شهرت این منطقه به «کانال» است؛ کانالی که دو اقیانوس را به هم وصل می‌کند، زمینی که کانال ارتباطی دو قاره آمریکای شمالی و جنوبی است، و البته، چرا که نه! کانالی که دریای پول‌های کثیف را به جریان پول تمیز، متصل می‌کند.
«پاناما» وقتی کشور مستقلی شد که کلمبیا، با حفر کانالی در سرزمینش برای متصل‌کردن اقیانوس‌های اطلس و آرام مخالفت کرد. بعد جریان‌های ملی‌گرایانه و استقلال‌طلبانه در این زائده شمالی کشور کلمبیا تقویت شد و با حمایت آمریکا، کشور تازه‌ای اعلام استقلال کرد و به رسمیت شناخته شد.
کشوری که این روزها نامش بیشتر از همیشه در اخبار شنیده می‌شود، علاوه بر داشتن ساحل شنی و آفتاب فراوان، به « بهشت فرار مالیاتی» دنیا مشهور است، احتمالا پاناما تنها کشوری است که مردم از جاهای مختلف دنیا پول‌هایشان را به آنجا می‌برند تا از پرداخت مالیات معاف باشند. یک موسسه مالی نروژی که در مورد اقتصاد و مدیریت کسب و کار مطالعه می‌کند، در تحقیقی به این نتیجه رسیده است که از حدود 100 سال پیش، پاناما راهی برای فرار مالیاتی ثروتمندان و افرادی که درآمدهای مشکوک دارند محسوب می‌شده است.
در دهه 1920، این سیاست‌گذاران وال‌استریت - مرکز مبادلات مالی آمریکا- بودند که به پاناما کمک کردند تا قوانین مالی‌اش را طوری سامان دهد که در آن الزام به پرداخت مالیات قابل چشم‌پوشی باشد و از طرف دیگر افراد بتوانند به صورت ناشناس اقدام به راه‌اندازی شرکت کنند.
در دهه 80 مساله کمی جدی‌تر شد؛ چون دیگر تنها درآمدهای کانال پاناما و سرمایه‌دارهای غربی نبود که به این کشور سرازیر می‌شد؛ نسل جدیدی از سرمایه دارانی که به پاناما پناه می‌آوردند صاحبان کارتل‌های مواد مخدری بودند که در مسیر ترانزیت آمریکای جنوبی به آمریکای شمالی کار می‌کردند. در دوره‌ای که «مانوئل نوریگا» که از او به عنوان دیکتاتور پاناما یاد می‌کنند در قدرت بود، روابطی بین او و برخی جریان‌های تجارت مواد مخدر وجود داشت که بر اساس تحقیقات روزنامه وال‌استریت ژورنال در مورد این تجارت سالانه تا حدود چهار میلیارد دلار گردش مالی داشت. با این که او در دهه 90 در پوشش مبارزه آمریکا با رشد کمونیسم برکنار شد، پاناما شهرت خودش را به عنوان بهشت پول‌شویی در دنیا حفظ کرد.
پاناما علاوه بر این، به خاطر «آسان‌گیری قانونی به شرکت‌های تجاری» مشهور است. طبق تحقیقات بنیاد مطالعات جرم و جنایت در آمریکای لاتین و کارائیب، در پاناما می‌توانید به راحتی شرکت راه بیندازید بدون این که به تهیه اظهارنامه مالیاتی نیاز داشته باشید یا الزامی به حسابرسی سالانه وجود داشته باشد. قوانین حتی در برخی موارد به صاحبان شرکت‌ها اجازه می‌دهند که به طور کامل اسنادشان را محرمانه نگه دارند. همچنین شرکت‌هایی که با شرکت‌های خارج از پاناما مراوده تجاری دارند می‌توانند از پرداخت مالیات معاف شوند.
دلیل دیگری که باعث می‌شود پاناما تا این حد مشهور و محبوب پول‌شویان باشد، اقتصاد این کشور است. در پاناما علاوه بر «پالبوا» واحد پول رسمی همه نوع مبادله با «دلار آمریکا» در جریان است تا جایی که دلار آمریکا را هم پول رسمی این کشور می‌دانند؛ این موضوع البته باعث اعتراض چند نهاد اقتصادی ناظر در دنیا شده است؛ چرا که دلار آمریکا پولی است که کشورها از آن برای مبادله بین خودشان استفاده می‌کنند، اما به هر حال این «شرایط بهشتی» هنوز در پاناما ادامه دارد.
مرزهای این کشور هم برای رفت و آمد همه جور تاجر و فعال اقتصادی مجاز و غیرمجاز، ایده‌آل است. کانال پاناما که 6 درصد کل تولید ناخالص داخلی این کشور را تامین می‌کند، یکی از این راه‌های رفت و آمد است و مرزهای این کشور تقریبا بالاترین سطح عبور بدون نظارت مواد مخدر را دارند.
صندوق بین‌المللی پول هم در سال 2014 در گزارشی در این مورد اعلام کرده بود که پاناما بیشترین ظرفیت ممکن را برای پناه‌دادن به فعالیت‌های پول‌شویی دارد. ناظران می‌گویند پاناما احتمالا آخرین کشور روی زمین است که اجازه می‌دهد چنین فرارهای مالیاتی و فعالیت‌های تجاری ثبت‌نشده‌ای به این گستردگی در خاکش اتفاق بیفتد.
اسنادی که به عنوان «اوراق پاناما» این روزها سر و صدا به پا کرده است، تنها متعلق به یک شرکت حقوقی در این منطقه است، شرکت حقوقی «موساک فونسکا» البته اعلام کرده است که کامپیوترهایش از جایی بیرون از پاناما مورد حمله قرار گرفته و هک شده‌اند. با این حال پلیس پاناما در حال بررسی این مساله است که آن چه از آن به عنوان « بزرگترین نشت اطلاعاتی تاریخ» یاد می‌شود چطور اتفاق افتاده است و در این مسیر دفاتر شرکت موساک فونسکا هم مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
دفتر "Mossack Fonseca" در پاناما
اسناد پاناما یک فاصله زمانی 40 ساله را پوشش می‌دهند؛ 2.6 ترابایت اطلاعات 11.5 میلیون سند داخلی شرکت‌ها. راه‌اندازی بیش از 210 هزار شرکت، نهاد و تراست، برای کمک به مشتریان، بخشی از این اسناد را شامل می‌شود. شرکت‌ها البته قانونی هستند اما احتمال می‌رود زیر پوشش آنها برخی فرارهای مالیاتی، دور زدن محدودیت‌ها و تحریم‌های بین‌المللی و پول‌شویی اتفاق افتاده باشد.
در رتبه اول کشورها و شهرهایی که شهروندانشان در بهشت مالیاتی دنیا، پاناما، سرمایه‌گذاری کرده‌اند، نام هنگ‌کنگ قرار دارد. 2212 شرکت از این منطقه در پاناما فعال بوده‌اند، از انگلستان 1223 شرکت و از آمریکا 617 شرکت در فهرست اسناد نشت‌یافته از شرکت موساک فونسکا قرار دارند، از پاناما نام 558 شرکت در میان اسناد وجود دارد، 444 شرکت از گوآتمالا، 405 شرکت از لوکزامبورگ، 403 شرکت از برزیل، 324 شرکت از اکوادور و 298 شرکت از اروگوئه هم هستند. با راه‌اندازی این شرکت‌ها که خیلی‌هایشان تنها روی کاغذ وجود دارند و فقط با وجود یک آپارتمان و چند صد دلار ناقابل تاسیس شده‌اند، امکان جابه‌جایی پول به صورت گسترده فراهم می‌شود تا کسی به منشاء پول‌ها شک نکند و امکان پنهان‌کردن این که این پول‌ها در واقع از راه چه تجارتی حاصل شده‌اند فراهم شود.
اما خود شرکت موساک فونسکا در این مورد چه می‌گوید؟ آنها در بیانیه‌ای که اخیرا صادر کرده‌اند تاکید کرده‌اند که « با این که ما قربانی یک نقص در سیستم ذخیره اطلاعاتمان شده‌ایم اما چیزی که از این نقص حاصل شده است (اسناد پاناما) نشان نمی‌دهد که ما مرتکب کاری غیرقانونی شده‌ایم.»
