۱ میلیون بشکه نفت و چند مدعی

بهای معاملات نفت امریکا روز جمعه افت اندکی را شاهد بود و برای نخستین‌بار از اواسط ماه میلادی گذشته، کاهش هفتگی داشت. به گزارش رویترز، بهای معاملات وست تگزاس اینترمدیت امریکا برای تحویل در اکتبر ۲ سنت کاهش یافت و در 67 دلار و 75 سنت در هر بشکه بسته شد و برای کل هفته، ۲.۹ درصد کاهش داشت که نخستین کاهش هفتگی پس از دو هفته رشد متوالی بود.

بهای معاملات نفت برنت برای تحویل در نوامبر افت اولیه را معکوس کرد و با ۳۳ سنت یا ۰.۴ درصد افزایش، در 76 دلار و 83 سنت در هر بشکه بسته شد. با این حال قیمت برنت در کل هفته یک درصد کاهش نشان داد.

نگرانی‌ها نسبت به احتمال ضعیف شدن تقاضا برای نفت به دلیل تشدید تنش‌های تجاری جهانی، قیمت‌ها را در معرض فشارهای کاهشی قرار داده است اما انتظارات برای محدود شدن عرضه به دلیل بازگشت تحریم‌های امریکا علیه صادرات نفت ایران در نوامبر، تا حدودی از بالا ماندن قیمت‌ها حمایت کرده است.

نیکولاس گانتر، تحلیلگر ارشد بازار در گروه بازرگانی انگ لیف در این باره به رویترز گفت: «امریکا ظاهرا سرگرم بررسی اعطای معافیت از تحریم‌ها برای هند است که یکی از بزرگ‌ترین مشتریان نفتی ایران است اما این دلیل نمی‌شود که تصور کنیم روند کلی بازار نفت تغییر خواهد کرد. روند نزولی بازار برای هفته بعد نیز ادامه پیدا می‌کند». احتمال اعمال دور جدید از تعرفه‌های امریکا روی واردات کالاهای چینی نیز در نگرانی‌ها نسبت به ضعیف شدن تقاضا برای انرژی موثر بوده است.

به گزارش رویترز به نقل از راب هاورث، استراتژیست ارشد یک بانک امریکایی، در کوتاه‌مدت نفت همچنان تحت فشارهای کاهشی خواهد ماند که منعکس‌کننده نگرانی‌ها نسبت به ضعیف شدن رشد تقاضا است. تا پایان سال انتظار می‌رود نفت در بازه قیمت محدودی بماند. آهسته شدن روند رشد تولید امریکا به دلیل محدودیت‌های حمل و نقل و همچنین مشکلات تولید در ونزوئلا و تحریم‌های ایران برای نفت یک کف قیمت ایجاد خواهد کرد.

طبق گزارش بانک سرمایه‌گذاری امریکایی جفریز، پس از رشد 33 درصدی تولید نفت خام امریکا در دو سال گذشته، رشد تولید نفت امریکا اکنون به میزان قابل توجهی تا سه ماهه چهارم سال ۲۰۱۹ آهسته خواهد شد. در معاملات روز جمعه، رشد ارزش دلار، قیمت نفت را که با استفاده از این ارز قیمت‌گذاری می‌شود، تحت فشار منفی قرار داد. شاخص دلار امریکا در برابر سبدی از شش ارز بزرگ ۰.۴ درصد رشد کرد که در نتیجه انتشار آمار اشتغال بهتر از حد مطلوب امریکا در اوت و افزایش چشمگیر دستمزدها بود. در طرف عرضه، کاهش تولید ایران بازار نفت خام را با نگرانی‌های زیادی مواجه ساخته است. از یک سو آمارهای نامتناقضی در مورد کاهش یا افزایش صادرات ایران مطرح می‌شود و از سوی دیگر ایران خود با چالش‌هایی در داخل سازمان کشورهای تولیدکننده نفت مواجه است. هر چند اعتبار سنجی آمارها کار آسانی نیست اما نتیجه وزن‌کشی نیروهای دخیل در توافق اوپک و غیراوپک در هفته آتی مشخص خواهد شد. روز جمعه، رویترز در گزارشی با استناد به افراد مطلع اعلام کرد که یک پنل مشترک متشکل از نمایندگان اوپک و غیراوپک سه‌شنبه‌ این هفته درباره نحوه تقسیم 1 میلیون بشکه افزایش تولید روزانه تصمیم خواهند گرفت.

   رویارویی اوپکی دو همسایه نفتی

اعضا سازمان کشورهای تولید‌کننده نفت، اوپک در کنار کشورهای غیر اوپک که روسیه رهبری آنها را بر عهده دارد در ماه ژوئن نسبت به تسهیل محدودیت‌ها به منظور افزایش عرضه نفت خام موافقت کردند. این تصمیم برای کاهش نگرانی‌های مصرف‌کنندگان نفت خام و بازگرداندن آرامش به بازاری گرفته شد که تنگنای عرضه بر آن سایه افکنده بود و قیمت‌های نفت و بنزین در آن در حال افزایش بودند.

تحلیلگران انتظار داشتند که ایران با هرگونه طرح خاصی برای افزایش تولید مخالفت کند و از همین رو هم بیانیه پایانی نشست اوپک در مورد ارقام مربوط به افزایش تولید مبهم بود.

در حالی که گزارش‌های بیرون آمده از تولید کشورهای اوپک و متحدان آن گویای تابعیت ایشان از سطوح مورد توافق تولید است، دو رقیب منطقه‌ای و عضو اوپک یعنی ایران و عربستان، نگاه‌های متفاوتی نسبت معنای توافق به دست آمده در ماه ژوئن دارند. عربستان سعودی توافق را به بازتوزیع میزان افزایش تولید میان شرکا و تعهد جمعی به توافق تعبیر می‌کند، اما ایران معتقد است که هیچ کشوری نباید سهم تولیدکننده دیگر را تصاحب کند.

یکی از منابع رویترز عنوان کرده است که در نشست «کمیته تکنیکی مشترک» که قرار است روز سه‌شنبه برگزار شود، پنل حاضر باید 4 پیشنهاد درباره سهمیه‌بندی میزان افزایش تولید را بررسی کنند.

این پیشنهادها از سوی ایران، الجزایر، ونزوئلا و روسیه مطرح شده است. در یکی از این پیشنهادها آمده که توزیع باید با نسبت‌های مشخص که سهم هر کشور را مشخص می‌کند صورت گیرد. اما تحلیلگران معتقدند که بعید است چنین طرحی از سوی رهبران غیر رسمی اوپک و غیر اوپک یعنی عربستان سعودی و روسیه مورد تایید قرار گیرد چرا که در آن صورت این کشورها سهم تولید کوچکی را به خود اختصاص خواهند داد. گزارشی در وبسایت اویل‌پرایس فاش کرده که خواست عربستان سعودی افزایش روزانه 400 هزار بشکه‌ای نفت و خواست روسیه افزایش 300 هزار بشکه‌ای نفت است.

اویل‌پرایس ادعا می‌کند که در ابتدای ماه جاری، ایران به دلیل تحریم‌های قریب‌الوقوع ایالات متحده با کاهش تولید و صادرات مواجه بوده است. این وبسایت تحلیلی، اظهارنظر بیژن زنگنه را در همین چارچوب بررسی می‌کند. زنگنه عنوان داشته بود: «هیچ کشوری به هیچ‌وجه نمی‌تواند سهم تولید و صادرات اعضای دیگر را تصاحب کند. برخی از اعضای اوپک آخرین تصمیم این سازمان را متفاوت تعبیر کرده و طبق سیاست‌های ایالات‌متحده رفتار می‌کنند».

   چین همچنان خریدار نفت ایران

با این همه، می‌توان با اتکا به آمارهای متفاوتی در ادعای اویل‌پرایس شک کرد. بنا بر یکی از همین آمارها، واردات نفت خام چین از ایران در ماه میلادی گذشته به رکورد ۸۷۴ هزار بشکه در روز صعود کرده است. به گزارش پلاتس، بر پایه آمار اداره کل گمرک چین، آخرین رکورد بالای واردات نفت چین از ایران ۸۰۳ هزار بشکه در روز در آوریل سال ۲۰۱۴ بود. واردات در ماه اوت شامل بشکه‌های نفتی بود که مستقیما به چین ارسال شدند و یک محموله نفتکش وی‌ال‌سی‌سی که در میانمار تخلیه شد و از طریق خط لوله چین-میانمار به پالایشگاهی در جنوب غربی چین ارسال شد.

آمار رهگیری تجارت اس‌اند پی گلوبال پلاتس نشان می‌دهد که با احتساب محموله‌های ماه میلادی گذشته، واردات نفت چین از ایران در فاصله ژانویه تا اوت به ۳۰۴ میلیون و 50 هزار بشکه رسید که ۳۲.۲ درصد بالاتر از مجموع واردات ۲۲۹ میلیون و 990 هزار بشکه نفت ایران در کل سال ۲۰۱۷ بود.

یک تحلیلگر مقیم هنگ کنگ در این باره به رویترز گفت: «بعید است واردات نفت ایران در ادامه سال افزایش بیشتری پیدا کند و رکورد بالای واردات ماه اوت احتمالا به دلیل تلاش خریداران چینی برای خرید هر چه بیشتر نفت ایران در آستانه بازگشت تحریم‌های امریکا در نوامبر بوده است».

طبق آمار پلاتس، خریداران چینی احتمالا ۱۷ میلیون و 420 هزار بشکه یا معادل ۵۸۱ هزار بشکه در روز نفت ایران را در اوت برای تحویل در سپتامبر بارگیری کردند. حجم مذکور ۱۴.۱ درصد کمتر از میانگین ۶۷۶ هزار بشکه در روز ثبت شده در هشت ماهه امسال بوده است.

عمده نفت وارد شده از ایران توسط پالایشگاه‌های چینی مصرف می‌شود. انتظار می‌رود چین با وجود تحریم‌ها، بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران باقی بماند زیرا پکن اعلام کرده که تجارت میان دو کشور با وجود تحریم‌های امریکا به شکل عادی جریان خواهد داشت.

رویترز در هفته گذشته از قول یکی از مدیران سینوپک نوشت که اگر واردات نفت چین از ایران متوقف شود، کسب و کار این شرکت آسیب خواهد دید و در ادامه اظهار کرده بود که این شرکت با طرف‌های مربوط برای خنثی کردن ریسک‌ها سرگرم گفت‌وگو است.

سینوپک بزرگ‌ترین پالایشگاه جهان از نظر میزان ظرفیت و تولید است و حدود دوسوم از نفتی که از ایران به چین وارد می‌شود را دریافت می‌کند. طبق اظهارنامه سینوپک نزد کمیسیون بورس و اوراق بهادار امریکا، این شرکت حدود 149 میلیون و 830 هزار بشکه نفت ایران را در سال ۲۰۱۷ خریداری کرد که ۸.۶ درصد از کل ظرفیت نفت خام سینوپک بود. این مدیر سینوپک اظهار کرده است: «وابستگی سینوپک به نفت ایران طبیعی است زیرا بسیاری از پالایشگاه‌ها به شکلی تجهیز شده‌اند تا نفت خام ایران را فراوری کنند و ایران بطور مشروع و برای مدت طولانی نیاز این پالایشگاه‌ها را تامین کرده است».

شرکت پتروچاینا نیز حدود 21 میلیون و 990 هزار بشکه در سال نفت ایران را خریداری می‌کند که این حجم معادل حدود ۱۰ درصد از واردات به چین است. این پالایشگاه در سال ۲۰۱۸ دو محموله نفت ایران را خریداری کرده که در ماه‌های ژوئن و اوت از طریق خط لوله چین-میانمار تحویل داده شدند. انتظار می‌رود یک محموله سوم نیز به میزان حدود 1 میلیون و 990 هزار بشکه اوایل سپتامبر در میانمار دریافت کند.

   چشم روسیه به‌دنبال بازار ایران

برای اعتبارسنجی ادعاهای متفاوت در مورد تاثیر تحریم‌ها بر صادرات نفت ایران باید تا نیمه هفته آتی و انتشار گزارش صبر کرد. اما اگر آمارهای مربوط به کاهش صادرات نفت ایران صحت داشته باشد، این امر نشان می‌دهد که مشتریان سابق پنجمین تولیدکننده نفت جهان درصدد جایگزینی تولیدکنندگان دیگری برای تامین نیازهای انرژی خود هستند.

از طرفی گزارش‌ها حاکی از آن است که روسیه از سپتامبر نفت بیشتری صادر خواهد کرد و صادرات بالاتر به اروپا را که وارداتش از ایران را کاهش داده، هدف خواهد گرفت.

شرکت مشاوره بازار ای‌اس‌ای‌آی انرژی در گزارشی با عنوان دورنمای نفت کشورهای مشترک المنافع نوشت: «صادرات بالاتر نفت روسیه درست زمانی روی می‌دهد که پالایشگاه‌های اروپایی واردات نفت ایران را کاهش داده‌اند و این به سود روسیه خواهد بود». بر پایه این گزارش که تحولات کوتاه‌مدت در عوامل بنیادین نفت روسیه و تاثیر بازار آنها را بررسی کرده است، تولید بالاتر نفت در ژوییه و اوت باعث شد میانگین صادرات نفت روسیه به ۵.۱ میلیون بشکه در روز افزایش پیدا کند که ۱۰۰ هزار بشکه در روز بالاتر از نیمه اول سال میلادی جاری بود.

تولیدکنندگان بزرگی مانند روس‌نفت در ماه اوت به افزایش تولید ادامه دادند و تولید کمتر در پروژه‌های ساخالین را جبران کردند. پس از فعالیت تعمیراتی در این میادین، تولید روسیه از سپتامبر به سطح بالاتری رشد خواهد کرد و صادرات روسیه به ۵.۵ میلیون بشکه در روز می‌رسد. رشد تولید پس از فصل تعمیرات پالایشگاهی به صادرات بالاتر کمک می‌کند.

اندرو رید، تحلیل‌گر برجسته ای‌اس‌ای‌آی انرژی در این باره به وبسایت ورلداویل گفت: «افزایش صادرات نفت روسیه با کاهش واردات نفت ایران به اروپا همزمان شده و پنجره فرصتی را به روی روسیه برای عرضه بیشتر نفت به این بازار گشوده است. از آنجا که روسیه نمی‌تواند صادرات به مقصد شرق را در کوتاه‌مدت افزایش دهد، ۳۰۰ هزار بشکه در روز دیگر نفت به سوی اروپا روانه خواهد شد. افزایش صادرات به اروپا برخلاف تکیه روسیه به بازار آسیا است اما فقدان نفت ایران در اروپا به منزله فرصت فوری برای صادرکنندگان روسی در این بازار است».

 از همین رو، حتی اگر سناریوی افزایش صادرات نفت ایران تا پیش از تحریم‌ها و تلاش مشتریان این کشور برای استفاده از فرصت مانده تا شروع تحریم‌ها درست باشد، باز هم دورنمای خالی ماندن جای ایران، افق‌های جدیدی در برابر تولیدکنندگانی مانند روسیه و عربستان مهیا خواهد شد. تلاش مسکو و ریاض برای گرفتن سهم بیشتری از سهمیه‌های اوپک در این چارچوب برجسته و پراهمیت می‌شود.

با این همه، مدیریت بازار و پابرجا ماندن توافق ژوئن برای این دو کشور بسیار مهم است. از همین رو نمی‌توان پیش‌بینی کرد که رفتار بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت خام جهان و بزرگ‌ترین صادرکننده آن در آینده نزدیک به چه شکل خواهد شد. این امر رفتار قیمتی طلای سیاه در هفته‌های پیش و پس از شروع تحریم ایران را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد.