حمایت از اقشار بی بضاعت همواره یکی از لازمه های ادامه حیات یک کشور است، اما لازمه حمایت هدفمند، شناسایی درست از توان مالی هر فرد است. درواقع برای حمایت از قشر آسیب‌پذیر ابتدا باید آن‌ها را شناسایی کرد تا در ادامه با هدایت منابع به سمت این قشر فرصت پیشرفت برابر در اختیارشان قرار گیرد.
*یارانه، به نام فقرا به کام ثروتمندان
اخبار اقتصادی- در اقتصاد ایران هرساله مبلغ چشمگیری به پرداخت یارانه‌های آشکار و پنهان تخصیص داده می‌شود. اسدالله عباسی سخنگوی هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی درباره مقدار یارانه پنهان و آشکار گفت: «یارانه‌ها به چند گروه تقسیم می‌شوند. 100 هزار میلیارد تومان آن از بودجه سنواتی به صورت نقدی پرداخت می‌شود، بخشی از آن حکمی دارد ولی مبالغش پیش بینی نشده است که حدود 140 هزار میلیارد تومان است و بخشی 73 هزار میلیارد تومان تسهیلات است که از طریق بانک‌ها پرداخت می‌شود و بین هزار و 300 هزار میلیارد تومان تا هزار و 800 هزار میلیارد تومان هم یارانه پنهان است».
اما نکته حائز اهمیت، میزان برخورد این حجم از حمایت مالی به جامعه هدف، یعنی اقشار نیازمند جامعه است. به گفته کارشناسان یارانه پرداخت شده به 3 دهک درآمدی بالایی 23 برابر سه دهک پایینی است. این در حالی است که به گفته مسئولین، اقشار ثروتمند، هدف یارانه‌ها به‌ویژه از نوع نقدی نیستند. سید حسن حسینی شاهرودی سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس درباره این موضوع گفت: «این رویه برای کسانی در نظر گرفته‌شده که مانند اقشار پردرآمد نمی‌توانند از منابع ملی استفاده کنند. به‌طور مثال کسانی که میلیون‌ها تومان از یارانه برق استفاده می‌کنند، از ویلاهای مجللی برخوردار هستند و برای خود و تمامی افراد تحت تکفلشان خودروهای لوکس خریداری کرده‌اند، از یارانه عمومی انرژی استفاده می‌کنند اما یک روستایی از این یارانه استفاده نمی‌کند. بنابراین باید این نوع از یارانه در کنار یارانه نقدی نیز محاسبه شود و از آن مالیات اخذ شود و به قشر ضعیف یارانه پرداخت شود».
* حساب‌های نیابتی عامل ایجاد اختلال در اطلاعات دولت برای حذف یارانه نقدی پردرآمدها
با توجه به افزایش فشار تحریم‌های اقتصادی و کسری بودجه چشمگیر دولت، هدفمند کردن هزینه‌های دولت از اهمیت دوچندان برخوردار است. درنتیجه دولت در مرحله اول کاهش هزینه‌ها سعی در قطع یارانه سه دهک بالایی کرده است؛ اما نبود بانک اطلاعاتی مناسب مانع بزرگی در راستای تحقق این موضوع است که اعتراض برخی نمایندگان مجلس هم به دنبال داشته است.
اقتصاددانان راه‌حل این مشکل را در شناسایی درست دارایی‌های افراد می‌دانند اما در حال حاضر با توجه به مشکلاتی همچون تناقض اسناد عادی و رسمی در کشور، امکان رصد مناسب دارایی‌های افراد وجود ندارد. مشکل دیگر معضل حساب‌های نیابتی در کشور است. بسیاری از افراد ثروتمند یا شخصیت‌های حقوقی تراکنش‌های مالی خود را با حساب افراد بی‌بضاعت انجام می‌دهند تا از زیر بار پرداخت مالیات شانه خالی کنند.
به گفته حسین میرزایی سخنگوی ستاد اجرایی تبصره 14 قانون بودجه 1398 (حذف یارانه نقدی پردرآمدها) نزدیک به نیمی از افرادی که به قطع یارانه‌های خود معترض بودند تراکنش‌های حساب خود را حاصل فعالیت‌های دیگران می‌دانستند. وی به مواردی اشاره می‌کند که اذعان داشتند حساب‌هایشان در ازای دریافت مبالغی در اختیار افراد دیگر بوده است.
در مجموع، می‌توان گفت معضل حساب‌های نیابتی بعد از خودنمایی در بزرگ‌ترین پرونده‌های فساد چند سال اخیر، حال مانع اجرای حذف یارانه نقدی پردرآمدها شده است. نبود یک سامانه جامع برای ساماندهی تراکنش‌های بانکی موجب شده تا اقتصاد ایران با پدیده حساب‌های نیابتی دست‌وپنجه نرم کند. این در حالی است که کشورهای توسعه‌یافته سال‌هاست این مشکل را حل کرده‌اند. به گفته کارشناسان حل مشکل حساب‌های نیابتی نه‌تنها به یک سامانه جامع برای ساماندهی تراکنش‌های بانکی نیاز دارد، بلکه باید قاعده‌گذاری مناسبی برای مقابله با پدیده‌هایی همچون حساب‌های اجاره را نیز در کنار خود داشته باشد.
