حسن روحانی، رئیس جمهور در هنگام معرفی اعضای کابینه به مجلس شورای اسلامی، برای نخستین بار گلایه هایی از اوضاع بخش مسکن مطرح کرد که اگر در طول سال های دولت یازدهم مطرح می‌شد، می توانست تکانه های خوبی برای تغییر رویکردها و برنامه ریزی های مسئولان بخش مسکن وزارت راه و شهرسازی در راستای احیای این بخش و تسریع در خروج مسکن از رکود ایجاد کند.
رئیس جمهور با بیان جملاتی همچون: «ما در مسکن نتوانستیم با هم به توافق برسیم؛ معتقدم بهترین میدان برای راه اندازی بخش مسکن، بافت فرسوده است که همه زیرساخت ها را دارد، هم آب دارد، هم برق دارد، هم مدرسه دارد، پس به نظر من مشکل بخش مسکن با همکاری بخش خصوصی قابل حل است.»، نشان داد که به درستی مهم ترین مشکل مناطق شهری ما در بخش مسکن ـ بافت فرسوده ـ را یافته است؛ ولی کارگزاران این بخش نتوانسته اند در جهت تأمین خواسته های رئیس جمهور قدم بردارند.
مهم ترین برنامه های حمایتی مسکن که در طول دولت یازدهم در بخش مسکن اجرایی شد، راه اندازی صندوق پس انداز مسکن یکم، افزایش سقف تسهیلات خرید و ساخت مسکن از محل اوراق گواهی حق تقدم تسهیلات مسکن، تأسیس صندوق های زمین و ساختمان، مسکن اجتماعی و محرومان، گنجاندن موادی در قانون برنامه ششم توسعه در خصوص احیای بافت های فرسوده و کمک های دولت به این موضوع تا سقف سالانه هزار میلیارد تومان و چند برنامه دیگر بود که نه رنگ و بویی از نوسازی بافت فرسوده در آنها دیده می شد و نه تأثیری در خروج بخش مسکن از رکود داشتند.
علی رغم اینکه تمام تلاش وزارت راه و شهرسازی، برای تحریک طرف تقاضای مسکن بود، اما به دلیل آنکه وام های مطرح شده در شورای پول و اعتبار برای اخذ مجوز و ابلاغ به بانک عامل بخش مسکن با سد محکم «سیاست ضد تورمی دولت» مواجه می شد؛ ارقامی که به تصویب می رسید، عملا اثرگذاری چندانی برای افزایش قدرت خرید خانوارها ایجاد نمی کرد. به همین دلیل وزارت راه و شهرسازی نتوانست سیاست تحریک تقاضا را آنگونه که مد نظر کارشناسان اقتصاد مسکن بود، پیاده سازی کند.
از سوی دیگر برنامه های وزارت راه و شهرسازی برای بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده و تأسیس ستاد ملی بازآفرینی شهری که توانست با وارد کردن این ستاد به برنامه ششم توسعه، جایگاه حقوقی و قانونی آن را ارتقا ببخشد، به دلیل آنکه مصوبات این ستاد و هیئت دولت از حمایت های جدی بانک مرکزی و نظام بانکی برخوردار نشد، عملا ره به جایی نبرد و تنها چند مصوبه کلی و غیر الزام آور برای دستگاه های عضو از ستاد ملی بازآفرینی شهری مهم ترین خروجی های این ستاد بود.
بافت های فرسوده شهری که به گفته رئیس جمهور از همه زیرساخت ها برخوردار است، می توانست در طول چهار سال گذشته و با همکاری بخش خصوصی پرچمدار نهضت مسکن سازی باشد. شدت ریزدانگی در بخش های گسترده ای از بافت های فرسوده پایتخت به حدی است که در صورت اجرای برنامه های کارشناسانه و از قبل برنامه ریزی شده، می توانست علاوه بر آنکه همه ساکنان این مناطق را صاحب خانه های درشأن و درخور جایگاه واقعی آنها کند، عده زیادی از خانوارهای متوسط را با حداقلِ تسهیلات بانکی خانه دار می کرد. ضمن اینکه احیای بافت های فرسوده و نابه سامان شهری در تهران می تواند اختلاف شدید قیمتی میان برخی مناطق غرب و شمال پایتخت با مناطق میانی را که به دلیل وضعیت فرهنگی و کالبدی موجود در این مناطق است برطرف کرده و استقبال خریداران مسکن قشر متوسط از واحدهای مسکونی موجود در این مناطق را در پی داشته باشد. این موضوع به بازگشت مجدد رونق به مسکن می انجامید.
کارشناس برنامه ریزی شهری: احیای بافت فرسوده اولویت اصلی شرکت عمران و بهسازی شهری باشد
مجیدرضا محمدی، کارشناس برنامه ریزی مسکن شهری در خصوص سیاستهای اعلام شده از سوی رئیس جمهور در بخش مسکن کاملا به جا بود، اظهار داشت: آنچه رئیس جمهور درباره بافت فرسوده گفت کاملا کارشناسانه و موضوعی است که در همه دنیا تجربه شده و همگی نتایج مثبتی از آن گرفته اند.
وی با بیان اینکه شرکت عمران و بهسازی شهری ایران و ستاد ملی بازآفرینی شهری به خوبی و به پشتوانه تحقیقات و مطالعات متعدد تقسیم بندی مناسبی از بافت های نابه سامان شهری داشته اند، افزود: اینکه بافت های تاریخی، فرسوده، میانی، بافت های دارای مشکلات فرهنگی و اجتماعی، بافت های حاشیه ای شهرها و ... شناسایی و از یکدیگر تفکیک شده اند، اقدام مهمی است چون روش مواجهه با هر کدام از این مناطق شهری با یکدیگر متفاوت است.
این کارشناس اقتصاد مسکن افزود: شرکت عمران و بهسازی شهری ایران یک شرکت حاکمیتی و سیاست گذار در بخش بهسازی بافت های نابه سامان شهری است و نقش اجرایی ندارد؛ اگر قرار است در مناطق آسیب پذیر شهرها به خصوص بافت های فرسوده اتفاقی بیفتد، شهرداری ها باید وارد کار اجرایی بشوند. بنابراین نباید انتظار داشت که شرکت عمران و بهسازی شهری به عنوان پیمانکار بودجه کلانی از دولت و بانک مرکزی بگیرد و خود رأسا اقدام به تخریب و سپس نوسازی خانه های موجود در محله های فرسوده کند. ورود دولت به ساخت و ساز، نتیجه اش مسکن مهری می شود که ۵۰ هزار میلیارد تومان از منابع پرقدرت بانک مرکزی را که می توانست صرف اشتغالزایی پایدار شود، به هدر داد و تنها عایدی آن، تورم ۴۰ درصدی بود که در حال حاضر دولت از ترس بازگشت آن تورم، با اعطای هر نوع وامی مخالفت می کند.
وی با اشاره به وام های بافت فرسوده گفت: تصور بیشتر مردم از نوسازی بافت فرسوده این است که یا دولت باید کل محله را یکجا خریداری کرده و بعد از یکی دو سال تعداد زیادی واحد مسکونی یک شکل و یک فرم نوساز به آنها تحویل دهد یا اینکه به آنها تسهیلات بلاعوض بدهد و خودشان خانه موجود را نوسازی کنند. باید این تصور از طریق آموزش و کار فرهنگی اصلاح شود. بهترین حالت برای نوسازی بافت فرسوده، ورود بخش خصوصی و انبوه ساز است که با سرمایه گذاری شخصی به اضافه تسهیلات بانکی ارزان قیمت به همراه آورده مردم و با استفاده از فناوری های نوین ساختمان در حداقل زمان به نوسازی بافت های فرسوده اقدام کند.
محمدی با بیان اینکه شرکت عمران و بهسازی شهری ایران به جای آنکه پیگیر وقوع چنین اتفاقاتی باشد، دو سال تمام موضوع خرید کارخانه ریسباف اصفهان را به ارزش ۲۰۷ میلیارد تومان پیگیری کرد، ادامه داد: مهم ترین رسالت فعلی شرکت عمران و بهسازی شهری، رفع مشکلات موجود در مناطق آسیب پذیر شهری است و انجام اقداماتی از قبیل خرید عمارت مسعودیه در میدان بهارستان تهران، کارخانه ریسباف اصفهان و خانه وارطان در میدان فلسطین تهران در مراحل بعدی قرار دارند.
وی تصریح کرد: شرکت عمران و بهسازی شهری ایران معتقد است باید با کار فرهنگی و آموزش به ساکنان بافت های نابه سامان شهری از طریق تشکل های محله ای و توسعه گر، آنها را مجاب به نوسازی خانه هایشان کنیم؛ اتفاقا به نظر من ساکنان این بافت ها بسیار بهتر از دیگران به اهمیت نوسازی بافت های فرسوده و تغییر ساختار محله های نابه سامانیکه خود در آن زندگی می کنند، آگاهی دارند؛ ولی از آنجایی که هیچ دستگاهی متولی این حوزه و حمایت از مردم نیست و بانک ها هم اگر وامی بابت نوسازی بافت فرسوده بدهند، آن را با نرخ سودهای تسهیلات متداول و رایج از وام گیرندگان بازپس می گیرند، سبب می شود تا هیچ یک از مالکان این خانه ها تمایلی به نوسازی واحد مسکونی خود نداشته باشند. بنابراین رفع چنین مشکلاتی وظیفه شرکت عمران وبهسازی است نه برگزاری جلسات ستاد ملی بازآفرینی شهری با موضوع چگونگی مواجهه با بزه ها و جرایم در بافت های نابه سامان؛ اگر مشلات کالبدی این بافت ها حل شود، با تغییر ساختار ساکنان این مناطق، مشکلات فرهنگی ـ اجتماعی آنها نیز خود به خود برطرف خواهد شد.
