سنگینی سایه ترور بر سر دو اکسپو جهانی

یکی از این اکسپوها، اکسپو گل و گیاه 2016 آنتالیا است. درست است که اکسپوهای گل و گیاه چندان اکسپوهای جدی فرض نمی‌شوند و البته روند منظم برگزاری هم ندارند اما به هر حال اکسپوهایی زیر نظر نهاد بین‌المللی برگزارکننده‌ی اکسپوهای جامع جهانی و بین‌المللی تخصصی، یعنی BIE هستند. به همین دلیل هم نسبت به نمایشگاه‌های گل و گیاه دیگر از اعتبار ویژه‌تری برخوردارند.

این نوع از اکسپو از سال 1960 شکل گرفته و تاکنون با احتساب آنتالیای ترکیه 20 دوره از آن برگزار شده است. هلند با 6 دوره و آلمان با پنج دوره، در میزبانی این نوع از اکسپوها رکورددار بوده‌اند. این اکسپوها البته به‌طور نامنظم برگزار شده، گاه یک سال فاصله داشته‌اند و گاهی هم 6 سال.

آلمان، آذربایجان، چین، کره جنوبی، کره شمالی، گرجستان، هندوستان، هنگ کنگ، ایتالیا، ژاپن، هلند، قزاقستان، کنیا، مجارستان، مکزیک، مولداوی، نپال، پاکستان، سودان، تانزانیا، تایلند، یمن و کوزووُ علاوه بر ترکیه‌ی میزبان، کشورهایی هستند که باغ‌های آن‌ها (به‌عنوان پاویون) در سایت اکسپو آنتالیا طراحی شده است. دوره‌های این نوع اکسپو هم 6 ماهه است و اکنون در میانه دور اخیر آن قرار داریم. اما روایت برخی بازدیدکنندگان در هفته‌های گذشته گویای آن است که هنوز برخی از کشورها با وجود گذشت چند ماه، باغ‌های‌شان را مستقر نکرده و احتمالا تصمیم داشته‌اند که تمرکز خود را بر ماه‌های پایانی این دوره از اکسپو بگذارند.

اما پس از تجربه‌ی حادثه‌ی تروریستی در فرودگاه استانبول، کودتای نافرجام در ترکیه، شرایط این کشور را به بی‌ثباتی کم‌سابقه‌ای رسانده است. بر این اساس، همان‌طور که بسیاری از کشورها ازجمله ایران، سفر اتباع‌شان را به ترکیه ممنوع اعلام کرده یا توصیه نکرده‌اند، به نظر می‌رسد سرنوشت تکمیل بخش‌های خارجی اکسپو 2016 آنتالیا و نیز تعداد و روند بازدیدکنندگان آن که معمولا در هفته‌های پایانی اکسپوها اوج می‌گیرد، نه‌تنها در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته، بلکه می‌توان گفت، به احتمال زیاد شرایط مطلوبی را تجربه نخواهد کرد.

قزاقستان؛ میزان ملتهب

علاوه بر آنتالیا، اکسپو 2017 آستانه (قزاقستان) دیگر اکسپوی پیش رو است که سایه‌ی سنگین ترور بر نحوه و کیفیت برگزاری آن سنگینی می‌کند. اکسپو شهر آستانه که چند سال پیش به‌جای شهر آلماتی به‌عنوان پایتخت قزاقستان تعیین شد، از نوع اکسپوهای بین‌المللی تخصصی است که هر پنج سال یک‌بار و به فاصله‌ی دو و سه ساله از دو دوره‌ی اکسپو جامع جهانی (2010 شانگهای، 2015 میلان و 2020 دُبی) برگزار می‌شود. اکسپو تخصصی قبلی در سال 2012 در شهر یوئسو کره‌ی جنوبی برگزار شد و اکسپو بعدی نیز سال 2022 برگزار خواهد شد.

معمولا در اکسپوهای تخصصی، حدود صد کشور، یعنی به اندازه‌ی حدود نیمی از کشورهای حاضر در اکسپوهای جامع حاضر می‌شوند و مقیاس‌های آن‌هم معمولا کوچک‌تر است. هم‌زمان با حادثه‌ی تروریستی فرودگاه استانبول، خبرهایی در زمینه‌ی حرکت‌های تروریستی و انفجار بمب در قزاقستان، توجه دست‌اندرکاران در حال برنامه‌ریزی پاویون‌های کشورهای مختلف را که قرار است در اکسپو سال 2017 حاضر شوند، جلب کرد.

پس از آن در چند روز گذشته نیز در جریان تیراندازی به سمت افسران پلیس در آلماتی، پایتخت اقتصادی قزاقستان، سه افسر پلیس و یک غیر نظامی کشته و هفت نفر دیگر زخمی شدند. طی این اتفاق‌ها، اعلام وضعیت قرمز امنیتی در آلماتی، شرایط را با نگرانی بیشتر همراه کرد. این نگرانی در روزهای پس از آن، با وقوع حادثه‌های تروریستی و کشتارهایی که تک‌نفره در شهرهای مختلفی بویژه در اروپا واقع شده است، نگرانی‌ها را در این زمینه افزایش داده است.

قرقیزستان از کشورهای مهم و رو به پیش‌رفت اورآسیا در سال‌های گذشته بوده است؛ اما از طرفی هم پیوستن تعداد قابل توجهی از اتباع این کشور به جریان تروریستی داعش و نیز بازگشت برخی از آن‌ها به کشورشان، نام این کشور را این روزها با ترور و حادثه‌های تروریستی، گره زده است.

البته قزاق‌ها چند هفته پیش برای توسعه‌ی اقتصادی خود که قطعا با چشم‌انداز برگزاری اکسپو پیش رو نیز مرتبط است، پروازهای دوطرفه‌ی خود را در برخی مسیرهای بین‌المللی، ازجمله خط مستقیم تهران _ آلماتی و آستانه، برقرار کردند. پروازهای این مسیرها با تعیین قیمت‌های به‌نسبت پایینی برای پروازهای کلاس اقتصادی و بیزنس‌کلاس همراه بود؛ به‌طوری‌که چند هفته پیش، بلیط پرواز مستقیم دوطرفه تهران به این شهرها را با زیر یک میلیون تومان هزینه می‌شد تهیه کرد؛ اما همان‌طور که قابل پیش‌بینی بود، احتمالا حجم پایین مسافر در این مسیر، نه‌تنها تعداد پروازها را کاهش داد، بلکه آن‌ها را عموما از حالت مستقیم نیز خارج کرده، پروازهای ترکیبی با خطوط کشورهایی چون آذربایجان جایگزین شدند که به‌طور طبیعی، قیمت بلیت‌ها را حدود 50درصد فزایش داد.

با این اوصاف، مشخص نیست با توجه به روند افزایشی و رو به گسترش حوادث تروریستی در منطقه و جهان، اکسپوهای پیش رو که با توجه به ازدحام‌های آن‌ها، قاعدتا هدف‌های مناسب و وسوسه‌کننده‌ای برای تروریست‌ها محسوب می‌شوند، با چه کیفیت برگزار می‌شوند و در صورت محقق نشدن پیش‌بینی‌ها در زمینه ی نرخ و میزان بازدیدکنندگان از این اکسپوها، برنامه‌ها و هدف‌های اقتصادی کشورهای میزبان چه وضعیتی را رقم خواهد زد.

جمهوری اسلامی ایران گویا قصد دارد در اکسپو بین‌المللی تخصصی 2017 آستانه - به‌رغم اکسپو 2012 یوئسو و مانند چند اکسپو جامع جهانی اخیر - شرکت کند.