پیامبر اسلام فردی را که به کار مشغول باشد، مجاهد در راه خدا دانسته و اسلام همه انسان‌ها را به کار و تلاش سفارش و کارگر را بسیار محترم شمرده است. قرآن در این باره می‌فرماید او آن خدایی است که زمین را برای شما آرام و هموار قرار داد، پس شما در پستی و بلندی‌های آن حرکت کنید و با انجام کار و تلاش، روزی به دست آوردید.
از نظر اسلام، کارگر و کارفرما دارای وظایفی مهمی هستند که در هنگام انعقاد قرارداد باید به آن نکات برای جلوگیری از مشکلات رعایت شود.
اگر موارد فوق در روابط کاری که از نظر اسلام حائز اهمیت است رعایت شود، باعث به وجود آمدن گشایش‌هایی مانند جلوگیری از فقر و مضرات در جامعه، باعث رشد استعداد‌ها و در نتیجه اکتشافات و اختراعات می‌شود، وقتی کار با نیت الهی همراه باشد، جنبه عبادی پیدا کرده و به غیر از دریافت مزد مادی، برای انسان حس آرامش را رقم می‌رند و او خود را لایق اجر الهی می‌داند.
حبیب مظاهری مدرس گروه معارف دانشگاه در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان، در خصوص مقام کارگر، اصل کارگری، رابطه کارگر با کارفرما و بالعکس اظهار کرد: وقتی پیامبر اکرم از جنگ تبوک برمی‌گشتند، پیرمردی بنام سعد انصاری به استقبال پیامبر می‌آید، و وقتی حضرت محمد دست سعد را می‌گیرد، متوجه خشکی و پینه‌های دست سعد می‌شود پیامبر از او سوال پرسید که چرا دستت چنین شده، و سعد پاسخ داد که من با بیل و طناب کار می‌کنم و زندگی خودم، همسرم و فرزندانم را از این طریق بدست می‌آورم بر اساس روایات پیامبر خم شد و دست سعد را بوسید. پیامبر فرمود این دست هیچگاه به آتش دوزخ نخواهد رسید.
وی ادامه داد: در این قضیه چند نکته قبال برداشت است که شامل مقام کارگر، مقام کسب روزی حلال، نکته بعد اینکه انسان برای روزی خود به کسی متکی نباشد، کارگر یک نیروی تولید کننده و فردی است که گره از مشکلات جامعه را باز می‌کند.
مظاهری افزود: این موضوع نشان دهنده جایگاه کار و کارگری در شریعت مقدس اسلام است اکثر انبیا و ائمه ما کار می‌کردند، بنابراین کار کردن علاوه بر اینکه جنبه اجتماعی و شغلی دارد، از جنبه عبادی هم دارا است پیامبر اسلام فرمود که کار کردن با تامین آسایش فرزندان، همسر و کسب روزی حلال عبادت است در روایت داریم که اگر کارگری با اعضای بدن خسته به خواب رود، مانند کسی است که تا صبح مشغول عبادت بوده و همه این مسائل نشان می‌دهد نوع نگاه اسلام به اینگونه افراد بسیار متفاوت و ویژه است.
اسلام از انسان تنبل و بیکار متنفر است
این استاد دانشگاه گفت: در روایتی داریم که اسلام از انسان تنبل و بیکار متنفر است و در واقع اسلام به همان اندازه که ارج و قرب برای کارگران قائل می‌شود، از افراد بیکار بیزار و متنفر است این اصل کار کارگری به شمار می‌آید که سیره انبیا بوده، برای مثال امام کاظم (ع) در زمین کشاورزی خودش مشغول به کار بوده، امیرالمومنین (ع) حفر چاه و کاشت نخل انجام می‌داده و آن‌ها را وقف یا اهداء می‌کردند که چاه‌های امام علی (ع) همچنان موجود است.
تاکید اسلام به موضوع کارفرما نسبت به دیگر ادیان
وی در خصوص رویکرد اسلام نسبت به کارفرما بیان کرد: در اسلام نسبت به دیگر ادیان به موضوع کارفرما خیلی تاکید شده و اساس احکام‌های الهی که بر مسلمانان نازل، حلال یا حرام شده، کرامت انسانی است. در بحث کارگری و کارفرمایی، عناوینی در مضاربه داریم، مضاربه به این معنا که کارفرما با پرداخت پولی، شخصی را اجیر و طبق توافقی که طرفین می‌کنند، کارگر برای او کار انجام می‌دهد.
مظاهری ادامه داد: پیامبر خدا قبل از بعثت که به چوپانی مشغول بود، کار او با مضاربه انجام می‌شد و این نشان از اهمیت مضاربه و حفظ کرامت افراد است. پیامبر اکرم اموالی را از حضرت خدیجه کبری سلام الله علی‌ها گرفت و با آن‌ها کار کرد سپس سود را طبق قرارداد تقسیم کردند که به همین ترتیب کرامت رسول خدا حفظ و اموال حضرت خدیجه در مسیر توسعه جامعه به گردش در می‌آمد.
تشریح مضاربه و امضاء این حکم توسط خداوند به چه علت است؟
این استاد افزود: تشریح مضاربه و امضاء این حکم توسط خداوند متعال، برای حفظ کرامت انسان‌ها بوده است همه این مسائل بابت این است که اسلام نسبت به جریان انداختن کار بسیار شویق می‌کند. نکته مهم در راه‌اندازی کار و تاکید اسلام بر کارفرما اینکه، رفتار با کارگر و آن شخصی که قرار است با اموال شما کار کند بر مبنای عدالت و رفتار کریمانه باشد. رفتار کریمانه به این معنا که مثلا یک کارگر نباید استثنا و دستمزد نامتعارف داشته باشد. اسلام می‌خواهد که آن شخص فقیر با اموالی که در اختیار اوست، ترقی پیدا کند تا بصورت زنجیروار، آن‌ها هم در آینده بتوانند به دیگران کمک کنند.
بیمه کارگران یکی از رفتارهای کریمانه از سوی کارفرما
وی درباره رفتار کریمانه با کارگر گفت: بر اساس قوانین اسلام نباید بگذاریم که شخص الی الابد کارگر باقی بماند، یکی از رفتارهای کریمانه کارفرما نسبت به کارگر اینکه، آن‌ها کارگران خود را بیمه کنند. امیرالمومنین (ع) دید که شخصی حدود ۶۰ یا ۷۰ ساله نصرانی در حکومت اسلامی مشغول گدایی کردن است و پس از اینکه متوجه شد این شخص در جوانی برای دیگران کار می‌کرده، اما حال که ناتوان شده، چیزی به او نمی‌دهند، دستور داد که از بیت‌المال او را تامین کنند.
مظاهری ادامه داد: نکته بعدی در خصوص رفتار کریمانه اینکه، کارگران را در سود کار‌ها و کارخانه‌ها شریک کنید. اگر کارفرما این عدالت را در قرارداد رعایت و منابع زیستی و شغلی را به صورت عادلانه توزیع کند، کارگران هم به تناسب رشد کارخانه‌ها و رشد اموال کارفرماها و مدیران رشد و ترقی می‌کنند.
کارگران باید حق کارفرماها را رعایت کنند
این استاد دانشگاه درمورد حق کارگر نسبت به کارفرما بیان کرد: قطعا کارگران باید حق کارفرماها را نگهدارند و نباید رفتار‌ها یکطرفه باشد. کارگر‌ها باید به عنوان نیروی متعهد کار کنند و نباید کم کاری انجام دهند. پایمال کردن اموال کارفرماها، گناهی نابخشودنی است مثلا وقتی کسی که زمینه اقتصادی افراد را فراهم کند سپس فرد مشغول به کار اموال کارفرما را از بین ببرد، از لحاظ اسلام گناه و منع شده است.
حضرت یوسف چگونه کارفرمای مصر شد؟
وی درخصوص رابطه کارگر و کارفرما از نظر قرآن کریم گفت: داستان حضرت یوسف در قرآن کریم، پس از اینکه خواب پادشاه را تعبیر می‌کند، حضرت یوسف اشاره می‌کند که هفت سال پر بارش و هفت سال قحطی شدید در پیش داریم. عمق این داستان نمایان کننده این است که حضرت یوسف به عنوان کارفرما و کارگذار کشور مصر انتخاب و به همراه کارگران توانست مردم کشور را نجات دهد.
مظاهری درباره نکات کلید داستان حضرت یوسف اظهار کرد: حضرت یوسف تخصص کار را داشت بنابراین اولین نکته‌ای که کارفرماها باید رعایت کنند، داشتن تخصص حوزه‌ای است که مسئولیت آن را برعهده می‌گیرند. حضرت یوسف خودش را وزیر خزانه‌داری حکومت قرار داد و اعلام کرد من میتوانم با این تخصصم، کشور را اداره کنم به این معنا که حضرت یوسف نسبت به کار خود تعهد داد و هیچ کم و کاستی و در هیچ کاری فروگذار نکرد.
این استاد دانشگاه ادامه داد: با رفتار صمیمانه و درستی که حضرت یوسف داشت، رابطه بین کارفرما و کارگر بسیار زیبا شکل گرفت. مورد بعدی بحث امانت‌داری است. در سرزمین مصر هم مردم نسبت به کارفرما امانت دار بودند و هم حضرت یوسف به عنوان کارفرما به کارگران امانت بود. حضرت یوسف به عنوان کارفرما و کارگران او به فکر دزد و اختلاس نبودند. وقتی جریانی یکدست می‌شود، هیچگاه جامعه دچار انواع مشکلات مانند، تبعیض طبقاتی نخواهد شد.
وی افزود: همه مشکلات این حوزه زمانی رخ می‌دهد که میان کارگر و کارفرما اختلاف ایجاد می‌شود و در راستای آن تعهد، امانت‌داری و تخصص از بین می‌رود. یکی از داستان‌های دیگری که در خصوص کارگر و کارفرما وجود دارد، دختر شُعیب به پدرش پیشنهاد داد که حضرت موسی (ع) قوی و امین است. این دو کلمه خیلی مهم است و در قرآن کریم این دو چیز برای استخدام کارگر را حائز اهمیت دانسته است.
مظاهری گفت: باید به سمتی برویم که کار‌ها را به افراد صاحب خودش بسپاریم. داستان‌های قرآن کریم و زندگی پیامبران و ائمه برای این است که ما بتوانیم جامعه خود را با همین آیات و روایات ادراه کنیم. نقش بانک‌ها و قرض الحسنه بدون ربا بسیار حیاتی برای چرخ اقتصادی و امنیت شغلی مردم جامعه است.
