آمار خودکشی در ایران به نسبت جهان، میزان کمتری را نشان می‌دهد؛ به طوریکه این رقم در ایران حدود پنج نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر بوده است، حال آنکه در جهان رقمی بیش از ۱۲ نفر بین هر ۱۰۰ هزار نفر است. شاید به همین دلیل هم باشد که روز ۱۰ سپتامبر به نام «روز پیشگیری از خودکشی» نام گرفته تا به بهانه‌ای برای پرداختن به این آسیب اجتماعی که دارای ریشه‌های متعدد است و نیز عوامل ایجاد و پیشگیری‌کننده آن، تبدیل شود.
پزشکی قانونی:
افزایش ۵ درصدی تلفات خودکشی‌ها در سال ۹۶ نسبت به سال ۹۵
بر اساس اعلام سازمان پزشکی قانونی کشور در سال گذشته مجموع تلفات خودکشی‌ها ۴۶۲۷ نفر بوده که نسبت به سال ۹۵ افزایش ۵ درصدی را نشان می‌دهد.
از بین تعداد خودکشی‌های منجر به فوت ۳۲۶۲ مورد مربوط به مردان و ۱۳۶۵ مورد مربوط به زنان بوده است. همچنین براساس آماری که پزشکی قانونی در اختیار ایسنا قرار داده، ماه‌های دارای بیشترین تلفات خودکشی مربوط به مردادماه با ۴۶۶ نفر، تیرماه با ۴۲۴ نفر و اردیبهشت ماه با ۴۲۰ نفر است.
استانهای دارای بیشترین و کمترین موارد خودکشی؛ «تهران» در صدر
بر اساس گزارش سالنامه آماری پزشکی قانونی کشور در سال گذشته نیز مقایسه استان‌ها از نظر تعداد متوفیات مشکوک به خودکشی نشان می‌دهد که استان تهران با ۷۹۶ مورد، فارس با ۳۴۸ مورد، خوزستان با ۳۰۶ مورد، آذربایجان شرقی با ۲۷۶ مورد و کرمانشاه با ۲۳۵ مورد، پنج استان نخست به لحاظ دارا بودن تعداد بیشتر خودکشی‌ها در کشور هستند. همچنین خراسان شمالی با ۱۷ مورد، سمنان با ۱۸ مورد و یزد با ۳۱ مورد کمترین میزان خودکشی را به خود اختصاص داده‌اند.
ایلام دارای بیشترین آمار خودکشی به نسبت جمعیت
میزان متوفیات مشکوک به خودکشی نیز بر حسب جمعیت ( به ازای هر صد هزار نفر ) در سال گذشته نشان می‌دهد که استان ایلام با ۱۳.۸، کهگیلویه و بویر احمد با ۱۳.۷ و کرمانشاه با ۱۱.۹ دهم به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر بیشترین آمار خودکشی برحسب جمعیت را دارند و خراسان جنوبی با ۲.۲، سیستان و بلوچستان با ۲.۲ و سمنان با ۲.۵ به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر کمترین میزان خودکشی را داشته‌اند.
موسوی‌چلک:
رتبه ۱۵۴ ایران در خودکشی
نظام آماری دقیقی برای ثبت خودکشی نداریم
بر همین اساس «سید حسن موسوی چلک» رئیس انجمن مددکاری کشور با بیان اینکه موارد منجر به فوت خودکشی در ایران براساس خلاصه سالنامه آماری سال گذشته پزشکی قانون ۵.۷ نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر بوده است، می‌گوید: میانگین جهانی خودکشی بین ۱۲ تا ۱۴ نفر و رتبه ایران حدود ۱۵۴ جهان است. اگرچه در کشور ما سیستم ثبت دقیقی برای خودکشی وجود ندارد و عده‌ای برای استفاده از بیمه، حفظ حیثیت، مراجعه به مراکز درمانی با اعلام دلایل دیگر و عدم ثبت اجباری موارد مربوط به خودکشی در بیمارستان‌های خصوصی یا دولتی، نظام آماری دقیقی وجود ندارد و دستگاه‌های مختلف آمارهای متنوعی ارائه می‌دهند.
خودکشی جزو ۱۰ عامل اصلی مرگ در دنیا
کاهش سن خودکشی
وی با بیان اینکه معمولا اقدام به خودکشی در زنان بین دو تا سه برابر مردان است، می‌افزاید: اما فوت در مردان بین ۳ تا ۴ برابر زنان است. تقریبا بر اساس آمار سال ۲۰۱۵ ، ۸۰۰ هزار نفر در جهان بر اثر خودکشی فوت کرده‌اند. همچنین در دنیا گفته می شود ۱۰ درصد مرگ و میر افراد ۱۵ تا ۲۹ سال بر اثر خودکشی است و خودکشی جزو ۱۰ عامل اصلی در مرگ و میر افراد جوان محسوب می شود.
رئیس انجمن مددکاری اجتماعی با بیان اینکه در دنیا شاهدیم که سن خودکشی در حال کاهش است، تصریح می‌کند: بنابراین این مساله خاص کشور ما نیست و تهدید جهانی محسب می‌شود و نمی‌توان به راحتی از کنار آن گذشت. عوامل مختلفی هم در آن دخیل هستد که بخشی از آن به شرایط کلان جامعه برمی‌گردد، به طوریکه نمی‌توانیم تاثیر محیط را نفی کنیم. بخشی هم مربوط به یادگیری است که در مورد روش‌های خودکشی بیشتر خود را نشان می‌دهد.
موسوی چلک با اشاره به عوامل موثر بر روی خودکشی ادامه می‌دهد: یکی از دلایل مربوط به اختلالات روانی مثل افسردگی، اختلال دو قطبی یا اسکیزوفرنی است که معمولا بین افرادی که دست به خودکشی می‌زنند شیوع بیشتری دارد. مصرف الکل یا مواد مخدر نیز جزو عوامل تاثیرگذار محسوب می‌شوند؛ اما به طور کلی در جامعه‌ای که نشاط اجتماعی وجود نداشته باشد یا کمتر باشد، بیشتر شاهد رفتارهای پرخطر خواهیم بود که خودکشی هم یکی از مصادیق آن است.
روند اقدام به خودکشی در ایران نسبت به جهان نگران‌کننده نیست
وی با بیان اینکه در جامعه‌ای که در آن شاخص سرمایه اجتماعی بالا باشد میزان خودکشی نیز کم است، می‌افزاید: تاب‌آوری نیز از عوامل دیگر است که جزو الزامات مدیریت رفتاری محسوب می‌شود که باید روی آن سرمایه گذاری شود. به نظر می‌رسد ما روی بحث پیشگیری کمتر کار کرده‌ایم، برای مثال شناسایی کنیم در استانهای مختلف چه بسترهایی اقدام به خودکشی را فراهم کرده است و بعد برنامه‌ریزی‌هایمان را به آن سمت سوق دهیم. گرچه خوشحالیم که روند اقدام به خودکشی در ایران نسبت به جهان نگران‌کننده نیست و حتی در بعضی استان ها شاهد کاهش میزان خودکشی بوده‌ایم؛ اما به رغم این کاهش بازهم می‌بینیم که زمینه طولانی در خودکشی دارند که باید روی آنها کار کرد. نباید فراموش کرد در محیط هایی که عوامل استرس زا بیشتر باشد، بیشتر شاهد خودکشی خواهیم بود.
دانش‌آموزان بیشتر اقدام به خودکشی و کم‌سوادها بیشتر خودسوزی می‌کنند
دلیل خودکشی زنان تازه ازدواج کرده
همچنین کاظم ملکوتی، رئیس انجمن علمی پیشگیری از خودکشی با بیان اینکه میزان فوت ناشی از خودکشی در مردان دو تا سه برابر زنان است، اظهار می‌کند: میزان خودسوزی‌ها در افراد کم سوادتر، بیشتر دیده می‌شود. از نظر سطح تحصیلات نیز میزان اقدام به خودکشی در بین دانش آموزان راهنمایی و دبیرستانی بیشتر است.
رئیس انجمن علمی پیشگیری از خودکشی در ادامه ضمن تشریح علل بیشتر بودن خودکشی در بین زنان تازه ازدواج کرده می‌گوید: این مساله به دلیل تعارضات خانوادگی و فرهنگی است، یعنی در زنانی که مهارت رفتاری مثل حل مساله، کنترل خشم، ارتباط موثر و ... کم باشد، شانس اقدام به خودکشی بیشتر است.
ملکوتی در ادامه با اشاره به راه‌های پیشگیری از خودکشی توضیح می‌دهد: سازمان بهداشت جهانی نیز راه‌هایی را برای پیشگیری از خودکشی متناسب با کشورهای در حال توسعه پیشنهاد کرده است که شامل فراهم کردن خدمات مورد نیاز برای پیشگیری از خودکشی مانند دسترسی به پزشک و سیستم ارجاع، آموزش رسانه‌ها، سخت‌کردن دسترسی به ابزارهای کشنده، خدمات پیگیری برای کسی که اقدام به خودکشی کرده یا خانواده فردی یکی از اعضای آن دست به خودکشی زده است و آموزش های عمومی است.
وی می‌افزاید: سازمان‌های جهانی که از ایران بازدید می‌کنند تصدیق می‌کنند که در کشورما خدمات زیرساختی خوبی وجود دارد؛ اما مشکل این است که این ساختارها کاردکرد خوبی ندارند. برای مثال در مراکز روستایی که ساختار زیربنایی خوبی دارند میزان فوت ناشی از خودکشی نسبت به شهرها بالای ۲۰ برابر است که نشان می‌دهد که عملکرد زیرساختارها کیفیت خوبی ندارد.
رئیس انجمن علمی پیشگیری از خودکشی همچنین می‌گوید: رسانه‌ها نیز نمی‌دانند خبر خودکشی را چه طور منتشر کنند. برای مثال وقتی خبر خودکشی ناشی از جریان نهنگ آبی از سوی یک روان شناس روسی مطرح می‌شود هنوز حتی یک نفر در ایران به این نوع خودکشی دست نزده است اما رسانه‌ها با جزییات مراحل آن را توضیح می‌دهند.
داشتن بیماری اعصاب-روان، ننگ نیست
ملکوتی در ادامه با بیان اینکه از سال گذشته خدمات پیگیری در ۴ استان غربی برای کسانیکه اقدام به خودکشی کرده و به اورژانس بیمارستان می‌آیند شروع شده است، اظهار می‌کند: این کار افراد را ترغیب می‌کند از خدمات بهداشت روان استفاده کنند. اما متاسفانه ۶۰ تا ۷۰ درصد مردم از این خدمات استفاده نمی‌کنند که باید با آموزش این مشکل برطرف شود و مردم بدانند که بیماری اعصاب-روان، ننگ نیست.
قرص برنج، هنوز در برخی شهرها توزیع می‌شود
وی با اشاره به اینکه یکی از روش‌های متداول خودکشی استفاده از قرص برنج است که میزان کشندگی بالایی دارد، توضیح می‌دهد: در برخی از شهرها موفق شدند از طریق سازمان بهداشت محیط و دادستانی این قرص را جمع کنند اما در بعضی شهرها این قرص همچنان موجود است و دسترسی به آن به راحتی وجود دارد.
رئیس انجمن علمی پیشگیری از خودکشی با اشاره به اینکه در پیشگیری از خودکشی سازمان‌های مختلفی درگیر هستند و این مسئولیت تنها برعهده وزارت بهداشت نیست، اظهار می‌کند: سازمان بهزیستی کشور، نیروی انتظامی، پزشکی قانونی و ... در این مسئولیت سهیم هستند، اما مسئولیت وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی را در بحث پیشگیری و درمان سنگین تر می‌دانم. همچنین کافیست علما و ائمه جمعه ماهی یکبار در سخنانشان به سلامت روان و بهداشت روان با مردم صحبت کنند و بگویند که این موارد ننگ نیستند. در این حالت بخش زیادی از احساس ننگ و خجالت مردم کم می‌شود و مردم از زیرساخت های موجود استفاده می‌کنند، به همین دلیل نقش رسانه‌ها در این بخش اگر بیشتر از وزارت بهداشت و بهزیستی نباشد، کمتر نیست.
پیشگیری از 8500 خودکشی از سوی اورژانس اجتماعی
رضا جعفری، رئیس اورژانس اجتماعی نیز از ۸ هزار و ۵۰۰ مورد مداخله از سوی اورژانس اجتماعی در موارد مربوط به خودکشی که منجر به فوت نشده و اورژانس از آن پیشگیری کرده است، خبر داده و می‌گوید: چند هفته گذشته نیز جلسه‌ای با همکاران وزارت بهداشت برگزار شد که درخواست کردیم تا بسیج منابع اجتماعی انجام دهیم؛ زیرا به نظر می‌رسد در حوزه خودکشی، انشقاقی بین سازمان‌های متولی پیشگیری و مداخله در خودکشی، وجود دارد.
وی می‌افزاید: موضوع مربوط به خودکشی شامل یک طیف است که چندین مرحله دارد. این طیف شامل افکار خودکشی، تهدید به خودکشی، و اقدام به خودکشی است که گاهی منجر به فوت و یا منجر به مصدومیت یا بیماری می‌شود. مداخله اورژانس اجتماعی مربوط به مرحله دوم، یعنی زمانی است که فرد تهدید به خودکشی می کند، ولی اورژانس اعلام آمادگی کرده است تا در مرحله سوم هم مداخله کند.
