پروژهمسکن مهر، یکی از بزرگ ترین طرح های عمرانی از ابتدای پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ایران تاکنون به شمار می رود، پروژه ای که با تبلیغات فراوان در سال 1386 کلید خورد و بعد از گذشت قریب به ده سال، همچنان بهره برداری کامل از آن محقق نشده است.
در طول سالیان گذشته در ارتباط با پروژه مذکور، اظهارات بسیاری مطرح شده است ، برخی آن را پروژه ای بسیار سازنده و مطلوب عنوان می‌کنند که با همه کاستی های ریز و درشتُ خاص به خود، بخش قابل توجهی از مردم و متقاضیان مسکن را از تنگنای اجاره نشینی رها کرده و در نقطه مقابل عده ای نیز انتقادات بسیاری را متوجه این پروژه می‌کنند و طرح مذکور را یکی از هزینه سازترین پروژه های چهل سال اخیر قلمداد می‌کنند.
البته در این میان، برخی از کارشناسان و صاحب نظران نیز با رعایت انصاف و پرهیز از هیجانات و انگیزه های سیاسی ، آن را پروژه ای مطلوب توصیف می‌کنند که در فرآیند اجرا با مشکلات و بی تدبیری هایی توأم شد و به زعم این طیف در صورت لحاظ کردن اصلاحات لازم و استمرار پروژه مذکور ، توفیقات بسیاری در بخش مسکن کشور حاصل می شد.
از نظر این عده در صورت اصلاح نواقص و رفع کاستی ها این پروژه، بسیای از دهک های پایین و ضعیف جامعه، خانه دار می شدند.
فارغ از حواشی مطروحهِ پیرامونیِ این پروژه که چندی پیش با مصوبه مجلس شورای اسلامی خاتمه آن اعلام شد(منظور از خاتمه،عدم تعریف و طراحی پروژه های جدید است) ، طرح مذکور پروژه ای بود که با تمامی محاسن و معایب موجود، از سوی دولتِ جمهوری اسلامی ایران اجرایی شد.
به هر ترتیب پروژه مذکور انتظاراتی را ایجاد کرد و دولت فعلی نیز مکلف به تامین و اتمام آن است . پرداختن به این پروژه و تلاش برای اتمام آن، لطف دولت یازدهم یا دوازدهم به متقاضیان نبوده و به واقع این امر ، در قالب وظایف دولت قابل بحث و بررسی است، البته دولت نیز همواره به این موضوع تاکید داشته که قائل به اجرا و اتمام پروژه مساکن مهر شده است.
ناگفته نماند که با مطالعه و بررسی اظهارات مقاماتِ ذی ربط دولت با خُلفِ وعده هایی مواجه می شویم که در مقام عمل محقق نشده و با وجود استمرارِ عملیات عمرانی و اجرایی مرتبط با این پروژه، دولت موفق به تکمیل آن در زمان و موعد مقرر مطروحه نشده است.
نیم نگاهی به وعده های مطروحه در ارتباط با مسکن مهر
در سال 92، رییس جمهور بر تکمیل مسکن مهر تا پایان دولت یازدهم تاکید ورزید. به واقع در زمان طرح این وعده، قریب به 270 هزار واحد مسکن مهر تکمیل نشده و حدود 400 هزار واحد تکمیل شده نیز به دلیل کمبودهای زیرساختی از امکان و قابلیت اسکان مطلوب و استاندارد برخوردار نبود.
بنابر گزارشات موجود، عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی نیز در مرداد ماه 92 در جلسه اخذ رای اعتماد بیان کرد: هیچگاه با مسکن مهر مخالف نبوده و از نخستین افرادی بوده که ساز وکار مذکور را وارد نظام برنامه ریزی کشور کرده است.
وی در آن مقطع تصریح کرد: مسکن روستایی و اجتماعی تا پیش از دوره مسوولیت وی در تاریخ ایران سابقه نداشته است.
البته بعد از اخذ رای اعتماد از مجلس برای تصدی وزارت راه و شهرسازی در دولت یازدهم، موضع‌گیری و اظهارات او رنگ و بویِ دیگری گرفت و به یکی از منتقدان سرسخت مسکن مهر مُبَدَل شد و حتی برای نشان دادن مخالفت خود با این طرح، از واژگانی همچون مُزخرَف و ... نیز استفاده کرد.
56 هزار واحد احداث شده پردیس فاقد خدمات زیربنایی
چندی پیش، احمد اصغری مهر آبادی، قائم مقام وزیر راه و شهرسازی، در گفتگو با رسانه ها در ارتباط با پروژه مسکن مهر اظهر کرد: اقدامات زیرساختی که به عهده وزارت راه و شهرسازی بوده، به انجام رسیده و خاتمه و اتمام پروژه مذکور نیازمند ورود و نقش آفرینی هر چه بیشتر دستگاه های ذی ربط دیگر(همچون شرکت عمران شهرهای جدید،بنیاد مسکن، سازمان ملی زمین و مسکن،و...) است.
آنچنان که این مقام مسوول عنوان داشته، برخی از واحدهای مسکن مهر فاقد متقاضی و مشتری است که البته دلیل اصلی این عدم رغبت و تمایل برای اسکان در چنین واحدهایی، به تکمیل نبودن امکانات زیر ساختی و خدماتیِ پیرامون مساکن مهر است.
با وجود اتخاذ تمهیداتی همچون برداشتن محدودیت هایی همچون لزوم خانه نداشتن متقاضیان و یا محدود نشدن واگذاری ها در شهری خاص، همچنان بسیاری از مساکن مهر فاقد مشتری هستند.
مهرآبادی گفته بود، حتی در نظر داشتیم برخی از واحدهای مساکن مهر را ما به ازای مطالبات پیمانکاران از دولت ، واگذار کنیم که از این ایده و طرح نیز استقبال نشد.
سیروس نجمی ، در این خصوص اظهار کرد: عدم وجود مشتری و متقاضی برای بسیاری از واحدهای مساکن مهر، آن هم در شرایطی که موضوع مسکن یکی از جدی ترین و اساسی ترین نیاز بخش قابل توجهی از خانواده های ایرانی به شمار می رود، دلایل مشخصی دارد و تا زمانیکه برای رفع کاستی های پیرامونی مساکن مهر فاقد متقاضی، تدابیر لازم اندیشیده نشود، نباید امید چندانی به استقبال از این سکونت گاه داشت.
وی افزود: سکونت در هر محدوده و حوزه جغرافیای، مستلزم برخورداری از امکانات و زیر ساخت هایِ مقتضی و بدیهی همچون مسجد، مدرسه، درمانگاه، معابر استاندارد... و از همه مهمتر آب گاز و برق است.
نجمی گفت: برخی به وجود امکانات دیگری همچون سالن های ورزشی، سینما، فرهنگسرا و...نیز اشاره می‌کنند که به اعتقاد بنده در برخی نقاط،کاستی ها آنچنان جدی است که انتظار تامین و مُهَیا سازی وجود چنین امکاناتی (حداقل در شرایط فعلی ) آرمان گرایانه محسوب می شود.
کارشناس عمرانی بیان کرد: اصول و قواعد ساخت چنین پروژه هایی ایجاب می‌کند که پیش از احداث و یا حداقل همگام با بنای واحدهای مسکونی، به پروژه ها و زیرساخت های مکمل این طرح ها نیز توجه شود و این یک اصل است که برای ساخت یک شهر، شهرک و یا محدوده ای وسیع از سکونت گاه انسانی، باید به آن توجه شود و تنها ساخت چهار دیواری و سقف، تامین کننده نیاز متقاضیان مسکن نخواهد بود.
نجمی تصریح کرد: به عنوان نمونه در مسکن مهر صفا دشتِ ملارد، به عنوان یکی از بزرگ ترین پروژه های مِهرِ کشور، بسیاری از امکانات و زیر ساخت ها تامین نشده و با وجود اقدامات بسیاری که در این عرصه در سالیان اخیر اجرایی و عملیاتی شده که در نوع خود قابل تقدیر است، اما رغبت و میل چندانی برای حضور و سکونت در واحدهای خالی در این حوزه وجود ندارد.
وی افزود: متاسفانه برخی از مساکن مهر، بسترساز حاشیه نشینی را فراهم ساخته و جز در مواردی همچون مسکن مهر شهر جدید اندیشه که به عنوان یکی از موفق ترین پروژه های مسکن مهر در کشور مطرح است، شاهد وجود مشکلاتی زیرساختی جدی در این خصوص هستیم.
بهره برداری کامل از مساکن مهر کشور،مستلزم هم افزایی و همگرایی
چندی پیش، حمید بنائی، عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی در ارتباط با پروژه مسکن مهر و واحدهای نیمه تمام مرتبط با آن گفت: وزارت راه و شهرسازی، تعهدات خود را تا حدود بسیاری عملیاتی و تامین کرده، اما برای حصول نتیجه و بهره برداری کامل از این پروژه عظیم، باید تمامی دستگاه ها و وزارتخانه های ذی ربط نقش آفرینی کنند.
وی در تشریح نقش دستگاه های مربوطه برای اتمام این پروژه و تکمیل واحدهای در حال اجرا، بیان کرد:به عنوان نمونه برای ساخت درمانگاه و مراکز بهداشتی و درمانی وزارت بهداشت، تکمیل شبکه گاز رسانی، وزارت نفت، احداث مدارس، آموزش و پرورش و...مسوولیت دارند.
آنچنان که این عضو کمیسیون عمران مجلس شواری اسلامی عنوان داشته، برخی کوتاهی ها و ناهماهنگی ها باعث کندیِ روند عادی و طبیعی پروژه مذکور شده است.
با همه این اوصاف، تا زمانیکه تمامی مساکن مهر به متقاضیان تحویل داده نشده، مجموعه راه و شهرسازی مسوولیت دارد، زیرا وزارتخانه مذکور، اصلی ترین نهاد در بهره برداری از این طرح عظیم، به شمار می رود.
معادله دو سر باخت تاخیر در تحویل مساکن مهر
با همه این اوصاف، انتظار می رود با عزم جدی و همت عالی و ورود جدی تر رییس جمهور، پروژه مسکن مهر با تسریع زمانی هر چه بیشتر به اتمام رِسَد، زیرا تاخیر و زمان بر شدن فرآیند تحویل مساکن مهر به متقاضیان، مشمول هزینه های جانبی و نگهداری و استهلاک بنا خواهد شد که به هر حال نمی توان، خسارات تحمیلی آن را نادیده اِنگاشت.
از سوی دیگر، ادامه تاخیر در تحویل مساکن باقی‌مانده ، به اعتماد عمومی جامعه آسیب می زند و این نارسایی و خلف وَعده ها، به بزرگ ترین سرمایه اجتماعی که همان اعتماد عمومی جامعه است، آسیب خواهد زد و این از مصادیق معادله دو سر باخت است که باید برای پیشگیری از عمیق و بُغرَنج تر شدن آن، تدابیر هوشمندانهِ مُقتضی عملیاتی شود.
