساختمان نیز نشست کرده، اظهار کرد: به مرور زمان آبیاری که برای باغچه‌ها انجام شده و بارش باران باعث نشست شده است.
استاد معماری دانشگاه آزاد اسلامی همدان با بیان اینکه در ضلع غربی که طرف الوند واقع شده، به دلیل شرایط اقلیمی بتن سقف ترک خورده است، افزود: بیشترین مشکل مربوط به باغچه‌ها است که آب حاصل از آبیاری نفوذ کرده و بیشترین مشکل نیز به آن بازمی‌گردد.
وی با اشاره به اینکه آب باغچه‌ها در حال نفوذ بر روی سقف است، تصریح کرد: ایزوگام کردن سقف باعث می‌شود که آب‌های پخش شده خارج نشده و باعث نفوذ نم در سقف شده است.
حسین‌سیر با بیان اینکه آرمگاه بوعلی از بناهای مهم کشور به حساب می‌آید، ادامه داد: متأسفانه طرح مرمت برای این بنا در نظر گرفته نشده و کار اصولی انجام نشده است.
وی با اشاره به اینکه سقف باید بررسی و آسیب‌شناسی شود، خاطرنشان کرد: با توجه به زمستان و نشست آب به ساختمان باید عوامل آسیب مشخص، طرح مرمت ارائه و موارد و مشکلات برطرف شود.
عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد همدان با اشاره به اینکه کارشناسان و اساتید دانشگاه آزاد همدان آمادگی دارد که مرمت آرامگاه بوعلی را انجام دهد، گفت: متاسفانه زهکشی‌ها تعبیه شده که باید آب از آن خارج شود مسدود و یا برای عبور تأسیسات در نظر گرفته شده که باعث ایجاد مشکل شده است.
توجه نکردن به زهکشی‌ها
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان در گفت‌وگو با خبرنگار فارس با بیان اینکه در گذشته کف‌سازی پشت بام و محوطه آرامگاه بوعلی با ترکیبی از شن رودخانه‌ای و سنگ شکل گرفته بود، اظهار کرد: در نتیجه با بارش نزولات جوی، آب در شن نفوذ کرده و در کانال‌ها جمع آوری می‌شد و به همین دلیل اثری از نزولات جوی در این محوطه باقی نمی‌ماند.
بهرام توتونچی با اشاره به اینکه پس از مدتی با اعمال تغییراتی بر روی سقف و کف بنا، به کانال‌های زهکشی توجه نکرده و سقفی نفوذناپذیر ایجاد می‌شود، افزود: در این کف جدید به چند کفشور بسنده شده و در نتیجه آب در مناطقی مجتمع و پس از آن به کانال‌ها هدایت می‌شود.
بارندگی سال گذشته رطوبت را تشدید کرد
وی با تأکید بر اینکه وجود رطوبت در سقف آرامگاه بوعلی مربوط به گذشته است، تصریح کرد: سال گذشته بر اثر بارش‌های متعدد نزولات جوی، این رطوبت ایجاد شد که با پیمانکار مجرب و دارای شایستگی لازم ارتباط برقرار و لکهگیری برای از بین بردن آثار رطوبت انجام شد.
معاون میراث فرهنگی همدان با بیان اینکه باید در بحث ایزولاسیون آرامگاه بوعلی نیار به کار اساسی داریم، به طوری که کل پشت بام به طور کامل برداشته و کانال‌های زهکشی احیا شود، ادامه داد: عملیاتی که در گذشته برای ایجاد تغییرات در سقف و محوطه آرامگاه انجام شده، همه‌جانبه و اساسی نبوده است.
وی ترکیبی از شن و سنگ را بهترین ایده برای کف و سقف آثار مختلف دانست و خاطرنشان کرد: این تغییر و تحولات به سال‌های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی بازمی‌گردد و باید در آن زمان به ترکیبی از شن و سنگ و کانال‌های زهکشی شده، توجه می‌شد.
