دیابت بیماری متداولی است که در آن توانایی بدن در پردازش قند خون که با نام گلوکز خون نیز شناخته می‌شود، کاهش پیدا می‌کند. افرادی که دیابت دارند باید یک برنامه غذایی سالم و متعادلی را دنبال کنند تا بتوانند علائم دیابت را مدیریت کنند و خطر عوارض آن را کاهش دهند. اینجاست که این سوال برای بسیاری از مبتلایان به دیابت پیش می‌آید که از خوردن چه غذاهایی باید اجتناب کنند.
غذاهای مختلف دارای درشت مغذی‌های اصلی هستند که انرژی روزانه ما در طول روز را تامین می‌کنند. این گروه‌های غذایی شامل کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و پروتئین‌ها می‌شوند که در هر گروه می‌توانید گزینه‌های سالمی برای کنترل دیابت پیدا کنید.
در این مقاله، خوراکی‌هایی را نام می‌بریم که فردی که مبتلا به دیابت است یا در معرض خطر ابتلا به دیابت است، باید مصرف آنها را محدود و در کل از خوردن آنها اجتناب کند.
کربوهیدرات‌ها
کربوهیدرات‌ها منبع مهم انرژی در بدن هستند. این درشت مغذی همچنین بیشترین تأثیر را روی قند خون یا گلوکز خون افراد دارد. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) توصیه می‌کند که افراد مبتلا به دیابت نیمی از کالری روزانه خود را از کربوهیدرات‌ها دریافت کنند. استفاده از کربوهیدرات در هر وعده غذایی می‌تواند به ثابت نگه داشتن سطح قند خون کمک کند. اما با این حال، مهم‌تر از میزان کربوهیدرات مصرفی روزانه، انتخاب نوع مناسب کربوهیدرات است. سه نوع اصلی کربوهیدرات در غذا وجود دارد: نشاسته، شکر و فیبر. نشاسته و قند بیشترین مشکلات را برای افراد مبتلا به دیابت ایجاد می‌کنند، زیرا بدن این افراد نشاسته و قند را به گلوکز تجزیه می‌کند.
کربوهیدرات‌های تصفیه شده
کربوهیدرات‌ها یا نشاسته‌های تصفیه شده از جمله عناصری هستند که قبل از اینکه آنها را در وعده‌هایی غذایی مصرف کنیم، در طی فرآیند پردازش تجزیه می‌شوند. در نتیجه این پردازش، بدن به سرعت کربوهیدرات‌ها را جذب کرده و آنها را به گلوکز تبدیل می‌کند. این باعث افزایش قند خون می‌شود و به این معنی است که فرد ممکن است بلافاصله بعد از غذا دوباره احساس گرسنگی کند.
برای افراد مبتلا به دیابت یا خطر ابتلا به این بیماری، مصرف برخی از خوراکی‌هایی که منابع کربوهیدرات آنها از کربوهیدرات‌های تصفیه شده است مانند برنج سفید و هر چیزی می‌شود که با آرد سفید تهیه شده است باید محدود باشد. این خوراکی‌ها شامل موارذ زیر می‌شوند:
- نان سفید
- ماکارونی سفید
- برخی از غلات
- برخی کراکرها
- بسیاری از محصولات پخته‌شده
مدیریت مصرف کربوهیدرات و انتخاب غذای مناسب برای افراد مبتلا به دیابت در هر وعده غذایی، می‌تواند به فرد کمک کند سطح گلوکز خود را در سطح متعادل و سالم نگه دارد.
قندها
غذاهای شیرین عمدتا حاوی قند و کربوهیدرات‌های بی کیفیتی هستند. آنها اغلب ارزش غذایی کمی دارند یا اصلاً ارزش غذایی ندارند و می‌توانند باعث افزایش ناگهانی گلوکز خون شوند. علاوه بر این، مصرف قند همچنین می‌تواند به افزایش وزن و خطر بیماری قلبی و سکته کمک کند.
غذاهایی که اغلب قند بالایی دارند مانند برخی محصولات پخته شده شامل دونات، کروسانت، کیک و کلوچه و همچنین خمیر پیتزا می‌شوند. برخی دیگر از منابع قند عبارت‌اند از:
- بسیاری از سس‌ها و چاشنی‌ها
- شهد آگاو و سایر شیرین کننده‌ها
- شربت افرا و سایر شربت‌ها
- آب‌نبات‌ها
- ماست‌های میوه‌ای
بسیاری از خوراکی‌های کنسروی در فروشگاه‌های مواد غذایی حاوی قند اضافه هستند و ممکن است روی بسته‌ی بسیاری از این خوراکی‌ها به این ماده اشاره نشده باشد. روی برچسب‌های تغذیه‌ای ممکن است به قند افزوده‌شده با عنوان‌هایی مانند کنسانتره آب میوه، ملاس، عسل، شربت، فروکتوز یا دکستروز اشاره کنند.
به همین دلیل، بهتر است از مصرف غذاهای کنسروی یا فرآوری‌شده که از مواد تشکیل دهنده آن اطلاعی ندارید، خودداری کنید و تا حد امکان مواد غذایی کامل و فرآوری نشده را برای وعده‌های غذایی خود انتخاب کنید.
افراد مبتلا به دیابت باید هنگام مصرف میوه‌های خشک و آب میوه‌های آماده یا سالاد میوه نیز مراقب باشند، زیرا این خوراکی‌ها اغلب حاوی قند اضافه هستند.
شیرین کننده‌های مصنوعی کالری کمی دارند، اما تحقیقات نشان می‌دهند که نسبت به انسولین مقاوم هستند و همچنان بر قند خون تأثیر منفی می‌گذارند. مطالعات بیشتری برای تعیین میزان این اثر مورد نیاز است.
پروتئین
پروتئین به بدن کمک می‌کند تا فرآیند ساخت بافت را بهتر انجام دهد، به حفظ بافت‌های بدن کمک می‌کند و حتی می‌تواند بافت‌های آسیب دیده را ترمیم کند. اندام‌ها، ماهیچه‌ها و سیستم ایمنی بدن ما از پروتئین تشکیل شده‌اند. بدن می‌تواند پروتئین را به قند تجزیه کند، اما این فرآیند نسبت به تجزیه کربوهیدرات‌ها تاثیر منفی کمتری دارد.
برای افراد مبتلا به دیابت، انتخاب بهترین منابع پروتئین تا حد زیادی به میزان چربی و کربوهیدرات این غذاها بستگی دارد. وقتی غذاهای سرشار از پروتئین دارای چربی بالایی نیز باشند، مصرف آنها می‌تواند منجر به افزایش وزن و کلسترول بالا شود.
گوشت‌های فرآوری شده یا چرب
خوردن حتی مقدار کمی گوشت قرمز مانند گوشت گاو یا بره ممکن است خطر ابتلا به دیابت را افزایش دهد. یک مطالعه در سال 2020 نشان می‌دهد که خوردن فقط 50 گرم گوشت قرمز یا ماهی در روز می‌تواند خطر دیابت را تا 11 درصد افزایش دهد.
همچنین، افراد مبتلا به دیابت باید مصرف موارد زیر را محدود یا در بهترین حالت از مصرف آنها خودداری کنند:
- گوشت‌های نمک‌سود شده
- گوشت‌های فرآوری شده، مانند بیکن، هات داگ و گوشت‌های اغذیه فروشی
- دنده و سایر تکه‌های چرب گوشت
- مرغ با پوست
- ماهی سرخ شده
گوشت‌های فرآوری شده دارای سدیم یا نمک بالایی هستند. افراد مبتلا به فشار خون بالا نیز باید در مصرف این نوع گوشت‌ها محتاط باشند و مصرف سدیم خود را به 2300 میلی‌گرم در روز برسانند.
چربی‌ها
چربی منبع اسیدهای چرب ضروری مانند امگا 3 است و بخشی جدایی ناپذیر از یک رژیم غذایی سالم و متعادل به‌شمار می‌آید. مصرف چربی همچنین به جذب ویتامین‌های A، D، E و K به بدن کمک می‌کند.
چربی به چهار دسته‌بندی تقسیم می‌شود: چربی‌های اشباع، ترانس، تک غیراشباع و چند غیر اشباع. هر فرد می‌تواند میزان هر کدام از این چربی‌ها را در یک غذای معین در برچسب تغذیه غذایی آن تخمین بزند.
تمام افراد باید بر حفظ انواع چربی مناسب در رژیم غذایی تمرکز داشته باشند و این به ویژه برای افرادی که مبتلا به دیابت هستند، از اهمیت بالایی برخوردار است.
چربی‌های ناسالم می‌توانند سطح کلسترول را افزایش داده و باعث مقاومت به انسولین شوند این ممکن است خطر ابتلا به دیابت را افزایش دهد یا باعث افزایش قند خون در افراد مبتلا به این بیماری شود.
چربی‌های اشباع شده
چربی‌های اشباع شده عمدتا در محصولات حیوانی، روغن‌ها و غذاهای فرآوری شده وجود دارند. هر فرد باید کمتر از 10 درصد از کالری روزانه خود را از چربی‌های اشباع شده دریافت کند.
برخی از مواد غذایی با محتوای چربی اشباع بالا عبارت‌اند از:
- کره
- روغن‌های خاصی مانند روغن نخل
- سس‌ها و دیپ‌های خامه‌ای
- سس مایونز پر چرب
- سیب زمینی سرخ کرده
- غذاهای تهیه‌شده با خمیر
- چیپس سیب زمینی
- بسیاری از غذاهای از پیش آماده
- همبرگر
- اکثر فست فودها
- بسیاری از سس‌های سالاد
چربی ترانس
هیدروژناسیون فرآیندی است که در آن روغن مایع به چربی جامد تبدیل می‌شود. نتیجه این فرآیند به وجود آمدن یک چربی ترانس است که از چربی اشباع شده ناسالم‌تر است. بهتر است از مصرف هر گونه مواد غذایی دارای روغن هیدروژنه یا نیمه هیدروژنه و همچنین غذاهای دارای روغن مایع اجتناب کنید.
ممکن است روی بسته‌بندی برخی مواد غذایی 0 گرم چربی ترانس را مشاهده کنید که این برای خوراکی‌هایی صدق می‌کند که کمتر از 0.5 گرم باشند. بنابراین، هنگام خرید مواد غذایی حتما برچسب ارزش غذایی و میزان چربی روی بسته را مشاهده کنید.
نوشیدنی‌ها
انتخاب و مصرف برخی نوشیدنی‌ها نیز روی افراد مبتلا به دیابت و یا افرادی که در خطر ابتلا به این بیماری هستند، تاثیر منفی می‌گذارد. بسیاری از نوشابه‌ها و آب میوه‌ها حاوی کربوهیدرات و قندهای اضافه شده هستند.
فرد مبتلا به دیابت می‌تواند با خیال راحت از چای، قهوه و نوشیدنی‌های بدون کالری و همچنین آب معمولی استفاده کند. برای طعم دادن به آب نیز می‌تواند از چند تکه میوه استفاده کند که قند ندارد.
نوشیدنی‌های الکلی همچنین حاوی قند و کربوهیدرات هستند. به همین دلیل است که بسیاری از متخصصان مصرف آنها را محدود می‌کنند. برخی نوشیدنی‌ها که دارای قند بالایی هستند عبارت‌اند از:
- آبجو
- نوشیدنی‌های حاوی میوه
- نوشیدنی ترکیب‌شده با مواد شیرین‌کننده
دلیل دیگر مضر بودن نوشیدن زیاد این است که ترکیب آن با داروهای دیابت ممکن است منجر به کاهش قند خون یا هیپوگلیسمی شود. علائم این امر شبیه مسمومیت است و تشخیص آن ممکن است دشوار باشد.
کلام پایانی
کلید تغذیه سالم برای افراد مبتلا به دیابت، انتخاب غذاهای مناسب و سالم از هر گروه غذایی است. مهم است که روی درشت مغذی‌های توصیه شده در این مقاله تمرکز کنید و از مصرف غذاهای بسیار فرآوری شده که دارای قند، نمک و چربی بالایی هستند خودداری کنید.
می‌توانید از یک متخصص تغذیه برای دریافت یک برنامه غذایی سالم کمک بخواهید که این برنامه برای هر فرد می‌تواند منحصربه‌فرد باشد. آنها افراد متخصص معمولا به خوبی می‌توانند به شما توصیه کنند که چه چیزی بخورید، چه مقدار از هر ماده‌ی غذایی بخورید و ساعت وعده‌های غذایی و میان وعده‌ها را به شما خواهند گفت. تمام این توصیه‌ها می‌توانند بر اساس عواملی مانند وزن، میزان فعالیت و برنامه درمانی و عدد گلوکز خون باشند.
منبع: مجله اسنپ اکسپرس
