تیک در واقع، یک نوع حرکت سریع، ناگهانی، تکرار شونده، ناموزون و قالبی به صورت صوتی و یا حرکتی و همچنین به شکل گذرا، مزمن و یا عصبی می باشد.
تیک عصبی
کودک پنج ساله ای دارم که به تازگی دچار تیک عصبی شده و ناخن هایش را می جود. این اتفاق زمانی که عصبی یا هیجانی می شود بیشتر رخ می دهد. علت ایجاد تیک عصبی در کودکان چیست و چگونه با او باید رفتار شود؟
عمدتا تیکها در بیست و چهار درصد کودکان رخ می دهد و بعد از مدتی هم خصوصاً با بی توجهی اطرافیان، رفع می شود. اما در صورتی که یک تیک خیلی ادامه دار شود مثلاً اگر بیش از یک سال طول بکشد اقدامات درمانی و مراجعات حضوری توصیه می شود. تیک در میان پسران بیش از دختران است میزان شیوع آن هم در خانواده هایی که اعضای آن تیک دارند، به مراتب بیشتر است. عمدتا 24 تا 61 درصد کودکانی که تیک دارند، خودشان به مرور خوب می شوند و جای نگرانی نیست و فقط تعداد اندکی از آنهاست که نیاز است درمان تخصصی شوند.
تیک های عصبی، نوعی حرکات و انقباض های عضلانی غیرارادی هستند که می توانند حداقل برای مدتی فرد را دچار مشکل کند و یا تبدیل به یک عادت رفتاری شوند. تیک در واقع، یک نوع حرکت سریع، ناگهانی، تکرار شونده، ناموزون و قالبی به صورت صوتی و یا حرکتی و همچنین به شکل گذرا، مزمن و یا عصبی می باشد.
در کنار مبحث احساسات سرکوب شده و یا تعارضات درونی، ترکیبی از عوامل محیطی و زیستی در ایجاد تیک ها دخیل می باشند. تیک ها به مرور زمان ممکن است تغییر شکل دهند. به همین دلیل باید به عوامل ایجاد کننده آن توجه کرد و آنها را شناسایی کرد. عوامل ژنتیکی، وسواس، افسردگی، بیش فعالی، محیط های پر تنش و اضطراب زا، استرس های مزمن و حتی بیماری های عفونی و مزمن… می توانند در بروز تیک ها موثر باشند. در برخی از آنها علل ژنتیکی دخیل است و در برخی دیگر، تقلید و یا اضطراب موجب آن شده است.
ابتدا به عواملی که ممکن است موجب ناراحتی و یا نگرانی کودک شده است توجه کنید عواملی مانند عقب نماندن از تکالیف درسی، مشکلات زناشویی شما، انتظارات بالای شما از او، مشکلات رفتاری والدین با یکدیگر، حتی قهر والدین با یکدیگر. باید این مسأله را توجه داشت که در مورد تیک های کوتاه مدت، بی توجهی خوب جواب می دهد. اما در مورد تیک های عصبی بی توجهی والدین نمی تواند موجب شود تا آن خودبخود رفع شود. تیک مزمن اگر با بی توجهی خانواده روبرو شود ممکن است تحصیل و مهارت های اجتماعی و حتی اعتماد به نفس و عزت نفس، کودک را دچار مشکل کند.
انواع تیک کودکان عبارتند از:
تیک های چهره ای: شایع ترین تیک ها چهره ای است و می تواند به انواع مختلف تظاهر کند؛ مثل: پلک زدن، کشیدن ابروها، گازگرفتن لب، مکیدن لب، مکیدن انگشت و ناخن، درآوردن زبان از دهان، فین کردن، بوییدن چیزی، سرفه، جمع کردن، چین دادن پیشانی، تکان دادن گوش، قورت دادن آب دهان، سکسکه کردن، کندن مو، گرفتن ژست های مختلف یا درآوردن صدای حیوانات.
تیک های گردن و اندام ها: چرخش غیرارادی گردن در جهت های مختلف، بالا انداختن شانه ها، کشیدن دست به مو و سر و صورت، خم کردن زانو و حرکات اضافی در راه رفتن و رفتارهای آرایشی در این دسته قرار دارند.
تیک های صدادار: در این مورد می توان به عطسه، سرفه و تقلید صدای حیوانات اشاره کرد. صاف کردن گلو، خرناس در نوع کلامی یا بیان یک کلمه یا جمله ناسزا نیز از این گونه تیک ها هستند.
نحوه برخورد با تیک های عصبی در کودکان
تیک ها همگی موقتی هستند و غالبا زمانی ظاهر می شوند که کودک دچار فشار روانی یا خستگی گردد و هنگامی که کودک به حالت عادی برگردد، تیک ها هم ناپدید می شوند. در کودکان کم سن تر برخی از انواع تیک ها نسبتا شایع هستند و معمولا نشانه بیماری نمی باشند، بنابراین تیک ها خطرناک نیستند؛ اما می توانند تحریک کننده باشند والدین هم نباید نسبت به تیک واکنش غیرطبیعی نشان دهند، زیرا ممکن است به اضطراب کودک افزوده شود و تیک را بیشتر کند. از سوی دیگر هر وقت کودک خسته شود، تیک های او بیشتر می شود پس والدین باید سعی کنند که استراحت کافی به کودکانشان بدهند، خونسرد باشند تا فشار روانی کودک شدت نیابد. همچنین اگر تیک کودک تکان دادن سر است، هیچ گاه والدین او را تنها نگذارند و اطراف تختخواب بالش هایی بگذارند تا به خودش صدمه نرساند.
به لحاظ این که رفتارهای تیکی غالبا با فشار روحی تشدید می شوند عناصری را در زندگی کودک جستجو کنید که ممکن است منشأ ناراحتی یا نگرانی او شود نظیر این که آیا آنان تلاش می کنند از تکالیف مدرسه و درس ها عقب نمانند؟ آیا انتظارات ورزشی آنان بالاست؟ آیا مشکلات زناشویی باعث پریشانی آنها می شود؟
برای کاهش تنش های احتمالی کودکان تا آنجایی که ممکن است برای ایجاد آرامش و اطمینان و حذف موقعیت های فشارزا بکوشید و با آنها مهربان باشید.
متخصصان تأکید دارند کودکان مبتلا به تیک های ناگهانی حرکتی یا گفتاری نیاز به صبر، محبت و آرامش والدین دارند.
کودکان وقتی خسته هستند بیشتر تیک از خود نشان می دهند، پس مراقب استراحت کودکان باشید.
تیک ها هیچ گاه ارادی نیست لذا این تیک ها با عصبانی شدن کودک تشدید می شود و به هنگام آرامش کودک کاهش می یابند به همین دلیل آرامش در محیط زندگی کودک مبتلا به تیک از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و والدین کمتر باید به حالت های کودک خود توجه کنند.
راهکارهایی جهت کاهش و یا درمان تیک ها:
موقعیت های فشار آور را کم کرده و با او مهربان باشید. زیرا تعداد تیک ها با کاهش فشار روحی کم می شود نه با سرزنش شما.
کودکان وقتی خسته هستند بیشتر تیک از خود نشان می دهند، پس مراقب استراحت کودکان باشید.
خونسرد باشید تا فشار روانی بیش از حد به کودک وارد نکنید.
انتظارات بیش از حد درسی یا ورزشی یا مهارتی از او نداشته باشید.
بیشتر از سرزنش او را در موفقیت هایش تشویق نمایید.
فعالیت هایی مثل نقاشی، موسیقی، و بازی ها… می تواند در ترک این عادات موثر باشند.
فعالیت هایی همچون بازی ها یا برنامه های نشاط آور را در زندگی بیشتر کنید تا تخلیه هیجانی بیشتری را تجربه نماید.
درآغوش گرفتن و نوازش نیز میزان اضطراب کودک را کم می نماید.
بیشتر تیک های عصبی به استرس و اضطراب ربط دارند. ایجاد آرامش از طریق ورزش های تنفسی به مرور زمان این عارضه را کاهش یا برطرف خواهد کرد.
فرد مبتلا را دعوا و یا مسخره نکنید، به جای آن رژیم غذایی و یا شیوه زندگی او را تغییر دهید.
بخاطر تیک ها، کودک را از مهمانی یا سایر جمع های اجتماعی محروم ننمایید تا مهارت های اجتماعی اش کاهش پیدا نکند.
در زمان هایی که کودک تیک دارد به او کم توجهی کنید و وانمود کنید این حرکات را نمی بینید، در زمان هایی که تیک نشان نمی دهد به او توجه و نگاه مثبت کنید و او را نوازش کنید.
محیط خانه را آرامش بخش نمایید.
فرزندان از اضطراب والدین خود، اضطراب را دریافت می کنند پس مراقب اضطراب خود بوده و آن را کاهش دهید.
آموزش مهارت های اجتماعی و تقویت اعتماد به نفس کودک را مد نظر داشته باشید.
تحقیر، سرزنش و مقایسه کودک با دیگر کودکان را از رفتارهای خود حذف نمایید.
