رییس گروه سلامت محیط دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه معاونت بهداشت دانشگاه، دبیری برنامه "ایمنی آب استان تهران" و همچمین نمایندگی وزارت بهداشت در کمیته شرایط اضطرار هوای تهران را بر عهده دارد، توضیحاتی درباره طرح "ایمنی آب استان تهران"، جزییات نظارت و آنالیز آلایندههای هوا و اقدامات لازم در شرایط اضطرار آلودگی هوا را توضیح داد.
مهندس مجید تاجیک همزمان با روز جهانی سلامت محیط عنوان کرد: بهداشت محیط به طور کلی کنترل عواملی از محیط زندگی است که به نحوی در رفاه و سلامت بدنی، روانی و اجتماعی افراد تاثیر داشته و یا خواهد داشت که در این رابطه معاونت بهداشت دانشگاه اقداماتی با جنبه پیشگیری اجرا و اعمال میکند. بر اساس طرح تحول سلامت سه فعالیت اصلی برای سلامت محیط تعریف شده که عبارتند از: کنترل بهداشت مواد غذایی، آب و هوا.
صرف ۷۰ درصد فعالیت کارشناسان سلامت محیط در کنترل مواد غذایی
تاجیک با بیان اینکه ۶۰ تا ۷۰ درصد فعالیت کارشناسان سلامت محیط به کنترل مواد غذایی بخصوص در سطح عرضه تخصیص یافته است، عنوان کرد: البته معاونت بهداشت با همکاری معاونت غذا و دارو، در سطح تولید کارخانهها و کارگاههای تولیدی نیز نظارت خاص دارد.
مجهزترین ابزار نظارتی سلامت محیط در علوم پزشکی شهید بهشتی
وی با اشاره به تقویت و تجهیز ابزار کنترلی و نظارتی معاونت بهداشتی طی دو سال اخیر، تصریح کرد: در این راستا دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به عنوان یکی از دانشگاههای پیش قدم، تجهیزات پیشرفتهای همچون ترمومتر، PH متر، IPM و سایر تجهیزات کنترلی مورد نیاز را تهیه و در بازرسیها استفاده میکند.
انجام ۱۹۰ هزار بازرسی در سال ۹۶
وی با اشاره به برخی از آمار سلامت محیط دانشگاه در سال ۹۶، تصریح کرد: دانشگاه در سال ۹۶ حدود ۱۹۰ هزار بازرسی داشته و تمامی این بازدیدها از مناطق تحت پوشش دانشگاه در مناطق شمال و شرق تهران و شهرستانهای شمیرانات، ورامین، پردیس، پاکدشت، قرچک، پیشوا، دماوند و فیروزکوه صورت گرفته است.
وی با بیان اینکه ۲۰۰ کارشناس در این واحد فعالیت میکنند، تصریح کرد: به طور میانگین طی سال گذشته هر یک از بازرسان ما حدود یک هزار بازدید از مراکز مختلف عرضه و تولید مواد غذایی داشته است. براساس شرح وظایف تعیین شده از طرف وزارت بهداشت و آیین نامه ماده ۱۳، به طور کلی مراکز تهیه و توزیع مواد غذایی و اماکن عمومی مانند آرایشگاهها، مدارس، بیمارستانها، مراکز پزشکی، بهداشتی و درمانی جزو مراکز تحت نظارت کارشناسان و بازرسان معاونت قرار دارند.
تاجیک ضمن تقدیر از زحمات کارشناسان و بازرسان واحد طی سالهای گذشته، عنوان کرد: نکته و مساله مهم و قابل توجه، ساعت کاری همکاران سلامت محیط است؛ چراکه وزارت بهداشت چند سالی است که طرح نظارتهای بهداشتی را علاوه بر روزها و ساعات عادی، در ساعات غیر اداری و روزهای تعطیل نیز پیش بینی کرده؛ به گونهای که همکاران ما در روزهای عادی و تعطیل از ساعت ۸ صبح تا ۸ شب و بنا به ضرورت تا ساعت ۱۲ شب و حتی در تمامی ساعات شبانه روز مشغول بازرسی و نظارت بر اماکن و مراکز تحت پوشش هستند.
پلمب ۱۰۷۸ مرکز تهیه و توزیع مواد غذایی در سال ۹۶
وی با اشاره به انجام بیش از ۱۶۱ هزار بازدید از مراکز تهیه و توزیع مواد غذایی در سال گذشته، عنوان کرد: در این راستا حدود یک هزار و ۷۸ مورد از مراکز تهیه و توزیع مواد غذایی پلمب و پرونده آنها جهت بررسی بیشتر به مراجع قضایی ارجاع شده است.
صدور ۱۲۲هزار کارت بهداشت و ۱۹ هزار گواهینامه بهداشت عمومی
تاجیک با بیان اینکه طی سال گذشته همچنین چیزی حدود ۱۲۲ هزار کارت بهداشت صادر کردیم، گفت: در این راستا حدود ۱۹ هزار و ۵۰۰ گواهینامه بهداشت عمومی نیز صادر شده و تمامی فعالان در صنوف مختلف تهیه و توزیع مواد غذایی باید حتما دورههای مربوطه را برای کسب گواهینامه بگذرانند.
۳۴۰۰ نمونهبرداری از موادغذایی مشکوک
وی با اشاره به نمونهبرداری از مواد غذایی مشکوک در حین بازرسیها، تصریح کرد: سال گذشته حدود ۳هزار و ۴۰۰ نمونهبرداری از مواد غذایی مشکوک داشتیم که بر اساس آن نمونه برداریهای مشکوک برای برخورد قضایی به دادسرا ارجاع شده است.
نحوه برخورد با عرضهکنندگان متخلف
وی با بیان اینکه پلمب اماکن تهیه و عرضه مواد غذایی بر اساس قانون اصلاح ماده ۱۳ قانون مواد خوراکی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی و مصوبه مجلس انجام میشود، تصریح کرد: ماده ۱۳ دارای ۴ آیتم شرایط ساختمانی، تجهیزات و ابزار، بهداشت فردی و بهداشت مواد غذایی است که همگی در بازرسیها نظارت و بررسی میشوند. در این راستا برخی نقصها بحرانی است که طی آن به تولید یا عرضه کننده اخطار ۴۸ ساعته داده میشود. درباره نقصهای غیربحرانی برای رفع نقص مهلت داده میشود که در صورت رفع نقص، پرونده بهداشتی شده و در غیراینصورت، پرونده به حالت نقص بحرانی و دریافت اخطار ۴۸ ساعته درمیآید. در صورت پلمب نیز جزای نقدی و احضار به تعزیرات یا دادسرا مطرح میشود.
نظارت بهداشتی بر مدارس دولتی و غیردولتی
وی با اشاره به شرایط پلمب برخی اماکن، عنوان کرد: در مورد وجود نقایص در اماکنی مانند مدارس و ادارات، از ابتدا بحث پلمب مطرح نمیشود، بلکه ابتدا با آموزش و پرورش مکاتبه شده و اخطارهای لازم به مدیریت مدرسه و آموزش و پرورش منطقه داده میشود که اکثرا با همین مکاتبات مساله برطرف میشود، ولی در غیر اینصورت برخوردهای جدیتری صورت میگیرد.
تدوین برنامه "ایمنی آب استان تهران" در دانشگاه
وی با اشاره به کنترل بهداشت آب به عنوان مسئولیت دیگر این واحد، تصریح کرد: در این رابطه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی برنامه "ایمنی آب" را تهیه و تدوین کرده که در کل استان درحال اجراست. این مسئولیت از طرف وزارت بهداشت بر عهده دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی قرار گرفته است.
کنترل ایمنی آب شرب تهران از منبع تا نقطه مصرف
وی با بیان اینکه نظارت بر بهداشت و ایمنی آب از همان ابتدا یعنی بهداشت منابع زیرزمینی آغاز میشود، گفت: در این راستا نظارت و بازرسی، تمامی ارگانها و سازمانهای دخیل در تامین آب بهداشتی از منابع زیرزمینی تا تصفیه خانه و خطوط انتقال آب تا نقطه مصرف را شامل میشود. حوزه بهداشت محیط به عنوان ناظر بهداشتی و با آزمونهای باکتریولوژیک و آنالیزهای شیمیایی، بهداشت و سلامت آب را کنترل میکند.
وی ادامه داد: در برنامه "ایمنی آب" دانشگاه که بر اساس برنامه WHO تنظیم شده، تمامی سازمانها و ارگانهای دخیل با برگزاری جلسات مدون، کلیه عوامل و فاکتورهای موثر بر سلامت یا آلودگی آب را بررسی کرده و با پیش بینی منبع آلودگی به عنوان نمونه کشاورزی یا صنعت، راهکارهایی برای جلوگیری از ادامه روند آلودگی و رفع آن ارایه میکنند.
وی با بیان اینکه دبیرخانه برنامه ایمنی آب استان تهران در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است، عنوان کرد: بحث ایمنی فاضلاب استان تهران نیز به دبیری دانشگاه علوم پزشکی تهران دنبال میشود.
جزییات طرح "ایمنی آب استان تهران"
وی با اشاره به گستردگی بحث "ایمنی آب" عنوان کرد: برای اجرای این برنامه بررسیهای میدانی و کارشناسیهای مختلفی انجام شده و طی آن یک شهر که دارای شرایط بحرانیتری است به عنوان پایلوت انتخاب شده و روی آن کار میشود. یکی از مزایای این طرح عضویت استانداری در کمیته ایمنی آب است، این امر هماهنگیهای بین بخشی برای حل و رفع مسایل را تسهیل کرده است.
تجهیز آزمایشگاهی جامع برای آنالیز آب تهران
تاجیک ادامه داد: در راستای اجرای این برنامه آزمایشگاه مجهزی در مرکز خدمات جامع سلامت مبارکی راهاندازی شده و آنالیزهای مختلف آب و فاضلاب در این آزمایشگاه انجام میشود. آنالیزهای شیمیایی از قبیل: تعیین ph، قابلیت هدایت الکتریکی، کدورت، کل ذرات جامد محلول، سختی و سایر آنالیزها و کنترلهای میکروبی و تخصصی برخی از مواردی است که در این آزمایشگاه انجام میشود.
پاسخ به ابهامات درباره سلامت آب تهران
آب شرب شهر تهران مشکلی ندارد
وی با اشاره به برخی مسایل مطرح شده در رابطه با صحت و سلامت آب تهران و همچنین ضرورت استفاده از دستگاههای تصفیه آب در منازل، گفت: در برنامه "ایمنی آب" تمامی کنترلهای شیمیایی و میکروبی لازم بروی آب انجام میشود، بنابراین به طور قطع و یقین میتوانیم بگوییم که آب شرب شهر تهران هیچ مشکلی ندارد نه مشکل شیمیایی و نه مشکل میکروبی؛ چراکه تمامی آبهایی که در تهران مصرف میشود، تصفیه شده و آبی سالم و بهداشتی است.
نیترات آب شرب شهر تهران مطابق استاندارد است
وی با اشاره به برخی تبلیغات منفی مبنی بر وجود نیترات در آب شرب تهران، گفت: هیچ آلایندهای در هیچ جای دنیا صفر نیست و تنها اگر میزان و درصد آن از حد استاندارد بالاتر باشد، برای سلامت افراد مضر است. با این توضیح با اطمینان میتوانم بگویم که در حال حاضر نیترات آب شرب شهر تهران مطابق استاندارد بوده و بر اساس برنامه ایمنی آب، تمامی جزئیات مرتبط با بهداشت آب رعایت میشود.
وی با اشاره به کنترل آب و فاضلاب روستاهای تحت پوشش دانشگاه، عنوان کرد: در برخی مناطق ممکن است مشکلی وجود داشته باشد، ولی آنچنان جدی نیست؛ یعنی به عنوان نمونه برخی فاکتورها از استاندارد تعریف شده یک مقدار بالاتر است که در این موارد مکاتبات و اقدامات لازم برای رفع مشکل انجام میشود. در مواردی حتی متخلفان و در یکی دو مورد هم آب و فاضلاب آن منطقه به مراجع قضایی معرفی شدهاند. البته ما با ادارات و سازمانها همکاری کرده و موارد و نقصهای موجود را گوشزد میکنیم، ولی در نهایت اگر نتیجه لازم حاصل نشود، به دادگاه معرفی میشوند.
آیا در منازل از دستگاه تصفیه آب استفاده کنیم؟
رییس گروه سلامت محیط دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی همچنین با اشاره به مسایل مطرح شده در خصوص ضرورت استفاده از دستگاههای تصفیه آب در منازل، عنوان کرد: گاهی اوقات در این رابطه مباحث تجاری مطرح شده و شرکتهای وارد کننده دستگاههای تصفیه گاها تبلیغات سوئی درباره بهداشت و سلامت آب شرب تهران منتشر میکنند. این درحالیست که خود این دستگاهها باید فاکتورها و استانداردهای مشخصی داشته و فیلترهای آن نیز مرتبا تعویض شود. اگر این دستگاهها به موقع سرویس نشوند، خود عاملی برای آلودگی آب محسوب میشوند؛ به گونهای که گاها با آزمایشات صورت گرفته خروجی دستگاههای تصفیه خیلی آلودهتر از ورودی آن دستگاه بوده است. این درحالیست که آب شرب تهران از نظر شیمیایی و میکروبی کاملا تحت نظارت و کنترل بوده و در حال حاضر نگرانی از مصرف آب شهر تهران به هیچ عنوان وجود ندارد، ولی درصورت استفاده از دستگاه تصفیه باید حتما اصول استفاده از آن نیز رعایت شود.
ارتباط خشکسالی با آلودگی آب شهرها
تاجیک همچنین در رابطه با ارتباط خشکسالی با آلودگی آب شهرها، عنوان کرد: با کاهش میزان بارندگی و ایجاد خشکسالی به دنبال مصرف آب از چاههای غیرمجاز، سطح آبهای زیرزمینی کاهش یافته و در نتیجه حجم آب کمتر میشود. از آنجاکه در لایههای زیرین خاک، املاح و یکسری ناخالصیها بیشتر است، با کاهش حجم آب این ناخالصیها بیشتر شده و منجر به آلودگی بیشتر آب میشود. از سوی دیگر هرچه میزان بارندگی بیشتر شود، این سفره گستردهتر شده و با افزایش حجم آب، املاح و ناخالصیها کمتر میشود.
نمونهبرداری از آب استخرهای تهران
این مسئول معاونت بهداشت دانشگاه در ادامه با اشاره به برخی دیگر از اقدامات معاونت در راستای ارتقای ایمنی و بهداشت آب، تصریح کرد: در سال۹۶ حدود ۱۲۷ هزار مورد کلرسنجی از آب آشامیدنی مناطق تحت پوشش در مناطق شهری و روستایی داشتیم. همچنین ۶هزار و ۶۰۰ مورد نمونهبرداری آب از شبکههای آبرسانی، منابع تامین آب و تاسیسات آبرسانی در سطح شهرها و روستاها داشتیم. در این راستا همچنین حدود یک هزار و ۷۱۸ مورد بازرسی از ۱۹۷ استخر تحت پوشش دانشگاه، ۳ هزار و ۵۴۸ مرتبه کلرسنجی و ۱۴۴۷ مورد نمونهبرداری از آب استخرها صورت گرفته که این مساله نشان دهنده کنترل بسیار سخت معاونت بوده است. در همین رابطه چندین استخر برای چندین بار پلمب شدند.
شماره ۱۹۰، پاسخگوی ۲۴ ساعته شکایات مردمی
تاجیک فعالیت سامانه تلفنی دریافت شکایات وزارت بهداشت در حوزه مربوط به بهداشت محیط را از فعالیتهای دیگر این حوزه عنوان کرد و گفت: تلفن گویای ۱۹۰ این حوزه ۲۴ ساعته فعال و پاسخگوی شکایات مردم است. در این رابطه یکی از دانشگاهها دارای بیشترین شکایات ارجاعی دانشگاه شهید بهشتی است، البته دلیل این تعدد شکایات کم کاری و عدم کیفیت فعالیت همکاران ما نیست، بلکه دلیل آن حساسیت بالای ساکنان مناطق تحت پوشش دانشگاه نسبت به مسائل بهداشتی است. در همین رابطه سال گذشته چیزی حدود ۱۰ هزار و ۹۵۰ مورد شکایت رسیدگی شد که با توجه به این حجم زیاد، ۹۳ درصد رضایت مردم را در پی داشت و در این زمینه بهترین دانشگاه کشور شناخته شدیم.
اقدامات و مسئولیت دانشگاه در حوزه بهداشت هوا
رییس گروه سلامت محیط دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ادامه با تشریح فعالیتهای این معاونت در حوزه بهداشت هوا، عنوان کرد: دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، نماینده وزارت بهداشت در کمیته استانی شرایط اضطرار آلودگی هواست. در این رابطه وضعیت شهرهای تهران، پاکدشت و ورامین در حال کنترل است که اخیرا ۲ شهر دیگر هم به این لیست اضافه شده است.
جزییات نظارت و آنالیز آلایندههای هوا
وی با بیان اینکه در شهر تهران چیزی حدود ۳۶ ایستگاه سنجش آلودگی هوا وجود دارد که بعضی تحت نظارت محیط زیست و تعدادی دیگر تحت نظارت شهرداری است، گفت: تمام آنالیزها توسط معاونت بهداشت دانشگاه کارشناسی و بررسی میشود؛ به گونهای که چندین هزار داده توسط کارشناسان مرکز جمعآوری شده و توسط نرم افزار مورد تایید WHO بررسی و آنالیز میشود. براساس این نرم افزار تاثیرات آلودگی هوا بروی سلامت افراد سنجیده و در نهایت نتیجه آنالیزها و تاثیرات مختلف آن بروی سلامت به استانداری، وزارت بهداشت و سایر سازمانهای مربوطه گزارش داداه میشود.
وی با اشاره به حساسیت این کار، اظهار کرد: تمامی دادهها با دقت و حساسیت بالا بررسی و آنالیز شده و اگر حتی یک آلاینده از استاندارد تعیین شده بالاتر باشد، طبق دستورالعمل مربوط به استانداری و محیط زیست اعلام و پس از تشکیل کمیته شرایط اضطرار، اقدامات لازم توسط ارگانهای مسئول انجام میشود.
تاثیر مستقیم هواشناسی بر شرایط اضطرار آلودگی هوا
وی با اشاره به تاثیر مستقیم پیش بینی هوا بر اقدامات موثر بعد از شرایط اضطرار آلودگی هوا، تصریح کرد: بعد از اعلام بالا بودن آلایندهها توسط معاونت بهداشت، هواشناسی نیز وضعیت هوا را اعلام میکند؛ چراکه شرایط سکون یا وزش باد در پایداری آلودگی هوا نقش مستقیم دارد. در این شرایط کمیته اضطرار در استانداری تشکیل شده و طبق دستورالعمل، وظایفی به ارگانهای مختلف واگذار میشود.
وی با اشاره به جزییات این کار، عنوان کرد: عدد و رقم تمامی آلایندههای اعلام شده از ایستگاههای مختلف باید به واحد ملموس و استاندارد جهانی AQI (شاخص آلودگی هوا) تبدیل شود که این کار توسط معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی انجام میشود.
اعلام استانداردهای اصلی شاخص آلودگی هوا
وی با اشاره به استاندارد اصلی شاخص آلودگی هوا تصریح کرد: AQI بین ۱۰۱ تا ۱۵۰ "هشدار"، از ۱۵۱ تا۲۰۰ "اضطرارسطح پایین"، ۲۰۱ تا ۳۰۰ "اضطرار سطح بالا" و بیش از ۳۰۰ "بحران" نامیده میشود. در هر یک از این شرایط ادارات و ارگانهای مختلف باید اقدامات خاصی انجام دهند. این اقدامات مصوبه شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور است که از استانداردهای جهانی استخراج شده و در کشور ما نیز پیاده میشود.
وی با اشاره به جوسازی برخی رسانههای خارجی طی سالهای گذشته مبنی بر شرایط بحرانی آلودگی هوا در تهران و برخی شهرهای دیگر و ضرورت تخلیه شهرها در این شرایط، عنوان کرد: AQI شهر تهران هیچ وقت بالای ۳۰۰ نرسیده و اگر هم میرسید، هیچ گاه دستور تخلیه شهر صادر نمیشد. در شرایط بحرانی بسته به شرایط، تنها دستوراتی مبنی بر تعطیلی ارگانها و سازمانهای مختلف داده میشود. در سالهای گذشته طی همان روزهایی که شبکههای خارجی اخباری مبنی بر ضرورت تخلیه شهرهای کشور را مطرح میکردند، شاخص آلودگی برخی از شهرها در کشورهای هند و چین از شاخص تهران بسیار بالاتر بود، ولی هیچگاه مسالهای مبنی بر تخلیه شهر مطرح نبود. اطلاعات نادرست شبکههای خارجی تنها با هدف تشویش اذهان عمومی مطرح میشود.
دستورالعمل استانداری در شرایط بحران و اضطرار
وی با اشاره به اقدامات تعیین شده در دستورالعمل برای شرایط اضطرار شامل زوج و فرد کردن تردد ماشینها، عدم تردد در حوزههای تعیین شده و سایر موارد، اظهار کرد: در شاخص بالای ۳۰۱ یک سری کنترلها مانند عدم تردد کلی اتومبیلهای شخصی و حتی دولتی مگر با مجوز خاص مطرح میشود، بالای ۳۰۰ وارد بحران شده و کمیته بحران تشکیل و تصمیمهای مربوطه اتخاذ میشود. تعطیلی واحدهای صنعتی، تولیدی و تجاری اثرگذار بر تشدید آلودگی هوا، تعطیلی اصناف، بنگاههای اقتصادی، شرکتها و بخشهای خصوصی برخی دیگر از اقدامات لازم در دوران بحران است که توسط مسئولین اعلام میشود.
تاجیک با بیان اینکه در شاخص بالای ۱۰۰ و در زمان هشدار، بهتر آن است که تمامی افراد بخصوص کودکان، سالمندان و بیماران در هوای آزاد قرار نگیرند، گفت: در همین شرایط نیز بارها توصیه شده که افراد در صورت امکان شهر مربوطه را ترک کرده و در آب و هوای سالمتری حضور یابند، ولی اینکه شاخص بالای ۲۵۰ وضعیت شیمیایی بوده و تخلیه شهرها ضروری است، هیچ گاه مطرح نیست.
منبع معتبر اعلام شرایط آلودگی هوا کجاست؟
وی با بیان اینکه تمام مسئولین و اعضای کمیته اضطرار نیز از خود همین مردم بوده و علاوه بر مردم برای فرزندان و خانوادههای خود نیز نگران هستند، گفت: وضعیت آلودگی و آلایندهها همیشه به صورت دقیق اعلام و اطلاع رسانی شده و مردم باید اطلاعات دقیق را از استانداری و مسئول اطلاع رسانی عموم مردم یعنی محیط زیست (سخنگوی کمیته شرایط اضطرار) دریافت کرده و به سایر حواشی در فضاهای مجازی و رسانههای خارجی توجه نکنند. حتی معاونت بهداشت، شهرداری و سایر ادارات نیز نباید اطلاع رسانی کنند، چراکه اطلاعات ضد و نقیض شده و باعث ناهماهنگی و نگرانی مردم میشود.
تاجیک در پایان عمده مشکلات آلودگی هوا در چند سال اخیر را ذرات معلق عنوان کرد و گفت: در زمستان به دلیل سردی و سنگینی هوا، ذرات معلق ناشی از خودروها، کارخانجات و کارگاههای صنعتی باعث آلودگی هوا شده و در تابستان گاهی اوقات طوفانهایی داشتیم که گاهی شاخص آلودگی هوا را به صورت لحظهای به بالای ۳۰۰ رسانده، ولی، چون لحظهای است و تداوم ندارد، با رعایت موارد بهداشتی میتوان آن شرایط را نیز مدیریت کرد