قطر یکی از همسایگان خلیج فارس این روزها در تب و تاب بایکوت شدن از سوی کشورهای همسایه عربی خود است.
این قطع رابطه قومی و قبیله ای اگرچه آرامش سیاسی منطقه را قدری با مخاطره روبرو کرده است اما می تواند از جنبه های مختلف فرصتی را پیش روی اقتصاد تازه بهبود یافته ایران قرار دهد.
این کشور با مساحتی بیش از ۱۱ هزار کیلومتر و جمعیتی نزدیک به ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر طی چند سال گذشته از تولید ناخالص ملی در حدود ۱۸۹/۷ میلیارد دلار برخوردار بوده است.
این در حالی است که نرخ رشد ۵/۵ درصدی GDP و نرخ تورم ۳/۱ درصدی این کشور را به بهشتی برای جذب سرمایه گذار تبدیل کرده است.
از این رو میزان سرمایه گذاری خارجی در این کشور بالغ بر ۳۵میلیارد دلار در سال بوده و نرخ رشد تولیدات صنعتی حدود ۳ درصد را رقم زده است. گفتنی است طی سال گذشته میزان بدهی خارجی قطر بالغ بر ۱۵۰ میلیارد دلار بود.
قطر به عنوان بزرگترین صادرکننده گاز طبیعی جهان در سازمانهای مختلف بین المللی همچون سازمان ملل متحد، شورای همکاری خلیج فارس، سازمان کنفرانس اسلامی، اتحادیه عرب، صندوق پول اعراب، فائو، گروه ۷۷ و سازمان تجارت جهانی عضو است. عضویت این کشور در سازمان تجارت جهانی از نقاط قوت ارتباط تجاری ایران با قطر است.
بر اساس آمار منتشره سازمان توسعه تجارت می توان گفت قطر و ایران در مباحث تجاری شرکای مهمی برای یکدیگر نیستند. با وجود تراز تجاری مثبت ایران و قطر این کشور در میان پنجاه شریک برتر تجاری ایران، رتبه ۳۵ را داشته و تنها ۰/۱ درصد از کل تجارت ایران را شکل داده است.
از اقلام وارداتی قطر به ایران می توان به انواع پلی اتیلن، وسائط نقلیه موتوری، محصولات آهنی، محصولات هالوژنه هیدروکربورها، سدیم هیدروکساید، داروهای آنتی بیوتیک و برخی محصولات شیمیایی اشاره کرد.
در حالی که اقلام صادراتی ایران به قطر فرش، کلینکر، انواع سیمان پورتلند، لوله و پروفیل از چدن و فولاد، سنگهای ساختمانی، روغن صنعتی، سولفات باریم، کلوخه سنگ آهن، پسته تازه، بنزن، مصنوعات آلومینیومی، اشیاء سرامیکی، گچ بنایی، زعفران و برخی محصولات کشاورزی است.
از آنجا که این کشور دارای خاک حاصل‌خیزی نیست در محصولات کشاورزی تنها به تولید سبزیجات، طیور، میوه، لبنیات، گوشت گاو، ماهی اکتفا کرده و سایر محصولات کشاورزی مورد نیاز خود را از محل واردات تامین می کند.
اما پس از نفت و گاز که مهمترین محصولات معدنی این کشور است، آمونیاک، محصولات تصفیه شده نفتی، کود شیمیایی، سیمان، ذوب آهن و فولاد، محصولات پتروشیمی، آلومینیوم، سوخت جت، بنزین، سوختهای نفتی را میتوان به عنوان سایر کالاهای صادراتی برا کسب درآمد این کشور نام برد.
تراز تجاری ایران با قطر تنها در سال ۸۸ منفی بود، اما طی دهه گذشته میزان صادرات ایران به قطر با اختلاف بیش از ۵۳.۹۷۲ هزار دلار بیشتر از واردات ایران از این کشور بود.
بحران قطر، فرصتی برای بهره‌برداری تجاری
طی ۵ سال گذشته تنش در ارتباط دو کشور همسایه ایران برای دومین بار فرصتی برای استفاده حداکثری از تنوع کالاهای غیر نفتی ایران فراهم آورده است. نخستین تنش سال گذشته بین روسیه و ترکیه رخداد که در پی آن بازار محصولات ترک ها در روسیه بدون متولی ماند اما نه تنها دولت ایران بلکه بخش خصوصی نیز از این فرصت بالقوه استفاده نکرد. حال باید دید با قطع ارتباط ۴ کشور عربی با قطر و بسته شدن مرزهای زمینی آن توسط عربستان سعودی تجار و بازرگانان ایرانی که از سال ها پیش روابط تجاری خوبی با قطر داشته اند چگونه از این بازار استفاده می کنند؟
از مهمترین فرصت های پیش آمده با بحران اخیر قطر می توان گفت؛ از میان گروه‌های کالایی صادراتی به قطر، پنج گروه کالایی مصنوعات از چدن، آهن یا فولاد، حیوانات زنده، محصولات شیمیایی آلی، گچ، آهک و سیمان و چربی‌ها و روغن‌های حیوانی یا نباتی بیش از ۷۳ درصد صادرات ایران به قطر را تشکیل می‌دهند. در واقع این ۵ گروه کالایی، مزیت‌های صادراتی ایران به قطر هستند. بنابراین لزوم توجه و برنامه ریزی جهت افزایش کمی و کیفی صادرات این گروه‌های کالایی بیش از پیش نمایان می‌شود.
از سوی دیگر نیمی از مواد غذایی قطر از خاورمیانه وارد می‌شود که بخش عمده آن از مرز زمینی سعودی است. با بسته شدن این مرز فرصت برای تامین این نیاز فراهم شده است.
این در حالی است که سیاست تنوع‌گرایی و تقویت صادرات محصولات مستعد و دارای مزیت‌های رقابتی از جمله میوه، مواد پلاستیکی، محصولات شیمیایی غیرآلی، فرش و سایر کفپوش‌ها و سبزیجات به این کشور نیز باید پیگیری شود. انواع اقلام خوراکی، قطعات خودرو، محصولات کشاورزی، فولاد و فلزات دیگر، دام وطیور و ... از مایحتاج این کشور طی روزهای آینده است. قطر سالانه ۴ تا ۵ میلیارد دلار انواع مواد غذایی را از کشورهایی همچون عربستان سعودی، مصر و امارات وارد می‌کرد که با وضع این تحریم‌ها اکنون به دنبال محلی برای تامین این نیازهاست.
با ممنوع شدن پرواز خطوط هوایی قطری در آسمان کشورهای تحریم کننده، ایران مرزهای هوایی خود را به روی این پروازها گشوده است و این فرصتی روشن برای هواپیمایی کشور ایجاد کرده است.
حدود ۱۵ درصد مقاصد بزرگترین شرکت هواپیمایی قطر در مسیر های آفریقا و آمریکای جنوبی به صورت مستقیم و برخی از پروازها به مقاصد آسیای شرق و جنوب شرق با تغییر مسیر مواجه شده است که مسبب افزایش زمان و هزینه است. از سوی دیگر باید گفت مسیر پروازهای هواپیمایی قطر به مقاصد اروپا، آسیای مرکزی و آمریکای شمالی، چون گذشته از آسمان کشورمان خواهد بود. با کاهش نرخ خدمات ترانزیت هوایی، می توان از هزینه تحمیلی ناشی از قطع رابطه با کشورهای عربی و تغییر مسیر به نفع شرکت هواپیمایی قطرایرویز گام برداشته و در کنار آن از امتیازات ویژه ای برخوردار شد.
