رضا پدیدار، رئیس کمیسیون اتاق بازرگانی تهران درباره پیشنهاد راه اندازی بورس نفت در راستای مقابله با تحریم‌های جدید نفتی گفت: از زمانی که موضوع بورس نفت مطرح شد، اتاق بازرگانی تاریخچه‌ای برای بحث بورس به طور کلی و سپس بورس انرژی و نفت در کشور را مورد بررسی قرار داد.
وی افزود: آغاز بحث بورس نفت به سال 1379 برمی گردد؛ در آن زمان، موضوع بند ج ماده 95 قانون برنامه سوم توسعه کشور بود که بحث فروش نفت در قالب بورس را برای اولین بار در دستور کار وزارت نفت قرار داد و قرار بود مطالعات آن را کنسرسیوم بین المللی انجام دهد، اما همان جا این موضوع در نطفه خفه شد زیرا هیچ گونه سازوکاری برایش پیش بینی نشده بود، یعنی عملا از سال 1379 تا 1383 که تفاهم نامه راه اندازی بورس نفت نوشته شد، هیچ کاری صورت نگرفت. در سال 1385 اساسنامه را در شورای بورس بردند و در سال 1386 هم هیات دولت ورود پیدا کرد.
* انحصارطلبی وزارت نفت مانع مشارکت بخش خصوصی
وی افزود: کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی در آسیب شناسی که انجام داده متوجه شد که وزارت نفت به بخش خصوصی اعتماد و اعتقاد ندارد و به آن اعتباری نمی دهد و بنده شاهد این مشکل بزرگ بین بخش خصوصی و وزارت نفت هستم که سه مولفه مدیریتیِ اعتقاد، اعتماد و اعتبار در این رابطه، معلق است.
پدیدار در ادامه با اشاره به عدم اعتماد دولت به بخش خصوصی تاکید کرد: بخش خصوصی وارد هر فعل و انفعالی هم شده است این مشکل را دارد؛ وقتی ما گفتیم می‌خواهیم کالاهای استراتژیک بسازیم، سخت ترین مقررات برای بخش خصوصی بود که شرکت خارجی بیاورد، لایسنس بگیرد، انتقال تکنولوژی انجام دهد، در قراردادهایی هم که دارد اجرا می شود زمانی که طرف خارجی گفت دیگر نمی آیم، بخش خصوصی دچار مشکل شد.
رئیس کمیسیون اتاق بازرگانی تهران با اشاره به مذاکرات بخش خصوصی با وزیر نفت در حوزه بورس اظهار داشت: ما در سال 1393 جلسه ای با آقای زنگنه داشتیم که من در آن جلسه گفتم دولت باید دست از انحصار طلبی در نفت بردارد، این مدل در دنیا منسوخ شده است. ما بیان کردیم که روش های جدید برای فروش کارمزدی، کنسرسیوم و متنوع سازی روش های فروش است که بخش خصوصی آمادگی این را دارد که مدل‌هایش را ارائه کند، اما وزارت نفت قبول نکرد.
وی ادامه داد: ما هر وقت از بخش بین المللی شرکت نفت خواستیم در کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی حضور یابد تا به خواسته‌های بخش خصوصی برای فعال سازی بورس نفت گوش بدهند نیامدند، لذا شکافی بین بخش دولتی و خصوصی وجود دارد. شورای هماهنگی اقتصادی هم مصوبه‌ای ارائه داد که ناقص است چون تعریفی از زیرساخت‌ها ندارد. واقعیت این است که ما در ایران زیرساختی تحت عنوان بورس نفت و انرژی نداریم.
* بخش خصوصی توانمندی لازم را دارد
وی با تاکید بر توانمندی بخش خصوصی اظهار داشت: من از رئیس بورس انرژی درخواست کردم که برای تعریف زیرساخت‌ها و تطبیق با شرایطی که رعایت فروشنده و خریدار صورت گیرد، جلسه‌ای داشته باشیم اما هرگز این جلسه برگزار نشد.
این فعال بخش خصوصی با بیان اینکه "بخش خصوصی اگر به صورت کنسرسیومی کار کند، توان ورود به بورس نفت را دارد"، گفت: همچنین می‌توان از ظرفیت ایرانیان داخل و خارج کشور نیز برای کمک به دور زدن تحریم‌های نفتی و صادرات نفت استفاده کرد؛ واقعیت این است مشکلاتی در سال 90 داشتیم و در آن سال محموله 500 هزار بشکه ای فوق سنگین عرضه شد که کسی حاضر به خرید آن نبود.
پدیدار با اشاره به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس گفت: براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، رشد اقتصاد کشور تا پایان امسال منفی نیم می‌شود و اگر اتحادیه اروپا کنار برود این رقم به منفی 2.8 می رسد. در این فضا چرا باید اینقدر برای راه‌اندازی بورس نفت سفت و سخت گرفته شود؟
وی افزود: اگر بخواهیم بورس راه بیافتد باید خود را با شرایط نامساعد تطبیق دهیم و از ظرفیت بخش خصوصی شناخته شده استفاده کنیم.
پدیدار با بیان اینکه "ترکیب سبد مدیریتی اقتصاد کشور طبق آمارهای رسمی 86 درصد خصولتی، دولتی، صندوق های بازنشستگی و .. و تنها 14 درصد خصوصی است"، گفت: بخش خصوصی در اتاق بازرگانی برای ورود به بورس نفت اعلام آمادگی می‌کند و در خصوص عوارض، مالیات و ضمانت نامه با سیستم بانکی حرف زدیم که ما عواملی در بخش خصوصی معرفی می‌کنیم که مانند بورس های خارجی کردیت لاین بگیریم و مطابق آن کردیت لاین محموله دریافت و رلیز کنیم که این فرمول ساده ای است که ما آن را سخت گرفته‌ایم.
* بایدها و نبایدهای عرضه نفت در بورس
وی در پاسخ به این سوال که برای جلوگیری از تکرار تجربه شکست خورده سال 91 در بورس نفت، چه سازوکارها و تمهیداتی باید اندیشیده شود، گفت: برای انجام هر فرایندی باید کار کارشناسی کرد، ما راهبردها را از شورای عالی هماهنگی اقتصادی و مرکز پژوهش‌های مجلس دریافت می‌کنیم، اگر این موضوع را به عنوان پروژه به پارلمان بخش خصوصی بدهند، حاضر هستیم کار کارشناسی انجام دهیم.
وی افزود: بدون کار کارشناسی نمی‌توان در عرصه ملی و بین المللی در زمینه تحقق بورس نفت کار کرد، اما ما به عنوان بخش خصوصی می‌توانیم مدل درآوریم؛ لذا من رسما اعلام می‌کنم وزارت نفت و سازمان بورس این کار را به عنوان پروژه به بخش خصوصی بدهند، ما در کمترین زمان ممکن، مدل اجرایی را بر اساس مدل‌های رایج دنیا در خواهیم آورد.
پدیدار ادامه داد: آخرین بورسی که به صورت فعال از توان بخش خصوصی استفاده کرد، بورس شانگهای است که کالا می‌فروشد و یوان می‌گیرد. برای این کار اول اجازه دهند ما در بورس نفت بخریم به پالایشگاه خودمان بدهیم و در واقع ما را وارد کار کنند.
وی ادامه داد: در گزارش سال 1391 مرکز پژوهش های مجلس علت عدم موفقیت عرضه نفت در بورس، بی میلی دولت عنوان شد؛ لذا من تصور می‌کنم ما دور خودمان داریم دور می زنیم و به نقطه صفر برمی‌گردیم.
رئیس کمیسیون اتاق بازرگانی تهران در خصوص مدل اجرایی بورس نفت خاطر نشان کرد: برای علمیاتی شدن آن فرمول وجود دارد؛ مدل اجرایی این پروژه که شورای هماهنگی عالی اقتصادی در عالی‌ترین سطح پذیرفته، آن است که افرادی که این کار را می خواهند انجام دهند باید شناسایی و تعیین صلاحیت شوند، راهبردها را بر اساس قوانین کشور و قوانین بین‌المللی در بیاوریم و بخش خصوصی به صورت خرده فروشی کار می‌کند، چون هنوز به آن توان و تجربه نرسیده است. بعد مرحله به مرحله جلو برویم. امروز این مساله ضرورت ملی است و ما برای این کار اعلام آمادگی می‌کنیم.
وی با تاکید بر لزوم اجرای تجربه داخلی برای بخش خصوصی در بورس نفت تصریح کرد: بخش خصوصی مایل به انجام تجربه است، دولت باید اجازه دهد نفتی که به پالایشگاه های داخلی می‌دهد را بخش خصوصی بخرد و تحویل دهد. در سال 1393، روزانه 2 هزار و 920 بشکه نفت در رینگ داخلی معامله با روش ریالی انجام می شد، ما 66 محموله برای سه ماه درخواست کردیم ولی فقط 12 معامله صورت گرفت.
پدیدار در پایان با انتقاد از منفعت‌طلبی دولت در اقتصاد گفت: دولت تا کی می خواهد دنبال منفعت طلبی باشد؟، مشارکت فعالان اقتصادی در بخش خصوصی در این مکانیزم در سال 93 تمرین خوبی بود اما در 20 مرداد 1393 به طور کلی عرضه نفت در بورس انرژی براساس دستور هیات مدیره شرکت ملی نفت متوقف شد. البته در حوزه فرآورده نفتی تجربه خوبی داریم که هنوز هم در حال انجام است. حیف و میل وخطایی هم صورت نگرفته است و کار براساس روش قیمت‌گذاری در بورس انجام می شود.
رئیس کمیسیون اتاق بازرگانی تهران خاطرنشان کرد: نکته مهم آن است که اعتقاد و باور به کار بخش خصوصی باید با دادن اعتبار همزمان باشد، در این صورت است که می‌توانیم در شرایط امروز کار کنیم.
