رنگ برگ‌ها در پاییز به قرمز متمایل می‌شوند و این ویژگی از اختصاصات گیاه است.
سماق به طور وحشی در منطقه‌ی وسیعی از جزایر قناری (واقع در اقیانوس اطلس) تا سواحل مدیترانه و ایران و افغانستان می‌روید. محل رویش سماق در ایران، مناطقی در تبریز، تهران (تجریش و دربند)، کرج، قزوین، قم و همدان است.
در ادامه به بیان برخی از خواص متنوع و خارق‌العاده این گیاه که چه در طب سنتی و چه در مطالعات مختلف امروزی به آن‌ها اشاره شده است، به صورت کاملا علمی خواهیم پرداخت:
سماق و دیابت
فلاوونوئیدهای موجود در سماق مانند گالیک اسید، متیل گالات، کامپفرول و ... با ممانعت از فعالیت آنزیم آلدوز ردوکتاز (آنزیم تبدیل کننده قند به الکل یا سوربیتول) مانع از ایجاد عوارض دیابت نظیر ابتلا به آب مروارید در افراد دیابتی می‌شوند.
فلاوونوئیدها همچنین موجب مهار عملکرد حامل روده‌ای گلوکز گردیده و مانع جذب گلوکز می‌شوند.
از دیگر مکانیزم‌های احتمالی سماق در این زمینه می‌توان به ممانعت از فعالیت آنزیم گلوکز 6- فسفاتاز توسط ترکیبات فنلی این گیاه اشاره کرد. این آنزیم موجب جدا کردن فسفات از گلوکز استریفیه می‌شود که این امر موجب آزاد شدن گلوکز در خون می‌گردد. در نتیجه کاهش یا توقف فعالیت این آنزیم موجب کاهش قند خون می‌شود.
بنابراین کاهش میزان گلوکز را می‌توان به فلاوونوئیدهای موجود در سماق نسبت داد.
علاوه بر این یافته‌های حاصل از بررسی‌های علمی نشان داده‌اند که کوئرستین موجود در سماق از طریق مهار فعالیت آنزیم آلفا آمیلاز، گروهی از آمیلازها که باعث تجزیه زنجیره‌های کربوهیدرات مانند نشاسته می‌شوند، نیز می‌تواند به کاهش قند خون کمک نماید.
از طرفی سطح بالای قند خون در افراد دیابتی منجر به عوارض فراوانی همچون بیماری‌های چشمی هایپرگلایسمی و بیماری‌های عروقیمی‌شود. رسوب کلاژن و گلیکوپروتئین‌ها در دیواره عروق خونی موجب ضخیم شدن دیواره رگ و عواقب ناشی از آترواسکلروز می‌شود. بنابراین کاهش قند خون توسط این گیاه می‌تواند به عنوان یک اثر مفید در کاهش آترواسکلروز تلقی شود.
سماق و خواص آنتی‌اکسیدانی
فلاوونوئیدها جزء ترکیبات پلی فنلی بوده و مهمترین اثر آن‌ها اثرات آنتی‌اکسیدانی این ترکیبات است. مطالعات زیادی نشان داده‌اند استفاده از فلاوونوئیدها به عنوان آنتی‌اکسیدان‌های پلی فنلی سبب افزایش فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی از جمله آنزیم کاتالاز (CAT) و سوپر اکسید دیسموتاز (SOD) می‌شود. به علاوه طی تحقیقات انجام شده مشخص گردیده است کوئرستین موجود در سماق به عنوان یک ترکیب فلاوونوئیدی، منجر به افزایش ظرفیت و پتانسیل آنتی‌اکسیدانی شده و به عنوان یک فلاوونوئید مهم و یک آنتی‌اکسیدان قوی باعث برداشت رادیکال‌های آزاد گزانتین اکسیداز و سوپراکسید، کاهش استرس اکسیداتیو و کاهش پراکسیداسیون لیپیدها می‌گردد.
سماق و پروفایل لیپیدی خون
نتایج تحقیقات علمی نشان داده‌اند گلیکوپروتئین‌های استخراج شده از میوه سماق موجب کاهش میزان کل کلسترول، تری گلیسیرید، LDL-C و افزایش ظرفیت آنتی‌اکسیدانی می‌شوند. همچنین ایزوفلاون‌های موجود در سماق با افزایش فعالیت گیرنده‌های LDL و افزایش کاتابولیسم در کبد، سطح کلسترول را کاهش می‌دهند. علاوه بر مطالب گفته شده مصرف سماق همراه با غذاهای پرچرب می‌تواند از افزایش زودگذر چربی خون پس از صرف غذا که شدیداً آتروژنیک و خطرناک است، ممانعت کند.
سماق و بیماری‌های قلبی عروقی
کامپفرول موجود در سماق دارای خاصیت مهارکنندگیِ سنتز ترومبوکسان A2 (ترومبوکسان‌ها باعث تجمع پلاکت‌ها می‌شوند و همچنین منقبض کننده عروق بوده و فشار خون را افزایش می‌دهند) می‌باشد که بدین وسیله می‌تواند نقش مهمی را در پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های عروقی و آترواسکلروز ایفا نماید.
از سوئی دیگر اسید گالیک سماق باعث مهار تکثیر و مهاجرت سلول‌های صاف عضلات رگ‌ها (VSMC) می‌گردند و احتمالاً در پیشگیری از آترواسکلروز مؤثر می‌باشد.
اختلال در فیبرینولیز (فرآیندی که از لخته شدن خون جلوگیری می‌کند) و انعقاد با پیشرفت بیماری‌های قلبی عروقی مانند عروق کرونر، پرفشاری خون و شوک ایسکمیک ارتباط دارد، مطالعات علمی ثابت کرده‌اند سماق در هموستازی و پایداری فرآیندهای انعقاد و فیبرینولیز دارای اثراتی کارآمد و مفید است.
سماق و فشار خون
بر پایه بررسی‌های صورت پذیرفته ترکیبات موجود در سماق با کاهش مقاومت عروق محیطی، فشار خون بالا را کاهش می‌دهند.
همچنین فلاوونوئیدهای این گیاه با مسدود کردن کانال‌های کلسیمی، ورود کلسیم به داخل سلول و خروج کلسیم از ذخایر سلولی را مهار می‌کنند. این عمل موجب کاهش سرعت هدایت دهلیزی بطنی و سینوسی دهلیزی و شل شدن عضلات دیواره قلب و عضلات صاف عروق می‌شوند. اتصال کلسیم به میوزین برای انقباض عضلات صاف جدار عروق ضروری است.
سماق و نقرس
نقرس بیماری شناخته شده‌ای است که علت آن افزایش میزان اسید اوریک در خون است. اسید اوریک بالا باعث ایجاد کریستال‌هایی می‌شود که در مفاصل، تاندون‌ها و بافت‌های اطراف رسوب می‌کنند و مشکلات مختلفی را برای مبتلایان به این بیماری ایجاد می‌کند.
یافته‌های علمی حاکی از آن است که سماق می‌تواند به صورت غیررقابتی آنزیم گزانتین اکسیداز را مهار کند که مهار این آنزیم یکی از راه‌های اصلی کاهش میزان اسید اوریک خون در بیماران مبتلا به نقرس است.
ایران و به طور کلی خاورمیانه و کشورهای حاشیه مدیترانه از مهمترین تولیدکنندگان این گیاه ارزشمند محسوب می‌شوند. کلمه سماق (Sumac) از ریشه یک کلمه قدیمی فرانسوی به نام sumac به معنای قرمز (red) گرفته شده است.
سماق در آشپزی پارسی، عربی و هندی جایگاه ویژه‌ای دارد. در آمریکا و اروپا از سماق علاوه بر طعم‌دهنده، برای مصارف دارویی و صنعت دباغی نیز استفاده می‌شود.
عصاره سماق و ترکیبات زیستی فعال موجود در آن دارای خواص ضد قارچ، ضد میکروبی، آنتی اکسیدان و ضد التهاب است.
سماق در طب قرون وسطی جایگاه ویژه‌ای داشته است و از آن علاوه بر ادویه، به عنوان دارو استفاده می‌کردند. آب سماق در درمان ناراحتی‌های معده موثر بوده و قادر به کنترل فشار خون است.
خواص ضد التهابی سماق
خاصیت ضد التهابی این گیاه باعث می‌شود که در کاهش تب موثر باشد. این گیاه در درمان آرتریت، التهاب پوست و مشکلات تنفسی مانند برونشیت و سرماخوردگی موثر است؛ همچنین می‌توان بسیاری از انواع آلرژی را با سماق درمان کرد.
خواص ضد میکروبی سماق
سماق در مبارزه با باکتری‌های عامل سالمونلا بسیار موثر است. می‌توان سبزیجات را هنگام شستشو با عصاره سماق مخلوط کرد تا انواع میکروب‌های سبزی زدوده شوند.
خواص ضد قارچی سماق
دانه‌های سماق قادر به درمان یک نوع قارچ خاص به نام قارچ آسپرژیلوس هستند. این قارچ سبب عفونت ریه و سایر اندام‌های بدن می‌شود.
خواص آنتی اکسیدانی سماق
سماق مملو از ویتامین C و اسیدهای چرب امگا 3 است و از بیماری‌های قلبی عروقی و سکته مغزی جلوگیری می‌کند. سماق به بدن کمک می‌کند تا از شر رادیکال‌های آزاد، به ویژه در دستگاه گوارش خلاص شود. سماق جزو 10 آنتی اکسیدان گیاهی برتر محسوب می‌شود.
کاربرد سماق در صنعت چرم
سماق در صنعت دباغی برای انعطاف‌پذیری بیشتر چرم و درخشان شدن رنگ آن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
* سماق حاوی پروتئین، فیبر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و فسفر است.
* از عصاره سماق برای دوران نقاهت استفاده می‌شود.
*سماق اشتهاآور است.
*از رشد تومور جلوگیری می‌کند.
*مانع ورود صفرا به معده می‌شود.
*گیاهی مُدِر است و باعث دفع اوره می‌شود.
*باعث التیام زخم می‌شود.
*ترک پوست را از بین می‌برد.
*باعث درخشان شدن مو می‌شود.
*در درمان اگزما موثر است.
*تشنگی را رفع می‌کند.
*خاصیت سم‌زدایی دارد.
*در کاهش وزن موثر است.
*در درمان خونریزی بواسیر موثر است.
*برای درمان آفت دهان و آبسه موثر است.
*از سرماخوردگی جلوگیری می‌کند.
در برخی از کشورها سماق در قالب مکمل‌های دارویی با همین نام عرضه می‌شود و بسیار پرطرفدار است.
