شیوع ویروس کرونا در سراسر دنیا و از جمله ایران باعث بروز محدودیت‌هایی در بسیاری از کسب و کارها شد و حرفه‌های مختلفی دچار تغییراتی در ایفای نقش خود در جامعه شدند.
برخی مثل فوتبال کاملاً تعطیل شدند و برخی مثل موسیقی به کنسرت‌های آنلاین روی آوردند. سینما در ایران هم از این قاعده مستثنا نبود و از سوم اسفندماه ۱۳۹۸ در پی شیوع ویروس کرونا ، این صنعت تعطیل شد و طی ۴ ماه تعطیلی، خسارت‌های بسیاری دید، به ویژه اینکه فرصت اکران طلایی نوروز را از دست داد.
البته سینمای ایران از یکشنبه ۲۴ فروردین به سراغ تجربه‌ای نو در شیوه پخش فیلم رفت که همان اکران آنلاین بود. سینماماشین (تماشای فیلم از داخل خودرو) هم دیگر تجربه‌ای بود که با استقبال مواجه شد. پایان اردیبهشت‌ماه امسال بود که انجمن سینماداران طی نامه‌ای به رییس‌جمهور خواستار بازگشایی سینماها با رعایت پروتکل‌های بهداشتی شدند (+) و یک ماه بعد یعنی از اول تیرماه، سینماها با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و با حداکثر نیمی از ظرفیت صندلی‌های خود بازگشایی شدند. البته استقبالی از بازگشایی سینماها صورت نگرفت و تعطیلی سینماها در پاییز و با شدت گرفتن موج سوم کرونا ادامه یافت.
سینماها در ۶ ماه نخست امسال با ۳۳۷ هزار مخاطب به فروش حدود ۵.۲ میلیارد تومان رسیده‌اند که این فروش نسبت به سال قبل حدود ۹۸ درصد کاهش داشته است! (+)
با این حساب، امسال برای سینمای ایران رسماً از دست‌رفته محسوب می‌شود؛ هرچند سازمان سینمایی با حمایت‌های مختلف سعی کرده این زیان‌ها را تا حدی جبران کند که مهمترین آن‌ها پرداخت وام ۴ درصدی به سینماها برای پرداخت بدهی دفاتر پخش از اکران ۹۸ است. (+) اما تکلیف فیلم‌هایی که از سال گذشته در نوبت اکران مانده‌اند، چه می‌شود؟ آیا راهی اکران آنلاین می‌شوند یا همچنان در انتظار بازگشت به شرایط عادی می‌مانند؟
* خرید بلیت فیلمها توسط سازمان سینمایی
«مرتضی شایسته» دبیر شورای صنفی نمایش در پاسخ به این پرسش فارس میگوید: ایده ما این است که به خاطر حفظ منافع صاحبان آثار، فیلمها ابتدا در سالن‌های سینما به نمایش در آیند و سپس راهی اکران آنلاین شوند.
وی افزود: یکی از اقداماتی که در راستای حمایت از اکران‌های فیزیکی صورت گرفته، برداشتن سقف زمانی اکران است. یعنی قبلاً اگر فیلمی حداکثر ۷ هفته اکران بود، اکنون این محدودیت را ندارد و تا زمانی که صاحبش بخواهد می‌تواند در سالن‌های سینما اکران شود.
دبیر شورای صنفی نمایش ادامه داد: حمایت دیگری هم که از آبان‌ماه توسط سازمان سینمایی تضمین شده، این است که تعدادی از بلیت‌های هر فیلم توسط سازمان خریداری می‌شود که این هم به سود صاحبان فیلم است، هم سالن‌دارها. میزان این حمایت هم برای سالن‌های سینما (یک تا سه سالن، سه تا پنج سالن و پنج سالن به بالا) متفاوت است. البته درصد صاحب فیلم و سینمادار از میزان بلیت‌فروشی تفاوت نکرده است.
وی در پاسخ به این پرسش که میزان این حمایت آیا به اندازه‌ای هست که مشوق صاحبان فیلمها باشد، گفت: برای فیلم‌هایی که با بودجه اندک ساخته شده‌اند (لوباجت) خوب است اما شاید مطلوب فیلم‌هایی نباشد که توقع فروش آنچنانی دارند. البته وضعیت سینما همچنان مشخص نیست و در حال تلاشیم تا سینما به حالت عادی باز گردد. مهمترین مسأله این است که حمایت‌هایی را برای سینمادارها در نظر گرفته‌اند، عملی کنند. خوشبختانه بسیاری از مساعدت‌هایی که وعده داده شده، عمل شده است. امیدوارم همه آن‌ها جامه عمل بپوشانند.
شایسته درباره اینکه آیا با بازگشت شرایط به حالت عادی، شاهد ترافیک اکران نخواهیم بود، توضیح داد: ما ۷ فیلم را می‌توانیم اکران کنیم، یکی ـ دو تا هم آزاد اکران می‌شوند، نسبت به سال گذشته هم حدود ۵۰ - ۶۰ سالن به ناوگان سینمایی کشور اضافه شده است، از سوی دیگر تولیدات هم به نسبت سال گذشته کمتر است، بنابراین مشکل چندانی در اکران نخواهیم داشت.
* اکران آنلاین خوب است اما...
«حبیب اسماعیلی» تهیه‌کننده، پخش‌کننده سینما و سینمادار هم معتقد است: ترافیک اکران مسأله جدیدی نیست و همیشه وجود داشته است، مهمترین مسأله این است که پس از رفع‌شدن شر کرونا، برخورد مردم با سینما چگونه خواهد بود، آیا مثل سابق است یا خیر؟ چون ممکن است همچنان جانب احتیاط را تا حدودی رعایت کنند و از حضور در سینما خودداری کنند. البته مردم سینما را از قدیم دوست دارند و فیلم دیدن در سینما نوعی تفریح است که فیلم‌بین‌های حرفه‌ای مزه آن را با اکران آنلاین تعویض نمی‌کنند.
او درباره اکران آنلاین فیلمها به فارس میگوید: ما ناخواسته و عجولانه وارد سیستم آنلاین شدیم و فکری برای صدمه‌هایش نظیر قاچاق فیلم نکردیم اما در مجموع بستر خوبی است، چون حتی اگر کرونا هم نباشد، برخی فیلمها رنگ اکران نمی‌بینند، چرا که فیلم‌های خاص‌تری هستند و فروش آنچنان ندارند، این فرصت برای آن‌ها مهیاست که در بستر آنلاین عرضه شوند. البته باید فکری برای کپی‌رایت و جلوگری از قاچاق فیلمها شود. چون بارها دیده‌ایم که فیلمی امروز اکران آنلاین می‌شود و فردای آن در شبکه‌های ماهواره‌ای پخش می‌شود.
اسماعیلی یادآوری می‌کند: در وهله اول آرزو می‌کنیم شر کرونا کم شود که هم ملت ایران و هم تمام جهان راحت شوند، بلایی بود که بر دنیا مسلط شد و مردم را از نظر اقتصادی و روحیه لطمه زده است. اما واقعیت این است که نمی‌توان پیش‌بینی کرد که واکسن کرونا چه زمانی بیاید و آیا همه مشکل‌ها را رفع کند یا نه؟ با توجه به ۱۰ ماهی که از ظهور آن گذشته است، باید زندگی‌مان را با کرونا وفق بدهیم. اینکه برای کنترل آن سینماها تعطیل شود خوب است اما شاید تأثیر چندانی نگذارد، ضمن اینکه امنیت بهداشتی سینما از خیلی کسب‌وکارها و اماکن بیشتر است، چون در سالن با سقف بلند حدود ۱۰-۱۲ نفر با فاصله نشسته‌اند که بعضاً از یک خانواده هم هستند.
* کمک سازمان سینمایی به اکران‌های آنلاین قطع شده است
«سیدعلی قائم‌مقامی» تهیه‌کننده سینما که امسال «تیغ و ترمه» را در سامانه‌های اینترنتی به صورت آنلاین اکران کرد، میگوید: برای فیلم‌هایی که با هزینه کم تولید شده است اکران آنلاین جواب می‌دهد، چون حدود ۷۰۰-۸۰۰ میلیون تومان می‌فروشند و با کسر ۳۰ درصد سهم پلتفرم‌ها، رقم خوبی برای صاحب فیلم است؛ بعد از آن هم می‌تواند حق رایت فیلم را بفروشد. اما برای فیلم‌های فاخر و پرهزینه، اکران آنلاین مضر است.
وی خاطرنشان کرد: قبلاً و تا پایان تابستان، فیلم‌هایی که اکران آنلاین می‌شدند ۵۰ میلیون تومان کمک سازمان سینمایی را دریافت می‌کردند اما اکنون این کمک قطع شده است.
قائم‌مقامی معتقد است پس از رفع مشکل کرونا، حتماً مشکل ترافیک اکران را داریم، چون فیلمها تلنبار شده است. ضمن اینکه تا کرونا برود، زمان می‌برد تا مردم با سینما آشتی کنند، ضمن اینکه بخش عمده‌ای از مردم به اکران آنلاین عادت کرده‌اند.
* تا عادی‌شدن شرایط، بازگشت سرمایه فیلمها منتفی است
«سعید خانی» تهیه‌کننده و پخش‌کننده سینما هم به فارس میگوید: وقتی به عنوان بخش خصوصی فیلمی را ساخته‌ایم، دوست داریم آن را در بهترین شرایط اکران کنیم تا سرمایه فیلم برگردد و بتوانیم با آن دوباره سراغ یک پروژه دیگر برویم. مثلاً درباره «دوزیست» که سال گذشته در جشنواره فجر به نمایش درآمد، مطلوبمان این بود که عید فطر اکران شود، اما شرایط خاص کرونایی مانع آن شد.
وی در پاسخ به این پرسش که چرا از امکان اکران آنلاین در سامانه‌های اینترنتی استفاده نمی‌کند، گفت: فیلمی خوبی که در بخش خصوصی ۴ میلیارد هزینه کرده، تن به اکران خصوصی نمیدهد، مگر فیلم‌هایی که هزینه کمتری برای آن‌ها شده یا حمایت نهادها را داشته‌اند، چون نمایش خانگی نمی‌تواند بازگشت سرمایه ما را تأمین کند. معمولاً در اکران‌های آنلاین، فقط پلتفرم‌ها به سرمایه می‌رسند و صاحبان فیلم ضرر می‌کنند، چون خطر قاچاق آن به شدت بالاست.
خانی درباره اینکه سرنوشت فیلم «دوزیست» چه می‌شود، پاسخ می‌دهد: سعی می‌کنم تا جایی که بتوانم صبر می‌کنم تا فیلم را در شرایط عادی اکران کنم تا سرمایه‌ام بازگردد، چون هزینه تولید بالا رفته است و بدون بازگشت سرمایه امکان فعالیت مهیا نیست.
* کیفیت اکران آنلاین افت کرده است
وحید پناهلو، مدیر موسسه هنرهای تصویری سوره هم درباره رویکرد این مؤسسه نسبت به فیلم‌هایی که اکران آنلاین شده‌اند یا در صف اکران هستند، گفت: اکران آنلاین که امسال با «خروج» رقم خورد، ابتدا اتفاق بسیار مثبتی بود، چون بلیت‌فروشی خوبی داشت و همین نکته تهیه‌کنندگان را تشویق کرد به این سمت بیایند. اما آرام‌آرام هم از کیفیت فیلمها کاسته شد و فیلم‌هایی به اکران آنلاین آمدند که یا چند سال پشت خط مانده بودند یا کیفیت مطلوب را نداشتند، ضمن اینکه به سرعت نسخه‌های قاچاق فیلمها در فضای مجازی منتشر می‌شد.
وی ادامه داد: بنابراین ما تمایل داریم فیلم‌هایی را بگیریم که یا اکران شده‌اند یا قرار است اکران شوند و می‌خواهند وارد نمایش خانگی بیایند. مگر اینکه فیلم شرایط خاصی داشته باشد و بین بد و بدتر (مثلاً لو رفتن نسخه قاچاق)، گزینه بد را انتخاب کنیم تا جلوی ضرر بیشتر فیلم را بگیریم.
پناهلو تاکید کرد: الان چند فیلم داریم که اکران سینمایی نشده‌اند و نمی‌توانیم آن‌ها را به شبکه نمایش خانگی ببریم، چون تهیه‌کننده راضی به اکران آنلاین نیست و میگوید پولی که دست من می‌آید، مبلغ چشمگیری نیست. چون میانگین هزینه فیلم حدود ۲ میلیارد بوده است اما مبلغی که در شبکه نمایش خانگی می‌فروشد، به‌طور متوسط ۵۰۰ هزار تومان است.
