امروزه در بازار مبادلات پولی، تقریبا در همه کشورهای جهان پول، به دو صورت اسکناس و مسکوک رایج است. در برخی از کشورها عمدتا" پیشرفته، بمنظور تسهیل در مبادلات و تاثیر روانی در حفظ ارزش پول، نامگذاری واحد پول را به دو بخش مسکوک (مانند سنت، پنی، آنه) و اسکناس(دلار، یورو، پوند، روپیه) تفکیک کرده اند.
در کشور ما دوگانگی واحد پول به صورت ریال و تومان، تنها منجر به سردرگمی و گاها" اشتباه در محاسبات اسناد حسابداری شده است.
صفرکاهی و استاندارد سازی واحد پول ملی بعنوان یکی از برنامه های تحول اقتصادی، چند سالی است که همواره مطرح بوده، اما به دلایل مختلف هیچگاه عملیاتی نگردیده است.
حذف صفر تاکنون در بیش از هفتاد کشور جهان اجرا شده اما در همه آنها با موفقیت همراه نبوده است. در سال 2005 ترکیه با حذف شش صفر بطور موفق این طرح را اجرا کرد.
بسیاری از کارشناسان معتقدند حذف صفر در متغیرهای واقعی کاملا بی‌تاثیر است. آنها بیان می‌کنند پول تنها ضریب تبدیل کالا به واحد پول است و اثری روی سرمایه‌گذاری، اشتغال و تورم ندارد، در حالی که مهمترین هدف از حذف صفر و تغییر واحد پولی ترک اعتیاد تورم است.
طبق آمار ارائه شده در سال 1384 بیش از 8 میلیارد برگ اسکناس در کشور ما در جریان است که با توجه به جمعیت سرانه اسکناس در ایران 114 برگ است. این آمار در کشورهای پیشرفته 12 تا 14 برگ است. با پیشرفت در حوزه بانکداری الکترونیک و فرهنگ استفاده از خدمات الکترونیکی و همچنین لزوم رعایت قوانین مبارزه با پولشویی تا حدود زیادی استفاده فیزیکی از پول کاهش یافته است تا جایی که این روزها در برخی از کشورها صحبت از مرگ تدریجی پول فیزیکی پیش آمده است.
مزایای اجرای طرح، ترک اعتیاد تورمی اقتصاد ایران، تقویت پول ملی و تاثیر مثبت روانی در جامعه (افزایش اعتماد مردم)، افزایش جایگاه پول ملی در حوزه بین المللی و سهولت در انجام مبادلات و نگهداری ساده تر حساب ها، ارقام و ترازنامه سازمانها و معایب این طرح هزینه چاپ و نشر اسکناس و مسکوک جدید بجای فعلی، احتمال افزایش سطح عمومی قیمت‌ها و لزوم تشدید کنترل سیستم های نظارتی در آغاز اجرای طرح، عدم تطابق دفاتر و صورت‌های مالی جدید و قدیم سازمانها و عدم پذیرش تغییرات از سوی برخی افراد بخصوص افراد مسن ارزیابی می شود.
جان مینارد کینز اقتصاددان برجسته انگلیسی در مورد اهمیت ارزش پول این چنین می گوید: برای واژگون کردن اساس یک مملکت هیچ وسیله ایی ظریف تر و مطمئن تر از کاهش ارزش پول رایج نیست. تنزل ارزش پول رایج تمام نیروهای پنهان اقتصادی را در راستای نابودی به کار می گیرد و این عمل را به گونه ای انجام میدهد، که حتی یک نفر از میلیون ها نفر نیز متوجه آن نمی شود.
ساماندهی واحد پولی منسجم و با قدرت در ایران با آمادگی و بسترسازی مناسب در این چند سال، اقدام عملی این طرح را ناگزیر مینماید.
دریک اولین واحد پول در ایران در دوره هخامنشیان است. هر یک دریک معادل 100 ریال فعلی و یک صدم پارسی میباشد. دریک بصورت مسکوک و در قطعات 1،2،5،10،20،50 ضرب میگردد. هر یک پارسی معادل 10000 ریال فعلی و 100 دریک است. پارسی بصورت اسکناس و در قطعات 1،2،5،10،20،50،100 چاپ میگردد. پایه نرخ برابری ارز پس از یکسان سازی و تثبیت نرخ ارز هر یک دلار امریکا معادل 3 پارسی و 50 دریک خواهد بود.
با اجرای این طرح چهار صفر (دو صفر در واحد دریک و دو صفر در واحد پارسی از پول واحد ملی کاهش می‌یابد. تغییر نام واحد پول ملی و تفکیک واحد اسکناس از مسکوک و همچنین حذف چک پول مسافرتی، میتواند تبعات منفی احتمالی و ذهنیت جامعه در صفرکاهی را تا حد زیادی کاهش دهد.
باید به خاطر داشته باشیم چاپ اسکناس در مبالغ بالاتر آثار روانی در کاهش ارزش پول را به دنبال خواهد داشت.
اسکناس هر کشوری همانند بیرق و پرچم آن سنبل و نماد آن کشور بشمار می رود. استانداردسازی ابعاد و رنگ اسکناسها، استفاده از نقوش و نماد ملی، مذهبی، شخصیت های سیاسی و دانشمندان ایرانی به دور از فضای جناحی از دیگر مواردی است که باید با درایت انتخاب گردد. چه بسا که نیازمند روزها و شاید ماهها کار تحقیقاتی و کارشناسی باشد.
مجتبی قنبرزاده کارشناس اقتصادی
