اینستکس یا INSTEX مخفف عبارت Instrument in Support of Trade Exchanges به معنای ابزار پشتیبانی مبادلات تجاری است که به منظور برقراری روابط مالی ایران با اروپا شکل گرفت.
اخبار سیاسی_ اینستکس در پاریس و در چارچوب قوانین فرانسه ثبت شده است. غیر از فرانسه، آلمان و انگلیس نیز سهامداران اصلی آن هستند، اما دیگر کشور‌های اروپایی و کشور‌های جهان از جمله چین و روسیه نیز می‌توانند وارد آن شوند. سرمایه اولیه این شرکت ۳ هزار یورو بوده که از سوی وزارت اقتصاد فرانسه تأمین شده است.
دیاکو حسینی کارشناس ارشد مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری با اشاره به دلیل عملی نشدن وعده‌های اروپا در قالب اینستکس، اظهار کرد: هماهنگی اجرایی لازم برای چنین مکانیسمی در اروپا سخت است، در واقع برای موثر بودن این مکانیسم کشور‌های اروپایی باید با هم همکاری داشته، تجارت را به سطح قابل توجه و رضایت بخشی افزایش دهند. البته این اقدام باتوجه به شرایط موجود در نوع خود کم سابقه است و همین امر هم روند نهایی شدن آن را با کندی همراه کرده است.
او افزود: در حقیقت فشار‌های آمریکا همچنان ادامه دارد و اروپایی‌ها باید مطمئن باشند که برقراری ارتباط مالی با ایران به وسیله اینستکس به گونه ای نباشد که رابطه آنها با آمریکا دچار خلل شود، اما این موضوع را هم نمی‌توان نادیده گرفت که اروپا هیچ تمایلی برای انجام این مهم ندارد.
حسینی ادامه داد: دولت‌های اروپایی از اینستکس حمایت می‌کنند تا شرکت‌های اروپایی بتوانند با ایران تجارت داشته باشند، بنابراین اروپایی‌ها نمی‌توانند این شرکت‌ها را وادار به انجام تبادل‌های تجاری با کشورما کنند، در واقع باید دید که آیا آنها تحریم‌های آمریکا را به جان می‌خرند و مایل به تجارت با ایران هستند، همچنین آیا می‌توانند با اعتماد به این مکانیسم بخشی از تمرکز خود را از تجارت با ایران در آن پیاده کنند، این تردید‌ها منجر به کندی پیشرفت اینستکس می‌شود، بنابراین فرایند اجرایی شدن اینستکس می‌تواند بسیار زمانبر باشد و به دلیل همین تردید‌ها در رابطه با کارآمدی این مکانیسم به شدت سوء ضن وجود دارد.
حسینی: اینستکس توانایی جبران تحریم‌های آمریکا را ندارد
کارشناس ارشد مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری در واکنش به وعده‌های پوچ اروپا در قالب اینستکس، گفت: در این یک سالی که از وعده اروپا برای اجرایی شدن اینستکس می‌گذرد، تا به امروز نشانه‌هایی از عملی شدن آن مشاهده نشده است، در حالی که قرار بود در همان چند ماه اول اجرایی شود، البته در ماه‌های اولیه دلایل سیاسی بسیاری برای عدم پیشرفت اینستکس در روابط بین اروپا و آمریکا وجود داشت، اما به دلیل مشکلات بوروکراتیک و داخلی اروپا روند اجرای آن کند شده است.
او تاکید کرد: در حقیقت اروپایی‌ها مایل به اعتبار بخشیدن و کارآمد کردن اینستکس هستند و اراده سیاسی آن را هم دارند، ولی هیچ تضمینی برای موفقیت اینستکس وجود ندارد، چراکه مشکلات پیش روی این ساز و کار به قدری گسترده است که صرفا وجود اراده سیاسی اروپا برای تحقق آن و راضی کردن ایران، کافی نیست.
حسینی با اشاره به عملیاتی شدن اینستکس، خاطر نشان کرد: در حقیقت تبادل‌هایی به صورت اولیه شروع شده، ولی برای جلب رضایت ایران باید سطح تبادلات گسترده و شامل نفت هم شود، در واقع اینستکس توانایی جبران تحریم‌های آمریکا و کاهش سطح تجارت با ایران را ندارد، ولی این عدم توانایی اینستکس به اراده اروپا مربوط نمی‌شود، بلکه به ماهیت اینستکس و ضعف اقتصادی اروپا در سایه تحریم‌های واشنگتن در روابط با ایران گره خورده است.
کارشناس ارشد مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری گفت: باید بدانیم که اینستکس نمی‌تواند جبران کننده کامل تحریم‌های آمریکا و انتظارات ایران باشد.
