به گزارشافکارنیوز،در دو سال گذشته «کاغذ» کالایی که تا پیش از آن چندان به اهمیت آن واقف نبودیم، تبدیل به کالایی ارزشمند در کشور و نایاب شد، با نوسانات قیمت ارز کاغذ نیز به مانند سایر کالاها دچار افزایش قیمت قابل توجهی شد که تا پیش از آن سابقه نداشت.
افزایش قیمت از بندی ۳۵ هزار تومان به بندی ۸۰ تا ۱۰۰ هزار تومان موضوعی بود که تبدیل به بحرانی برای مصرف کنندگان آن که عمدتاً ناشران، کتابفروشان و چاپخانه‌داران بودند، شد. این شرایط موجب شد تا عده‌ای برای آشفته بازار کاغذ و کمبود این کالا که اکنون گرانبها شمرده می‌شد، به واردات روی آورند، بخش‌های خصوصی و دولتی به واردات کاغذ پرداختند و کارگروهی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که مصرف کنندگان کاغذ را تحت پوشش خود داشت، برای ساماندهی به این موضوع تشکیل شد.
اما اگرچه مشکلات بازار کاغذ با واردات تا حدودی به صورت موقت حل شد، ولی رهبر معظم انقلاب این بار نیز هوشمندانه در بازدید از نمایشگاه کتاب تهران چاره کار حل مشکلات کاغذ را ساماندهی تولید داخلی و روزآمدکردن کارخانه‌های کاغذ در کشور مطرح فرمودند. پس از آن بود که توجه‌ها به سمت تولید داخلی که تا پیش از آن در سایه واردات مورد بی‌توجهی و غفلت واقع شده بود سوق پیدا کرد.
کارخانه چوب و کاغذ مازندران، کارخانه مراغه، کارخانه کارون و کارخانه پارس هفت تپه تنها کارخانه‌های تولید کاغذ در ایران هستند، کارخانه کاغذ «پارس»، «کارون» و «مازندران» سه کارخانه مهم کشور هستند که «پارس» و «مازندران» فعال و «کارون» در حالت تعطیلی به سر می‌برد. کارخانه کاغذ پارس نیز به دلایلی کاغذ تحریر و چاپ اندکی تولید می‌کند، بنابراین بزرگترین تولیدکننده کاغذ در کشور طی سال‌های پس از انقلاب کارخانه چوب و کاغذ مازندران بوده است.
توجه به کارخانه‌های کاغذ و مشکلات آن‌ها حکایت از نیاز به سرمایه‌های بسیار برای ساماندهی تولید داخلی دارد، امری که دیر یا زود باید به آن توجه کرد، چرا که صنعت کاغذ در تمام دنیا از صنایع استراتژیک شمرده می‌شود و پس از صنعت نفت و فولاد از نظر صنایع استراتژیک دارای رتبه سوم در جهان است، هم‌چنین کاغذ شاخص توسعه‌یافتگی هر کشور به شمار می‌رود. پس میتوان گفت تاکنون در کشور ما به این مهم بی‌توجهی و از ضرورت آن غفلت شده است.
با این وجود و در سایه اتفاقات و رخدادهای دو سال گذشته در حوزه کاغذ اصحاب رسانه هر یک به نوبه خود تلاش کردند تا گامی در نشان دادن ضرورت توجه به کارخانه‌های تولید کاغذ به مسئولان و سرمایه‌داران بخش خصوصی و دولتی بردارند. از گزارش‌ها، گفتگوها و ارائه آمار نوسانات قیمت گرفته تا مشکلاتی که در سایه گرانی کاغذ بر حوزه فرهنگ و ادب وارد شده است. این دغدغه اهالی رسانه موجب شد تا بازدیدی از کارخانه کاغذ مازندران انجام و از نزدیک با روند تولید کاغذ، مشکلات و نیازمندی‌های این حوزه صنعت آشنا شویم.
کارخانه چوپ و کاغذ مازندران در کیلومتر ۱۲ جاده ساری به کیاسر واقع شده و بزرگترین تولید کننده انواع کاغذ در ایران است که داراس ظرفیت اسمی ۱۷۵ هزار تن کاغذ در سال است. این ۱۷۵ هزار تن شامل ۹۰ هزار تن کاغذ روزنامه، چاپ و تحریر و ۸۵ هزار تن کاغذ فلوتینگ(کاربردی در مقواسازی) است. بانک ملی ایران، صندوق بازنشستگی کشوری و شرکت سرمایه‌گذاری صنایع پتروشیمی و شیمیایی عمده سرمایه‌گذاران این کارخانه هستند که با سرمایه ۵۳۰/۵ میلیون دلار آمریکا و ۵۵۳/۵۹۵ میلیون ریال از سال ۱۳۷۶ مشغول به فعالیت است.
خط تولید ۱۲۰ هزار تنی با استفاده از کاغذهای بازیافتی
ابوالفضل روغنی مدیرعامل کارخانه چوب و کاغذ مازندران در ابتدای بازدید جمعی از اهالی رسانه و مطبوعات از پروژه‌های در دست اقدام این کارخانه که جهت افزایش تولید و تبدیل شدن به قطب تولید کاغذ انجام می‌شود، خبر داد و گفت: به دلیل کمبود مواد اولیه در ایران، در نظر داریم تا خط تولید استفاده از کاغذهای بازیافتی را طی ۲۶ ماه آینده با انتقال دستگاه‌های خریداری شده به ایران راه اندازی کنیم.
واردات کاغذ کمک به رونق کشورهای آسیایی
استفاده از تکنولوژی جوهرزدایی از کاغذ دیگر اقدام در دست انجام کارخانه چوب و کاغذ مازندران بود که روغنی به آن اشاره کرد. وی هم‌چنین از بی‌توجهی دولتی‌ها به تولید داخلی با وجود تأکیدات مقام معظم رهبری در سال گذشته و سال جاری گلایه کرد و گفت: با وجود اینکه سال گذشته بحران کمبود کاغذ در مطبوعات را حل کردیم، امسال برای یارانه کاغذ مطبوعات از واردات استفاده شده است. هم‌چنین وزارت آموزش و پرورش نیز با وجود اینکه سال گذشته کاغذ کارخانه مازندران با بهایی زیر قیمت به آن‌ها عرضه شد، امسال با واردات کاغذ به رونق اقتصادی کشورهای آسیایی کمک کردند.
روغنی در ادامه سخنان خود این نکته را که همواره مطرح می‌شود کاغذ تولید داخل از کیفیت مرغوب برخوردار نیست، مورد قبول ندانست و گفت: ما باید برای استفاده از نوع کاغذ فرهنگسازی کنیم، ما قبول داریم که کاغذ تولید داخل برای استفاده در کتاب‌های مرجع مناسب نیست، اما برای کتاب‌های درسی و سایر کتاب‌هایی که کاربری چند ساله دارند و هم‌چنین روزنامه‌ها باید از کاغذ تولید داخل استفاده کرد.
وی به روزنامه‌های پرتیراژ جهان اشاره کرد و گفت: در تمام دنیا از کاغذهای معمولی برای چاپ روزنامه استفاده می‌کنند، در حالیکه ما در ایران به دلیل منابع مالی خوب از کاغذهای گران قیمت و سفیدی استفاده می‌کنیم که از خارج از کشور وارد می‌شوند، بنابراین باید گفت ما بیش از هر چیز در مصرف کاغذ نیازمند فرهنگسازی هستیم.
سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و همکاری بخش دولتی تنها راه نجات کارخانه‌های کاغذ
روغنی سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و همکاری بخش دولتی را تنها راه نجات کارخانه‌های کاغذ دانست و گفت: برای راه‌اندازی کارخانه‌های کاغذ باید دست به دست هم داد تا مشکلات را برطرف کنیم.
یوسفیان قائم مقام کارخانه چوب و کاغذ مازندران نیز که در بازدید خبرنگاران حضور یافته بود، ضرورت استفاده از باگاس(تفاله نیشکر) را به عنوان خمیری مناسب جهت تولید کاغذ یادآور شده و گفت: سالانه میلیون‌ها تن باگاس در جنوب آتش زده می‌شود، در حالیکه میتوان با سرمایه‌گذاری مناسب در جنوب کارخانه‌ای را احداثکرد که باگاس را تبدیل به خمیر کاغذ کرده و این خمیر را به کارخانه‌های تولید کاغذ حمل کرد. در این صورت در کنار استفاده از تجهیزات و ماشین‌آلات مناسب تولید با استفاده از خمیر باگاس میتوان از این ماده به عنوان یک ماده اولیه مناسب استفاده کرد.
پس از سخنان یوسفیان بازدید اهالی رسانه از کارخانه آغاز شد، کارخانه چوب و کاغذ مازندارن دارای ۱۵ واحد است که عبارتند از دو واحد ماشین کاغذ، واحد تولید خمیر، واحد تولید بخار و بازیافت، واحد تولید خرده چوب، واحد یارد چوب، واحد تصفیه آب، واحد تصفیه پساب صنعتی، واحد برش بسته‌بندی و کرسازی، واحد کنترل و تضمین کیفیت، واحد محیط زیست، واحد آموزش واحد تحقیقات، واحد تولید و واحد مهندسی فرآیند.
واحد «یارد چوب»
به گفته روغنی کارخانه کاغذ مازندران حفاظت از ۱۵۰ هزار هکتار از جنگل‌های مازندران را بر عهده دارد، که برای تهیه مواد اولیه کاغذ درخت‌های سالخورده و فرتوت را قطع شده و به جای هر درخت، ۵ تا ۷ نهال جدید کاشته می‌شود. درخت‌ها پس از قطع شدن و به قطعات کوچکتر برش خورده و به کارخانه حمل می‌شود، هم‌چنین چوب‌های دیگری نیز از بازار خریداری می‌شوند تا نیاز کارخانه برای تولید برطرف شود. چوب‌های وارد شده به کارخانه پس از انجام مراحل کنترل کیفی با توجه به گونه و اندازه در قسمت‌های مشخص شده «یاردچوب» انبار می‌شوند، تا بر اساس نیاز و متناسب با زمان قطع چوب به واحد
تولید خرده چوب تحویل داده شود.
واحد «خرده چوب»
این واحد چوب را از انبار تحویل گرفته و آن را به چیپس چوب تبدیل می‌کند، البته چوب‌های تحویلی از انبار با توجه به اینکه برای کدام فرآیند تولید خمیر مصرف خواهند شد به صورت مجزا و توسط لودر به دهانه دستکاه پوست‌کن فرستاده شده و در آنجا پس از شست‌وشو در دستگاه ویژه تبدیل به چیپس می‌شوندو پس از عمنلیات غربال توسط نوار مقاله در کوپه‌های مجزا جهت مصرف واحد خمیرسازی ذخیره می‌گردند.
شادپور از کارشناسان کارخانه که خبرنگاران را در بازدید همراهی می‌کرد، به نوع چوب‌ها اشاره کرده و می‌گوید: برای تولید خمیر سفید از گونه‌های راش، صنوبر، ممرز و برای تولید کاغذ تیره‌تر از مخلوط گونه‌های چوب استفاده می‌شود.
واحد «تولید خمیر»
به گفته شادپور پس از این مرحله چیپس چوب‌ها به واحد تولید خمیر حمل می‌شوند، از آنجا که صنعت تولید خمیر و کاغذ به آب نیاز دارد وجود واحد تولید و تصفیه آب نیز اهمیت بسیار دارد، این آب باید دارای ویژگی‌های خاصی به لحاظ شیمیایی باشد بنابراین آب توسط ۶ حلقه چاه که در کارخانه زده شده است، تامین می‌شود و در مجموع ۲۸۲۸ هزا رمتر مکعب آب از این چاه‌ها تامین شده که علاوه بر مصرف آتش‌نشانی و آب آشامیدنی شهرک مسکونی کارکنان کارخانه در واحد خمیرسازی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وی ادامه می‌دهد: واحد خمیرسازی ظرفیت تولید ۳۰۰ تن خمیر کاغذ را جهت تولید کاغذ کنگره‌ای و ۳۱۰ تن خمیر کاغذ مجهز به امکانات رنگیری جهت تولید انواع کاغذهای روزنامه، چاپ و تحریری و کرافت لاینر را داراست. واحد تولید بخار و بازیافت واحد بعدی است، این واحد بخار مورد نیاز برای ماشین‌های کاغذ را تهیه می‌کند و واحد بازیافت وظیفه تبدیل مایع سیاه حاصل از پخت خمیرها و تبدیل آن‌ها را به مایع پخت انجام می‌دهد. مایع سیاه حاصل از پخت واحد خمیرسازی جهت بازیابی به این واحد ارسال شده و مواد آلی موجود در مایع سیاه پس از تغلیض در بویلر بازیافت سوزانده می‌شود. در واقع این
واحد در یک سیکل بسته وظیفه بازیابی مواد شیمیایی را در راستای حفظ محیط زیست انجام می‌دهد.
واحد «تصفیه پساب صنعتی»
واحد تصفیه پساب صنعتی دیگر واحد کارخانه بود که شادپور درباره آن گفت: این واحد به دلیل اهمیت محیط زیست با پیشرفته ترین فرایندها و تجهیزان طراحی و ساخته شده است، پساب پس از جمع‌آوری از واحدهای مختلف وارد تصفیه‌خانه شده و در این واحد با یاتفاده از فرآیندهای مختلف تصفیه فیزیکی بیولوژیکی و شیمیایی مواد آلاینده تصفیه و حذف شده و پساب تصفیه شده با رعایت استاندارادهای مربوطه به روخانه تجن ریخته می‌شود.
واحد «ماشین کاغذ»
این کارخانه دو ماشین کاغذ شماره یک و دو دارد، ماشین کاغذ شماره یک، ظرفیت تولید ۲۷۶ تن کاغذ روزنامه یا ۲۴۱ تن کاغذ چاپ و تحریر را در شبانه‌روز داراست، واحد ماشین کاغذ شماره ۲ نیز ظرفیت تولید ۲۵۸ تن کاغذ مقوای کنگره‌ای را در شبانه روز داراست که به زودی با اضافه شدن ماشین آلات دیگر طرح occ(استفاده از کاغذهای بازیافتی) نیز در کنار این ماشین راه‌اندازی خواهد شد.
واحد «برش بسته‌بندی و کرسازی»
شادپور در ادامه بازدید می‌گوید: رول‌های تولید شده کاغذ پس از واحد ماشین‌آلات به واحد برش بسته‌بندی و کرسازی فرستاده می‌شوند. در این واحد رول‌های فلوتینگ پس از توزین و تسمه‌زنی و ثبت مشخصات رول‌ها روی برچسب مربوطه تحویل انبار می‌شود. در نهایت نیز واحد کنترل و تضمین کیفیت فرآیند تولید را مورد بررسی قرار داده و به منظور حفظ ثبات و یکنواختی کیفیت کاغذها را بررسی می کند.
پس از بازدید یک چند ساعته از کارخانه چوب و کاغذ مازندران نکته‌ای که بیش از همه به آن واقف شده بودیم، اهمیت کاغذ بود، این کالا که همه ما در روز با آن سر و کار داریم، کالایی بسیار ارزشمند است که برای تولید آن صدها نفر شبانه‌روز تلاش می‌کنند.
فرهنگسازی مهمترین نیاز حوزه کاغذ
آنچه که امروز بیش از هر چیز برای عمل به منویات رهبر معظم انقلاب در حوزه کاغذ نیاز داریم، فرهنگسازی است، فرهنگسازی در زمینه مصرف صحیح کاغذ است، به نظر می‌رسد پس از نهادینه کردن این شعار سال‌های اخیر «کاغذ زباله نیست» اکنون باید شیوه استفاده از انواع کاغذ را نهادیه کرد.
هم‌چنین تجهیز کارخانه‌های کاغذ به ماشین‌آلات روزآمد، زمینه‌سازی برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، فعال‌سازی کارخانه‌های تعطیل شده و از همه مهمتر مشخص کردن متولی کاغذ در کشور از جمله اقداماتی است که دیر یا زود باید در این عرصه انجام پذیرد.
اکنون که در ابتدای دولت یازدهم به سر می‌‌بریم، شایسته است مسئولان دولت با تدبیری اندیشمندانه و دلسوزانه تکلیف متولی کاغذ را مشخص کنند، وزارت صنعت معدن و تجارت باید عهده‌دار بازا کاغذ شده و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز که مصرف‌کنندگان این کالا را تحت پوش خود دارد، را به همکاری بپذیرد.
در کنار آن، حمایت از تولید داخلی به جای واردات کاغذ، ایجاد ثبات و کنترل قیمت در بازار کاغذ، اختصاص ارز مبادلهای برای واردکردن مواد اولیه و استفاده از باگاس این ماده ارزشمند در تولید کاغذ که متأسفانه تاکنون از آن غفلت شده است، از جمله سیاستهایی است که میتوان برای خودکفایی ایران در حوزه کاغذ به کار بست.
